Ziya Gökalp'ın Kültür İnşası: Hars ve Medeniyet kavramları

🔸 Ziya Gökalp, modern Türk düşüncesinin ve Türk ideolojisinin şekillenmesinde önemli bir rol oynayan sosyolog, şair ve düşünce insanıdır. Gökalp, Türk toplumunun 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyılın başında geçirdiği düşünsel dönüşümü anlamak ve geleceğini şekillendirmek için yeni bir düzen inşası gayretiyle 'Hars ve Medeniyet' kuramını kurar ve bu değişimin nasıl olması gerektiği üzerine fikirleri açıklamaya çalışır. İSMET ÖZEL'İN DİLİNDEN BİR MEDENİYET KURMAK 🔸 Ziya Gökalp, 'Hars ve Medeniyet' kuramını, toplumları iki temel kavram üzerinden anlamlandırmayı amaçlayarak ortaya atmıştır. 'Hars' terimi, Türkçe'de gelenek, kültür, örf ve adetler anlamına gelirken, 'medeniyet' terimi ise Batılılaşma, modernleşme ve uygarlık anlamlarını içermektedir. Gökalp'e göre, bir toplumun harsı, onun tarih boyunca oluşan ve geçmişinden gelen özelliklerini yansıtırken, medeniyet ise toplumun geleceğe yönelik ideallerini temsil eder. 🔸 Ziya Gökalp'in 'Hars ve Medeniyet' kuramı, bir toplumun kendi değerlerini korurken, medeniyetin sunduğu olanakları da kullanarak ilerlemesini önerir. Medeniyetle uygarlık yakın kavramlardır ve bu kavramı Ziya Gökalp temelde 'ilerlemek' bağlamında kullanır. Ona göre, bir toplumun sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için harsını koruyup yaşatması ve aynı zamanda medeniyetin gerektirdiği değişimi ve ilerlemeyi benimsemesi gerekmektedir. Bu sayede toplum, köklerinden kopmadan ilerlemeyi sağlamış olacaktır. Yeni bir kimlik ama köklerinden kuvvet alarak ilerleyen, gelişen bir kimlik. 🔸 Türk toplumunun kimliğini koruyarak ilerlemesini hedefleyen 'Hars ve Medeniyet' kuramı, eşzamanlı ilerlemeli bir yaklaşım sunar. Harsın önemini vurgulayarak, toplumun köklerine bağlı kalmasını savunurken, medeniyetin getirdiği değişim ve ilerlemeyi de göz ardı etmez. 'Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak' adlı eserinde, temelde tümünün birleştiriciliği üzerine bir formül arar. Ziya Gökalp için kültürel unsurun dayandığı temel unsur Türkçülük, ahlaki ögenin temeli de İslamiyet'tir. Gökalp, halk kültürü ile yüksek kültürü yaklaştırır, aynı görür. Beslendikleri kaynak ulusal kaynaklıdır. Nitelik derecesinde bir farklılık yoktur, gelişmişlik derecesi farklıdır. ŞEHİR VE MEDENİYET 🔸 Fransız İhtilali sonrasında, özellikle Batı'da ortaya çıkan halk-ulus-devlet denklemindeki problemleri çözmek amacıyla Emile Durkheim, ulus-devlet temelli çözüm önerileri sunar. Bu öneri, ulusların kendi tarihlerine duyduğu bağlılıkla birlikte bilinç kazanmalarını teşvik etmeyi amaçlar. Bu yaklaşım, hem Batı'da hem de Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde ilgi görür. Ziya Gökalp için ise bu öneri, Osmanlı Devleti'nin gelecekteki varlığını sürdürebilmesi için hangi alanlarda ve nasıl bir değişime ihtiyaç duyacağına dair bir örnek oluşturur. 