Stratejik nokta: Afganistan'ı kim yönetiyor?

STRATEJİK NOKTA: AFGANİSTAN ◾ Dünya siyasetinin nabzı birçok yerde aynı anda atabiliyor. Dünya devleri çıkarları için çeşitli ülkelere kendi topraklarına ve boyunduruğuna dahil etmek için işgal politikası izliyor. ◾ Evet, yukarıda saydığımız sebepten ötürü ilhak edilen sıcak bölgelerden biri de Afganistan ve bilhassa başkenti Kabil. Dağlık arazilerle çevrili bölge ne oldu da süper güçler için bir çekim merkezi oldu? Fergana Vadisi nerede? Orta Asya'da Özbekistan'ın doğusunu, Kırgızistan'ın güneyini ve Tacikistan'ın kuzeyini kapsayan bölgenin adı Fergana Vadisi'dir. Stratejik nokta: Fergana Vadisi niçin önemli? İMPARATORLUKLAR ÇAĞINDA AFGANİSTAN ◾ Kabil'in stratejik önemine değinmeden önce Afganistan'ın tarihçesine bir göz atalım. 19. yüzyıl diğer bir adıyla İmparatorluklar Çağı'nda sözü geçen iki büyük güç vardı, Rusya ve Britanya. Bu iki devlet arasındaki çıkar çatışmaları had safhayı aşmıştı. ◾ Bu iki devin çatışma merkezlerinden biri de Afganistan olacaktı. Bu bölge, İran ve Orta Asya'dan Hindistan'a giden yol olduğundan stratejik bir öneme sahipti. Büyük Britanya neresi? Büyük Britanya, İrlanda Adası'nın doğusunda yer alan, üzerinde İngiltere, Galler ve İskoçya'nın bulunduğu Birleşik Krallık'a bağlı adadır. ÇIKARLARA TERS DÜŞEN BÖLGE ◾ Yine aynı dönemde Hindistan'ı sömüren İngilizler için hakimiyeti altına aldıkları toprakları korumak adına Afganistan önemli bir rol oynamaktaydı. ◾ Rus yönetimi ise İran üzerinde bir nüfuz sağlamıştı ve Türkmençay Antlaması ile birlikte Afganistan'a yönelmiş durumdaydı. Sonuç olarak İngilizler bunu bir tehdit olarak gördü. Türkmençay Antlaşması nedir? Türkmençay Antlaşması, Rus İmparatorluğu ile Kaçar Hanedanlığı arasında 10 Şubat 1828 tarihinde imzalanan barış antlaşmasıdır. Geçmişten günümüze Keşmir Meselesi I. İNGİLİZ - AFGAN SAVAŞI ◾ Öngörülen tehditlerin altındaki gerçeklik payı, yakında doğrulanacaktı. İngilizler 1839'da harekete geçti ve Afganistan'a saldırdı. Bu olay tarihe, I. İngiliz - Afgan Savaşı olarak geçti. Üç yıl süren savaşın sonucunda Afgan Hanedanlığı ülkelerinden İngilizleri çıkarmaya başardı. Fakat ülkeyi toparlamak hiç de kolay olmayacaktı. ◾ Afganistan stratejik bir konumda bulunduğundan buradaki halkı idare etmek ve merkezi yönetim kurmak zaten zordu. Bunun yanı sıra Afganistan'da farklı etnik unsur, mezhep ve dini gruplar bulunmaktaydı. II. İNGİLİZ - AFGAN SAVAŞI ◾ Yaşanan bu savaş, 'her an bir saldırı gerçekleşebilir' düşüncesiyle halkı tedirgin etmiş ve bu da insanları epeyce yıpratmıştı. Ayrıca bölgenin yüzde %85'inin dağlık olduğu düşünülünce her kafadan bir ses çıkmaya başlamıştı. Sonuç olarak bölgede iktidarsızlık hakim olmuştu. ◾ Tarih 1878 yılını gösterdiğinde II. İngiliz - Afgan Savaşı başladı. Aslında bu, Rus/İngiliz savaşıydı. Bu iki devletin anlaşmaktan ve biri, diğerinin Afganistan üzerindeki varlığını kabul etmekten başka çaresi kalmayacaktı. 