Türklerin kayıp kenti "Togu Balık"

🔹 Kadim bir tarihe sahip olan Türkler, evvela Ötüken topraklarında yurt kurmuş ve oradan da tüm dünyaya yayılmışlardır. Farklı coğrafyalara yerleşseler bile eski Türk gelenek ve göreneklerine sahip çıkmışlardır. 🔹 Zamanla yerleşik hayata geçen Türkler de olmuştur. İşte, bu dönemlerde Türk tarihine has özellikler barındıran şehirler kurulmuş. Bunlardan biri de uzun zamandır kayıp olan 'Togu Balık'tır. Türklerin tarihi başkenti Ötüken 🔹 Orhun Abidelerinde adı geçen tarihi yer, 'Togu Balık' bulundu. 'Doğu Şehri' manasına gelen bu yer, Dokuz Oğuzlara ait. Tokuz Oğuzların adı ilk defa Türk tarihini aydınlatan Orhun Abidelerinde geçmektedir. 🔹 Tokuz veya Dokuz Oğuz tabiri, 'Dokuz boydan oluşan Oğuzlar' manasını taşır. Dokuz Oğuzlar 627'de, en doğuda, Tula Irmağı civarında yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Çin kaynaklarında 'Jiuxing' olarak anılırlar. 🔹 Dokuz Oğuzlar; Bugu, Hun, Bayırku, Tongra, İzgil, Ch'i-pi, A-pu-sse, Ku-lun-wu-ku ve Edizlerden oluşmakta. Bir Türk topluluğu olan Dokuz Oğuzlar, Uygurlara, Göktürk Devleti'ni yıkmasında yardımcı olmuşlardır. 🔹 Daha sonra Tokuz Oğuzlara, Uygurlar da eklenince 'On Uygur' olarak anılırlar. Uygur ve Dokuz Oğuz birleşmesinden sonra Ötüken, Dokuz Oğuz ve Uygurların hakimiyetine girer. Eski Türkçeden Anadolu ağızlarına geçen kelimeler 🔹 Göktürkler kendi devletleri tekrar kurmak için harekete geçerler ve topraklarını ele geçiren Dokuz Oğuzlara karşı savaş açarlar. 682 yılında Dokuz Oğuzlar ile Göktürkler arasında gerçekleşen bu savaş tarihte, 'İnekler Gölü Savaşı' olarak bilinir. 🔹 Bu savaş sonucunda Göktürkler, Ötüken'i tekrardan hakimiyetleri altına alırlar. Bunun sonucunda dağılan Dokuz Oğuzlardan kalan Türk boyları, II. Göktürk Devleti'nde bağımsızlıklarını bildirir. 🔹 Tarihi, 600'lü yıllara dayanan 'Togu Balık', Moğolistan'ın Tuul Vadisi'nde yapılan kazı çalışmaları sonucu ortaya çıktı. 🔹 Togu Balık'ın keşfi, belki de Türk tarihi açısından bu zamana kadar bulunmuş en önemli keşiflerden biri. Başlatılan bu araştırma tam 30 kişilik bir ekipten oluşmakta. Eski Türklerde 'oguş' geleneği 🔹 TİKA, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde titizlikle yürütülen bu kazı ve araştırma çalışmalarının 30 yıl sürebileceği öngörüldü. 🔹 Ekip, 800'e yakın tarihi eseri gün yüzüne çıkardı. Arkeologlar, bu eserlerle birlikte Türk tarihi hakkında daha fazla bilgi sahibi olabileceğimizi de belirttiler. 🔹 Kazı çalışmaları, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan'ın koordinasyonu ve Prof. Dr. Anıl Yılmaz ile Doç. Dr. Enkhtur Altangerel'in başkanlığında yürütülüyor. 🔹 Prof. Dr. Şaban Doğan, Togu Balık için şu ifadelerde bulundu: 'Tarihi kaynaklarda adı geçen ancak neresi olduğu bugüne kadar tam olarak tespit edilemeyen Togu Balık, bilinen Uygur şehirlerinden çok daha eski. Bu şehrin gün yüzüne çıkarılıp kazılması Uygurlar'ın yerleşik yaşamına dair bulgularımızı en az 100 yıl geriye götürecek. Çalıştığımız alanla ilgili uzun zaman yüzey araştırmaları ve literatür taraması yaptık. Bazı çalışmalarda bölgede Uygur dönemiyle ilişkilendirilebilecek buluntulardan bahsedilmiş, ancak detaylandırılamamıştı. Biz bu bölgenin Togu Balık olduğunu ispat edecek buluntulara ulaşmayı başardık. Kazı çalışması yaptığımız bir bina kalıntısında binaya ait olduğu kesinleşen Uygur seramiklerine ulaştık. Ekibimizdeki Türk ve Moğol arkeologlar bu konuda hemfikir. Biz artık net olarak burası Dokuz Oğuzlar'ın Togu Balık şehri diyebiliyoruz. Bize göre çok önemli bir keşif. Bu, Türklerin yerleşik hayata geçişine dair yeni bilgilere ulaşılmasını sağlayacak.' Orta Asya değil Türkistan 🔹 Göktürk Yazıtları olarak da bilinen Orhun Abidesi'nin kuzey yüzünde Togu Balık, 'Eng ilki togu balıkda süngüşdüm' yani 'İlk önce Togu Balık'ta savaştım' cümlesiyle karşımıza çıkıyor. 🔹 Türk tarihi için büyük bir ehemmiyet taşıyan bu gelişme beraberinde 'balık' kelimesinin Eski Türkçedeki karşılığının ne olduğunu sorgulattı. Orhun Abideleri Göktürk Yazıtları olarak da bilinen Orhun Kitabeleri, Türk adının, Türk milletinin isminin geçtiği ilk Türkçe metinlerdir. Taşlar üzerine yazılan bu metinler Orhun Abideleri, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları gibi isimlerle de anılır. Ruslar Türk dünyasını nasıl ayrıştırdı? 🔹 Günümüzde kullandığımız 'şehir' sözcüğü Farsça kökenli. Anadolu Türkçesinde ise 'şar' ifadesi yer almakta. Şimdi, Eski Türkçenin hâkim olduğu Göktürk Kağanlığı dönemine gidelim. 🔹 Balık, 'bataklık, çamur' manasına gelen 'balçık' sözcüğünden türemiştir. Yerleşik hayata geçişin ilk ibaresi balçıktan yapılan evlerdir. Bu da balık olarak evrilen kelimenin 'şehir' manasında kullanılmasına sebep olmuş. 🔹 Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk adlı eserinde, 'İslam'ın kabulünden çok evvel Türk dilince sığınak, kale, şehir demektir. Uygur Türkçesinde dahî bu böyledir. Uygurların en büyük şehirlerden birisine 'Beşbalık' denir. Burası Uygurların en büyük şehridir; 'beş şehir' manasına gelir. Zülkarneynin yaptırmış olduğu 'Sulmî, Koçu, Can-balık, Béşbalık, Yanğıbalık' adındaki şehirlerdir.' 🔹 Beş Balık, Bilge Kağan Bengü taşının doğu yüzünde: Otuz yaşımda Beş Balık'a doğru ordu yürüttüm. Altı yol savaştım. ... Ordusunu hep öldürdüm. Beş Balık içinde pek çok kişi ... yok olacağından kişi(ler) beni çağırmaya geldi(ler). Beş Balık onun için kurtuldu' şeklinde geçer.

Türklerin kayıp kenti "Togu Balık"

TOGU BALIK