45 saniyenin acı tarifi "17 Ağustos 1999"

17 Ağustos 1999'da yaşanan, merkez üssü Gölcük olan ve Marmara Bölgesi'ni büyük ölçüde etkileyen 7,4 büyüklüğündeki depremde hayatını kaybedenler, saat 03.02'de saygı duruşuyla anıldı. Kavaklı Sahili'ndeki Deprem Anıtı önünde Marmara Depremi'nin 19. yılı dolayısıyla düzenlenen anma etkinliğinde, felaketin yaşandığı saat olan 03.02'de anıta çelenk konuldu. Daha sonra saygı duruşunda bulunulup, depremde yaşamını yitirenler için dua edildi. FELAKETİN YAŞANDIĞI SAATTE AYAKTAYDILAR Marmara Depremi'nde hayatını kaybedenler 17 Ağustos 1999'da yaşanan depremin merkez üssü Kocaeli'nin Gölcük ilçesinde saat 03.02'de saygı duruşuyla anıldı. Kavaklı Sahili'ndeki Deprem Anıtı önünde Marmara Depremi'nin 19. yılı dolayısıyla düzenlenen anma etkinliğinde, felaketin yaşandığı saat olan 03.02'de anıta çelenk konuldu. Daha sonra saygı duruşunda bulunulup, depremde yaşamını yitirenler için dua edildi. Yalova'da depremde yıkılan bazı binaların enkazı üzerine kurulan Deprem Anıtı'na akşam saatlerinde gelen vatandaşlar, felakette yaşamını yitirenlerin isimlerinin yazılı olduğu beton bloklara çiçek bıraktı. Anıtın içindeki fotoğraf sergisini de gezen vatandaşlardan bazıları gözyaşlarına hâkim olamadı. Gece geç saatlerde kalabalığın arttığı anıt çevresinde İl Müftülüğü görevlileri tarafından ilahiler okunarak dualar edildi. Sakarya'da da 19 yıl önce felaketin yaşandığı saat olan 03.02'de anma etkinliği yapıldı. Sakarya İmam Hatip Liseleri Mezunları ve Mensupları Derneğince Adapazarı Belediyesi önündeki meydanda düzenlenen tören, Kur'an-ı Kerim tilavetiyle başladı. Din görevlileri tarafından deprem kasidesi, Yasin-i Şerif ve Kur'an-ı Kerim hatim dualarının okunduğu programda, deprem fotoğraflarından oluşan sinevizyon gösterisini izleyen vatandaşlar zaman zaman duygu dolu anlar yaşadı. GÖNÜLLÜLER VE ULUSLARARASI EKİPLER Merkez üssü Gölcük olan, Marmara Bölgesi'ni büyük ölçüde etkileyen ve 45 saniye süren deprem, resmi raporlara göre 285.211 ev, 42.902 iş yerine hasar verdi. Depremin ağır hasar yarattığı bölgelerde hem Türkiye'den gönüllüler hem de uluslararası ekipler arama kurtarma çalışmalarına katıldı. Deprem, çevre iller başta olmak üzere Ankara'dan İzmir'e kadar birçok bölgede milyonlarca insanı etkiledi. Gerek Yalova'da bulunan deprem anıtı, gerek 16 ağustos 2017'de Kocaeli'mde açılacak deprem müzesi 99'da yaşanan ve yüzyılın en büyük deprem felaketlerinden kabul edilen depremin hafızalarımızdan silinmemesi için yapılan çalışmalardan. DEPREMDEN ÖNCE GÖLCÜK NÜFUSU Depremin nüfus yapısı üzerindeki etkisinin anlaşılması için öncelikle, deprem öncesinde Gölcük'ün nüfus yapısının nasıl olduğu üzerinde durmak gerekiyor. Gölcük'te, 1940'ta km2'ye 100 kişi düşerken, nüfus yoğunluğu 1997 yılına kadar sürekli artış göstermiş ve 1997'de 662 kişiye ulaşmıştır. 