🔸 Geçmişte, Türklerin İslamiyet'i kabulünden sonraki süreçte yaptıkları göz önüne alındığında bu olay Gökalp'e önemli bir örnek olur. Ziya Gökalp, Türklerin, İslamiyet'i kabul ettikten sonra onun en önde gelen temsilcisi olduğu tezini savunur. İslamiyet'i ileri taşıyan, onun nizamına ve gerekliliklerine bağlı kalarak dünya nazarında en güçlü savunucusu olduğunu hatırlatır. Bugün, bu şartların değişime uğradığını düşünür ve Batı medeniyetinin de içerisinde bir yerde bulunmak, bir tarafından tutunmak gerekliliğini düşünür. Bu 'yer bulma'nın da ancak kendi kökenimiz, tarihimiz ve Türk kültürünü koruyarak olabileceğini düşünür. Yoksa körü körünü, Batı ve onun değerlerini sorgusuz sualsiz içselleştirmek değildir onun bir yer bulma arayışı. Batı'daki teknolojik ve bilimsel ilerlemeden bizim de yararlanmamız ve kendi medeniyet inşamızda bu unsurlardan faydalanmamız gerekliliğini vurgular. 🔸 Medeniyet krizleri, yeniliğe açık birçok toplumda değişim ve dönüşümü de beraberinde getirir. Gökalp, Türk toplumu üzerinde yeni bir medeniyet inşa meselesi fikrini ortaya koyarken 20. Yüzyılı Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu durumu da bir kriz ortamı olarak görerek doğru bir teşhiste bulunmuştur. II. Meşrutiyet döneminde bürokraside ortaya çıkan sorunlar, Osmanlı Devleti'nin dağılmasını önlemek maksadıyla ortaya konulan Türkçülük, Osmanlıcılık ve İslamcılık fikirlerinin bir bir çökmesi, çeşitli reformların sonuçsuz kalması yeni bir nizamı gerekli kılar. ESKİ ORTA ASYA KÜLTÜRLERİ 🔸 Ziya Gökalp, 'Hars ve Medeniyet' kuramında, her toplumun kendi harsının doğal bir ürünü olduğunu ve bunun da değişmez bir gerçeklik olduğunu savunur. Hars, bir toplumun ortak değerlerini, inançlarını, geleneklerini ve kültürel özelliklerini içerir. Bu değerler, toplumun tarih boyunca geliştirdiği deneyimler ve birikimler sonucunda oluşmuştur. Ziya Gökalp, harsın önemini vurgulayarak, toplumun kimliğinin bu değerlerde saklı olduğunu ifade eder. Ancak Gökalp'e göre, bir toplum sadece kendi harsına dayanarak ilerleyemez. Bilimsel ve teknolojik ilerleme kaydetmiş milletlerden de gereken unsurları da alarak kendi özünde şekilendirilmesi gerekliliğini vurgular. KÜLTÜR VE MEDENİYETİMİZE DAİR 20 İLGİNÇ BİLGİ 🔸 Medeniyet, bir toplumun harsını geliştirme ve dönüştürme potansiyelini temsil eder. Toplumların bilimsel, teknolojik, sosyal ve ekonomik açıdan ilerlemesini ifade eder. Ziya Gökalp, medeniyeti bir toplumun gelişme ve uygarlık seviyesini yükseltme aracı olarak görür. Uygarlık, Ziya Gökalp için teknolojik ilerlemedir. Türk kültürününün bir medeniyet olarak var olmasının iki temek ayağı şunlar olacaktır: Kendi köklerinden beslenmek ve teknolojik ilerlemeyi bu köklerle birleştirmek. 🔸 Ziya Gökalp'ın Hars ve Medeniyet kavramlarından yola çıkarak hem bir sosyolog hem de bir Türk düşünürü olarak yola çıktığı noktayı Aynur İlyasoğlu şu şekilde tanımlar: 'Merkez'e tekabül eden Ziya Gökalp sosyolojisi, en öz bir ifadeyle,

Ziya Gökalp'ın Kültür İnşası: Hars ve Medeniyet kavramları

Hars ve Medeniyet kavramı