İbn-i Sina'nın eğitimle ilgili öngörüleri

İbn-i Sina'nın ilk düşüncesi, çocuğun doğumundan başlayarak bir eğitim ve öğretim sürecine girilmesi gerektiğidir. Doğan çocuğa ilk önce babası iyi bir isim koymalı, sonrada sütten kesilir kesilmez, kötü huylar edinmeden eğitimine başlanmalıdır. Çünkü ona göre eğitimin amacı; insanın yeteneklerini en üst düzeye kadar geliştirip kendisini mükemmelleştirerek, dünya ve ahiret mutluluğuna eriştirmektir. Bu süreç içinde, kendisini bilen insan; doğal olarak, Rabbini de bilir. İbn-i Sina eğitim ve öğretimin 6 türünden söz eder: Zihnî Öğretim: Öğretmen genel bir konuyu nedenleriyle örnekler vererek açık bir şekilde anlatır. Örneğin, kışın su donup genişlediği için kabını parçalamaktadır. Sınaî Öğretim: Öğretmen araç-gereç kullanmasını öğretir. Testere, rende vb. Telkinî Öğretim: Öğretmen tekrar ettirerek şiirler ve otların adlarını vs. öğretir. Tedibî Öğretim: Öğretmenin öğüt ve nasihat yoluyla gerçekleştirdiği öğretimdir. Taklidî Öğretim: Öğretmenin söylediklerinin aynen ve hemen benimsenmesidir. Bunun için öğretmenin güvenilir olması gereklidir. Tenbihî Öğretim: Öğretmenin öğrenciye çevresinde karşılaştığı olayları, bunların nedenlerini ve etkilerini öğretmesidir. Çocuğun ilk temel eğitimi; duygu, düşünce ve davranış geliştirme amacına yönelik ahlak eğitimi olmalıdır. Bunun için; kötü çevre ve ortamlardan uzak tutulup, iyi çevre ve ortamlarla tanışması sağlanmalıdır. Çocuğa fazla baskı yapmamalı, hataları uygun bir biçimde düzeltilmelidir. Çocuğun eğitimi; devletin değil, ailenin görevidir. O halde hangi safha ve süreçlerden geçirilerek, nasıl bir insan olarak yetiştirileceğine karar vermek; devletin değil, ailenin yetkisi dâhilindedir. 6 yaşına gelince okula gönderilmeli, 14 yaşına kadar okutulmalıdır. Öğretmen dindar, dürüst, bilgili, insaflı, temiz, kibar olmalı; çocuk eğitimi ve öğretimini bilmeli, çocukların yeteneklerini tanımalı, onlarla ilgilenmeli ve onları yalnız bırakmamalıdır. Çocuğun oluşmasında, gelişmesinde; oyun ve oyuncak çok önemlidir. Akıl, ruh, beden terbiyesi; bu yolla daha kolay ve daha hızlı gerçekleştirilir. Bu çocuğu kötü iş ve arkadaşlardan uzaklaştırıp iyi arkadaşlarla oynamasını sağlamak, onu iyi davranışlara teşvik ile olur. Çocuğa fazla baskı yapmamalı, hataları uygun bir biçimde düzeltilmelidir. Çocuk 6 yaşına geldiğinde, okula başlatılmalıdır. Sınıf ortamının eğitici ve öğretici etkisinden faydalanılmalıdır. Eğitimde ödül ve övgü çok önemlidir. Ceza son çare olarak düşünülmeli, o da eğitici bir unsur olarak değerlendirilmelidir. Eğitirken ve öğretirken; kolaydan zora, basitten karmaşığa doğru gidilmelidir. Verilen mesajlar ve muhtevalar; örneklerle ve öykülerle pekiştirilmelidir. Zengin çocuklarının, özel ders alarak yetişmeleri; pedagojik yönden doğru değildir. Arkadaşlarıyla aynı ortam içinde ve birlikte yetişmeleri tercih edilmelidir. Meslek ve sanat eğitimi, herkes için önemlidir. Her çocuk, kendi zevkine ve yeteneğine uygun olan alanlarda yetiştirilmelidir. İbn-i Sina, din ve meslek eğitimine önem vermiş, çocukların yeteneklerine göre eğitilmesini öngörmüştür. Meslek olarak eğitim, meslek erbabı olarak eğitimci; belirli özellikleri gerektiren bir ihtisas alanıdır. Fıtri kabiliyeti ve kapasitesi uygun olmayan kimseler, eğitimci olmamalıdır. İbn-i Sina yüzyıllar önce eğitimi yaş guruplarına göre aşamalandırmış ve bununla ilgili ayrıntıları sıralamıştır. 6-14 yaş arasında çocukların ciddi eğitim almaları gerektiğini söyleyen İbn-i Sina, bu dönemde çocuğun okula gönderilmesinin gereğini vurgular ve okullarda hiçbir ayırım gözetmeden bütün kesimlerin çocuklarının birlikte okuması gerektiğini, iyi arkadaşlarla tanışmasını ve vakit geçirmesi gerektiğini söyler İbn-i Sina, okulu bir sosyalleşme ortamı olarak görmüş ve akran eğitiminin önemine dikkat çekmiştir. Eğitimde araç gereç kullanımının önemine dikkat çekerek eğitim teknolojilerinin öneminden bahsetmiştir. Ortaçağ İslâm dünyasında Şeyhü'r-Reis, batı dünyasında Avicenna adıyla da anılan İbn Sînâ (980-1037) Buhara'da doğdu. 16 yaşında tıp ilmini öğrenmek için kitaplar okumaya başladı. Kısa zamanda tıbbi bilgileri öğrenmek bir yana, yeni tedavi yöntemleri de geliştirdi. Fıkıh, mantık, felsefe, tabiat bilgisi ve ilahiyat konusunda eğitim aldığı bilinen İbn-i Sina, metafizik konusuna da ilgi duydu, bunlara ek olarak tıp eğitimi de aldı. 19 yaşına geldiğinde artık o bir tıp doktoruydu. Küçük ve büyük kan dolaşımını birbirinden ayıran âlim olarak bilinen İbn-i Sina, yasak olmasına rağmen kadavralar üzerinde de çalıştı. Kendisini destekleyen devlet adamlarına, bilime değer verilen yerlere bağlı olarak Buhara, Harezm, Nesâ, Bâverd, Tûs, Şakkân, Semnîkân, Câcern, Cür can, Dihistân, Rey, Kazvin, Isfahan ve Hemedân'ı da içine alan pek çok yerde bulunan ve bu hareketli yaşam sürecinde pek çok önemli eser kaleme alan İbn Sînâ, kulunç hastalığı nedeniyle Hemedân'da vefat etti. (Kaynak: Zekeriya Erdim, Doğu'nun 'İbni Sina'sı, Batı'nın 'Avicenna'sı)