1940'tan bu yana, 6 kattan fazla artış gösteren nüfus yoğunluğu, ilçe yüzölçümünün idari düzenlemeler nedeniyle kısmen büyümesine karşın, hiç düşüş göstermemiştir. Ancak toprak kazanımının, her zaman nüfus yoğunluğunu artırmayacağı da göz ardı edilmemelidir. Gölcük'te nüfus artış hızı, Türkiye genelinin üzerinde bir seyir izlemiştir. 1940-1997 dönemini, nüfus artış hızları bakımından ikiye ayırabiliriz. Birinci dönem, artış hızlarında bir istikrarsızlığın gözlendiği 1940-1975 yılları arasıdır. Bu dönemde, nüfus artış hızlarında iniş çıkışlar gözlenmektedir. İkinci dönem ise 1975-1997 dönemidir. Bu dönemde ise nüfus artış hızının önceki döneme göre daha istikrarlı bir seyir izlediği gözlenmektedir. Genel eğilim, artış hızının düşmesi biçimindedir. 1970'te Kocaeli genelinde nüfusun toplandığı iki alan görülmektedir: Gölcük ve İzmit (Merkez). 1980'de ise Gebze yeni bir nüfuslanma alanı olarak dikkati çekmeye başlamıştır. 1990 ve 1997 yıllarında Gölcük, Gebze ve İzmit'in ardından üçüncü sırayı almıştır. Gölcük'ün öteden beri önemli miktarda nüfus barındırdığı görülmektedir. Bu durumun ortaya çıkmasında etkili olan faktörlerin, donanmanın varlığı, tersanenin sağladığı istihdam ve kentleşme olduğu daha önce de belirtilmişti. 17 AĞUSTOS DEPREMİNDEN SONRA GÖLCÜK Gölcük ilçesi, 17 Ağustos 1999 Marmara depreminin merkez üssü olması nedeniyle, depremden en çok zarar gören yerleşimlerin başında gelmektedir. Gölcük'ün fay hattına göre konumu bunda etkili olmuştur. Depreme yol açan fay, Kavaklı Mahallesi'nden ilçe merkezine girmektedir. Gölcük'te deprem nedeniyle çok sayıda can kaybı olmuş, yapıların büyük oranda zarar görmesi sonucu yerleşim yerinde değişiklikler meydana gelmiş ve göçler yaşanmış, buna bağlı olarak nüfus önemli ölçüde azalmış, ilçe halkının dinlendiği, spor yaptığı ve kültürel etkinliklerini gerçekleştirdiği tesislerin büyük bir bölümü deprem nedeniyle kaybedilmiştir. Deprem öncesinde Gölcük'ün varlığında en önemli unsurlardan olan Donanma Komutanlığı'nın, deprem nedeniyle ilçeden taşınması gündeme gelmiş ve tüm bunların sonucu olarak ilçe canlılığını yitirmiştir. 17 Ağustos Derneği'nin verilerine göre, ilçedeki yolların %90'ı deprem nedeniyle zarar görmüş ve ulaşım sorunları ortaya çıkmış, ayrıca zaten yetersiz olan kent içi rekreasyon alanları da kullanılamaz hale gelmiş ya da depremzedelerin geçici kullanımına açılmıştır. İlçedeki 17 adet park, çadır alanı olarak kullanılmıştır. Deprem sonrasında Kavaklı sahilinde 0,6-2,5 m arasında çökme meydana gelmesi sonucunda, deprem öncesinde ilçe halkının rekreasyon amacıyla kullandığı 100.000 m2'lik yeşil alan kaybedilmiştir. Ancak 2000 yılında bu sahil şeridinin, yeniden doldurulması ve kullanıma açılması, yerel yönetimin buraların imara açılmayacağını belirtmesine karşın, düşündürücü bir gelişmedir. Yine Kavaklı Mahallesi'nde çim futbol sahası depremden büyük zarar görmüş, ilçedeki önemli spor alanlarından olan kapalı spor salonu ve körfez kıyısında yer alan yüzme havuzu