7 Maddede Dağlık Karabağ'da neler oluyor? III. İNGİLİZ - AFGAN SAVAŞI ◾ Antlaşma sonucu Ruslar, İngilizlerin Afganistan üzerinde hakimiyetini tanıdı. I. Dünya Savaşı'nın yaşanmasından sonra Afganistan Emiri olan Emanullah Han, 1919'da İngilizlere karşı ayaklandı. ◾ İngilizler savaştan her ne kadar galibiyet ile çıksalar da oldukça fazla güç de kaybetmişlerdi. Emanullah Han ve ordusuna karşı çıkamamış ve varlıklarını resmen kabul etmişlerdi. Emanullah Han kimdir? Uzun yıllar Afganistan Hanı olarak anılan ve topraklarının özgürlüğü için savaşan bir isimdir. RUS - AFGAN SAVAŞI ◾ Emanullah Han'ın çabaları başta ülkesine tesir etse de ilerleyen süreçte işin içine Rusya ve Almanya girince tarihin seyri tamamen değişti. Bu, Afganistan'daki iktidarsızlığı daha da zirveye taşıdı. Radikal gruplar, Emanullah Han'ı devirdi. ◾ Yaşanan bu karışıklıklardan sonra Sovyet Rusya'nın saldırısı sonucu Afganlar, büyük bir savunma ile karşılık verdi ve Rus - Afgan Savaşı başladı. Bu savaş bittikten sonra yine ülke ciddi manada karıştı ve bir iç savaş çıktı. Kıbrıs'ta neler oluyor? BÖLGEYE HAKİM OLDULAR ◾ Afganistan'da bir grup olarak ortaya çıkan Taliban, başta ABD ve Suudi Arabistan destekli olarak ortaya çıksa da günümüzde bir devlet olarak anılmaktadırlar. ◾ Birçoğu Peştunlardan oluşan Taliban, 1996 yılında Afganistan'ın büyük bir kısmına hakim olmuşlardır. El- Kaide'yi ve Taliban'ı kuran ABD bir zaman sonra değiştirdiği stratejiyle bu bölgeden elini eteğini çekecekti. Peştunlar kim? Paştun, Peştu olarak da bilinen Peştunlar, Afganistan'ın güneydoğusu ile Pakistan'ın kuzeydoğusunda yaşayan İranlı bir ulustur. Dilleri, Farsça'nıın bir kolu olan Peştucadır. 11 EYLÜL SALDIRILARIYLA BAĞLANTISI ◾ ABD, Türkistan topraklarında bulunan doğal gaz ve petrol gibi değerli rezervlere yakın olmak istiyordu. Rusya'ya ek olarak İran ve Çin dahil olmuştu yani ABD'nin rakipleri çoğalmıştı. Bir gerekçe lazımdı, o gerekçe 11 Eylül Saldırıları oldu. ◾ Eylemin, Afgan gruplar tarafından gerçekleştirildiği söylendi ve bu gerekçe gösterilerek bölge 2001 yılında işgal edildi. ABD yönetiminin belirlediği bir hükumet kurulmuş oldu. Fakat Rusların, İngilizlerin bir türlü elinde tutmadığı bölgeyi ABD'de de tutmadı. 11 Eylül Saldırıları 1 Eylül 2001 Salı günü sabah saatlerinde Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı düzenlediği dört koordineli bir terör saldırısı dizisi olarak bilinmekte. Kuzey Kıbrıs'ta siyonizm tehdidi AFGANİSTAN'I KİM YÖNETİYOR? ◾ ABD, Afgan topraklarına girdiği andan itibren bölgede istediği manada bir hakimiyet kuramadı ve geçen zaman içinde hem maddi hem manevi birçok kayıp verdi. Bunun sonucunda 2010 yılında bölgeden çekilme kararı aldı. ◾ Sonuç olarak ABD, 2021 yılında Afganistan'dan askerlerini çekti. Böylece ülkenin yönetimi tamamen Taliban'a kaldı. Bu grubun iki yüz bine yakın askeri olduğu biliniyor. Günümüzde katı kurallarıyla bilinen Taliban, Afganistan'ı yönetmektedir.