Yusuf Has Hacip'in Kutadgu Bilig eserinden öğütler

Halka baş olmak büyük ve ağır bir iştir; daima başa dert olur ve insana eziyet verir. Nereye baksan orada bir tehlike vardır; sevincini sorsan o daha azdır. Sevmeyeni çok, seveni nadirdir; didinmesi çok, rahatı azdır. 10 maddede 950 yaşında olan Kutadgu Bilig Bütün bulanıklıkları durultmak istersen kendi ruhunu tasfiye et; halk, ister istemez durulur. İnsan temiz olmayan şeyleri su ile yıkayıp temizler; eğer su kirlenirse, o ne ile ve nasıl temizlenir? İnsanların iyisi, kendi menfaatini bırakıp, zahmet yüklenerek, başkalarının faydasını düşünen kimse demektir. İnsanlar ondan bir iyilik görmezlerse, onun yaşadığı nereden belli olur. Türk edebiyatının mihenk taşı Beylerin etrafını kötüler çevirirse, memlekette tamamen kötüler hâkim olur. Allah, bir kimseyi yükseltmek isterse ona ehliyetli ve dürüst hizmetkârlar verir. İşte bak, ben de doğruluk ve kanunum; kanunun vasıfları bunlardır, dikkat et. Bak bu üzerinde oturduğum tahtın üç ayağı vardır, üç ayak üzerinde olan hiçbir şey bir tarafa meyletmez; her üçü düz durdukça, taht sallanmaz. Eğer üç ayaktan biri yana yatarsa, diğer ikisi de kayar ve üzerinde oturan yuvarlanır. Üç ayaklı olan her şey doğru ve düz durur; eğer dört ayak olursa, biri eğri olabilir. Düz olan bir şeyin her tarafı iyidir; her iyinin, dikkat edersen, tavır ve hareketi düzgündür. Hangi şey yana yatarsa, eğri olur; her eğrilikte bir kötülüğün tohumu vardır. Düz olan yana yatarsa duramaz, düşer; hangi şey doğru ise, düşmez, yerinde durur. Edebiyatımızın unutulmayan eserlerinden 30 alıntı Bak, benim tabiatım doğrudur; eğer yana doğru eğilirse, kıyamet kopar. Güneşe bak, küçülmez, bütünlüğünü muhafaza eder; parlaklığı hep aynı şekilde kuvvetlidir ve güneş doğar, bu dünya güneş sayesinde aydınlanır; aydınlığını ise bütün halka eriştirir, kendinden hiç bir şey eksilmez ve doğduğunda yere sıcaklık gelir; binlerce rengârenk çiçekler açılır, güneşin burcu ise sâbittir. Güneşin burcu 'arslan'dır ve yerinden kımıldamaz. Edebiyat çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgiler Halkın bütün uygunsuzluklarını beyler düzeltir; bey uygunsuzluk ederse, onu kim yola getirir. İnsan, temiz olmayan şeyleri su ile yıkayıp, temizler; eğer su kirlenirse, o ne ile ve nasıl temizlenir. İnsan hastalanırsa, tabip bunun ilacını verir; eğer tabip hastalanırsa, onu kim tedavi eder. Beyler, hareketlerini doğru ve temiz tutmalıdırlar, halk yolunu ve gidişini beyin yoluna uydurur. Beyler, örf ve kanuna nasıl riayet ederlerse, halk da aynı şekilde örf ve kanuna itaat eder. Beni bulan kimse mütevazı tabiatlı, alçak gönüllü ve tatlı dilli olmalıdır. Kendisini gözetmeli, aşırılığa gitmemeli; kötü ve çirkin işlere yaklaşmamalıdır. Edebiyatımızın önemli murabba şairleri Toplanmış olan malı yerine sarf etmeli; hayatını, işini, tavır ve hareketini düzenlemelidir. Kendinden büyüğe saygı göstermeli; kendinden küçüğe ise, rıfk ve şefkatle davranmalıdır. Kibir ve gurur ile başkalarını incitmemeli, kendisini küçüklerin eğlence ve tahakkümüne bırakmamalıdır. Eli ve dili ile oyuna karışmamalı; tavır ve hareketlerinde dürüst olmalıdır. İşi iş bilen kimselere ver; iş yapamayan insan onu beceremezse üzülür. İnsanların en seçkini, akıllı ve tam bilgili olanını halka âmir tayin et. Ey bey, işi işin ehline, işe yarayana, hareketi doğru ve dürüst olana ver. Halk için beyin cesur ve kahraman olması iyidir; büyük işleri ancak bu meziyetler ile karşılamak mümkündür. Bu beyliğin temeli doğruluktur; beyler doğru olursa dünya huzura kavuşur. 'Fikriyat e-kitap'ta yer alan eserlere ulaşmak için tıklayın Eğer devamlı ve ebedî beylik istiyorsan adaletten ayrılma ve halk üzerinde zulmü kaldır. Bey; bilgili, akıllı ve âdil olmalı; şöhretinin yayılması içinde cesur ve tedbirli davranmalıdır. Bütün faziletlerde herkesten üstün olmalı; halka karşı davranmalıdır. Türk edebiyatının bilinen ilk yazılı eserleri Bey halka karşı iyi ve âdil olursa; onun faydası bütün halka dokunur ve halk saadete kavuşur. İnsanlar arasına karıştığın zaman elde edeceğin sevap ve iyilik burada bulunmaz, bu şüphesizdir. Edebiyatımızın ilk İslami dönem eserleri Bütün dünya halkı kasaba ve şehirleri bırakıp, büyük yük yüklenerek, kalkıp, dağlara ihtifâya çekilmiş olsalardı, dünya bozulur, her taraf boş kalır ve insan-oğullarının nesli kesilmiş olurdu. Bey doğru olur ve ülkeye böyle hükmederse bütün dileklerine kavuşur. 10 ünlü yazarın ilk eserleri Bütün iyilikler bilginin faydasıdır; bilgi ile göğe dahi yol bulunur. Bütün hürmet ve itibar akıl içindir; akılsız adam bir avuç balçık gibidir. Bey adı bilig kelimesiyle ilgilidir; 'bilig'in lâmı giderse beg adı kalır. Çocuklara fazîlet ve bilgi öğretmeli ki, onlar iyi ve güzel yetişsinler. Kim hakîm ve bilgili bir bey olmuş ise, o bilgili insanları kendisine yaklaştırır. Kendi menfaatini arama, halkın menfaatini düşün; senin menfaatin halkın menfaati içindedir. Bey, halkı için bir saadettir, halk mes'ûd olmalıdır; halkın mes'ûd olması için, karnının doyması lâzımdır. Ey hakîm hükümdar, güneş gibi parla; halk senin sâyende bol yiyecek ve içeceğe kavuşsun.