da kullanılamaz duruma gelmiştir. Belediye Konservatuarı ve Belediye Kongre Sarayı ile Turgut Özal İş ve Kültür Merkezi de depremden sonra yitirilen önemli sosyal donatılar arasındadır. Depremden önce hizmete açılmış olan şehir içi su şebekesinin Gölcük'ün kuzeyindeki kısmı (kıyı kesimi) tamamen zarar görmüş, güneydeki kısmın ise %50'si tahrip olmuştur. Eğitim, sağlık başta olmak üzere hemen tüm kamu hizmet binaları yıkılırken bir olurken Gölcük tersanesi de büyük zarar görmüştür. Tüm bu olumsuzlukların ilçe nüfusu üzerinde de etkili olacağı kuşkusuzdur. GÖLCÜK'ÜN DEMOGRAFİK GELİŞİM SÜRECİ Kocaeli genelinde, daha önce de belirtildiği gibi yalnızca Gölcük'ün nüfus miktarında bir gerileme söz konusudur. 1990'lara kadar en önemli nüfus toplanma merkezlerini İzmit, Gebze ve Gölcük oluştururken, depremin ardından bunlara Körfez ve depremden sonra ilçe konumuna getirilen Derince eklenmiştir. İlçedeki nüfus dağılışında ise, depremde İzmit Körfezi kıyılarının en fazla zararı görmesine bağlı olarak, güneye doğru bir yer değiştirme söz konusudur. Alüvyal dolgu alanlarının oluşturduğu kıyı kesiminde yer alan Gölcük ilçe merkezi, Değirmendere, Yazlık, Halıdere gibi yerleşimler önemli miktarda nüfus kaybetmişler, buna karşılık güneydeki daha yüksek ve dağlık alanlardaki kırsal yerleşmeler nüfus kazanmıştır. 1997'de, 100 m üzerindeki yükselti basamaklarında yer alan kırsal yerleşimlerin barındırdığı nüfus, toplam nüfus içinde %15'lik bir paya sahipken, bu pay 2000'de %21'e çıkmıştır. 0-100 m arasında yer alan kıyı yerleşmelerinde ise toplam nüfustaki % 85'lik payın % 79'a gerilediği gözlenir. Başka bir deyişle, deprem, nüfusun kıyı kuşağı ve iç kesimler arasındaki dağılışı üzerinde etkili olmuştur. Deprem sonrasında nüfusun yine daha çok kıyı kuşağında toplandığı gözlense de deprem öncesi döneme göre kıyı kuşağının barındırdığı nüfus oranı azalmış, iç kesimlerinki artmıştır... Gölcük nüfusu, 1940'tan 1997'ye kadar sürekli artış eğilimi gösterirken, deprem sonrasında ani bir düşüş gözlenmiştir. Toplam nüfustaki düşüşe karşın kırsal nüfusta kısmi; kentsel nüfusta ise ciddi bir azalış söz konusudur. Depremin ilçe merkezindeki etkisi bunda belirleyici olmuştur. Kırsal nüfusun kentsel nüfus kadar azalmaması ve toplam nüfus içindeki payının da artması, kırsal yerleşmelerin lokasyonu ve buralara kurulan geçici yerleşmeler ile yakından ilgilidir. Dayanıklı zemin koşullarına sahip kırsal yerleşmeler, depremin ardından çekici konuma gelmişlerdir. Nüfus miktarındaki azalış yoğunluğa da yansımış, nüfus yoğunluğu 1940'tan bu yana ilk kez düşüş göstermiştir. İlçenin toplam, kırsal ve kentsel nüfus artış hızlarında belirgin bir gerileme gerçekleşmiştir. Deprem, Gölcük'ün demografik gelişim sürecine bütünüyle ters bir durumu ortaya çıkarmıştır. (Ege Coğrafya Dergisi, 17 Ağustos 1999 Marmara Depreminin Nüfus Ve Yerleşme Üzerindeki Etkileri: Gölcük (Kocaeli) Örneği, İlkay Südaş)