Anadolu’nun manevi sultanı: Ahmet Yesevi

Dünyaya gelişi 🔷 Bugün Orta Asya olarak adlandırılan coğrafya, geçmişte Türklerin yaşadığı ve hakim olduğu bir bölge olduğundan 'Türkistan' olarak anılır. Bu bölgede doğup büyüyen Ahmed Yesevi'nin yaşadığı şehrin o zamanki adı Yesi idi. İsminin sonunda bulunan ve Yesili manasına gelen 'Yesevi' kelimesini de buradan alır. 🔷 Maveraünnehir bölgesinin en eski yerleşim yerlerinden biri olan Sayram'da doğan Ahmed Yesevi'nin dünyaya geldiği tarih, kaynakların yetersizliği nedeniyle net olarak bilinmez. Yusuf el- Hemedani'ye intisabı nedeniyle XI. yüzyılın ikinci yarısında dünyaya geldiği tahmin edilir. Ahmet Yesevi'den hikmetler Büyüdüğü çevre 🔷 Ahmed Yesevi'nin doğduğu dönem bölgede Türk-İslam hanedanı olan Karahanlılar hâkimdir. Hayvancılıkla uğraşan toplum genelde göçebedir. 🔷 Babası İbrahim Ata iyi bir mutasavvıf ve şeyh olduğu gibi aynı zamanda Sayram şehrinin tanınmış şahsiyetlerinden biridir. Fakat Yesevi'nin anne ve babası o küçükken vefat ettiğinden ablası tarafından mutasavvıf bir kimse olan Aslan Baba'ya emanet edilir. Çok yönlü bir alim: Kutbüddin Şirazi 🔷 Bir süre Aslan Baba tarafından din ve tasavvuf üzerine eğitim alan Yesevi, onun da vefat etmesiyle eğitimi için Buhara'ya gider. Burada meşhur sufi Yusuf Hemedani'den dersler alır. 🔷 Ahmed Yesevi, buradaki eğitiminin ardından Yesi'ye dönerek kayınpederi ve aynı zamanda şeyh olan babasının vekili olan Musa Hoca'dan dersler alır ve onun dergahında yetişir. Kayınpederinin vefatının ardından dergahta postnişinliği devralarak dervişlere dersler verir. Yusuf Hemedani kimdir? Ahmed Yesevi'nin gayreti 🔷 İslam'ın 'iyiliği yayıp kötülükten sakındırma' şiarını benimseyen Ahmed Yesevi, bu yolda büyük gayretler sarf eder. Merkez olarak Yesi'deki dergahında bulunan Yesevi, çevre illere giderek İslam'ın şükür, ihlas gibi önemli kavramlarını anlatır. 🔷 Tüm bu güzellikleri halka anlatırken sade bir Türkçe kullanmaya dikkat eden Yesevi, ezberlenmesi kolay olduğu için anlatımlarında ağırlıklı olarak şiiri tercih eder. Hafızada kolay tutulan dizeler, sözlerinin hızlıca yayılmasını sağlar. Başlıca gayesi İslamiyet'i Türklere sevdirmek, ehl-i sünnet akidesini yaymaktır. İlim için kilometreleri yaya yürüyen Müslüman âlimler Yesevilik 🔷 Hanefi bir alim olan Ahmed Yesevi, iyi bir medrese eğitimi görmesinin yanı sıra tasavvufu da çok iyi bilen ve bunu şiirle harmanlayan ustadır. Bu nedenle Orta Asya Türk dünyasının en büyük ismi olarak kabul edilir. 🔷 İslâm şeriatına ve Hz. Peygamber'in (SAV) sünnetine sıkı sıkıya bağlı olan Ahmed Yesevî'nin şeriat ile tarikatı kolayca telif etmesi, Yesevîliğin Sünnî Türkler arasında süratle yayılıp yerleşmesinin ve daha sonra ortaya çıkan birçok tarikata tesir etmesinin başlıca sebebi olur. İslâm âlimi kimdir? Özellikleri nelerdir? 63 yaşında yer altında 🔷 Ahmed Yesevi 63 yaşına geldiğinde, 'Efendimiz (SAV) bu yaşta vefat etti, ben artık yeryüzünde fazla dolaşmadan kendimi tefekküre ve ibadete vereyim' düşüncesiyle dergâhında bir çilehane kazdırarak iki metre aşağıya doğru inen ve iki metre genişliğinde bir oda yaptırır. 🔷 Her ne kadar dersler vermek, namaz kılmak için odasından çıksa da vaktinin çoğunu çilehane olarak da anılan bu yerde geçirir. Ömrünün sonuna kadar burada yaşar. Bir Bilgi Osmanlı döneminde 63 yaşını aşmış kişiye yaşı sorulduğunda Peygamberimize (SAV) hürmeten yaşını söylemeyerek, 'haddi aştık' derdi. Sükut Sureti'nde bir derviş Türk dünyasına etkisi 🔷 Ahmed Yesevi, hem Türkistan bölgesine hem de Anadolu bölgesine büyük tesir etmiş tarihi bir şahsiyettir. Son bin yılda onun kadar geniş bir coğrafyada yüzyıllar boyunca tesirini devam ettirebilmiş başka bir kimse gösterilemez. 🔷 Fikirleri ve menkıbevileşmiş hayatıyla Türk-İslam dünyasının en büyük ismi olarak kabul edilir. Yetiştirdiği dervişler, Anadolu'ya yayılarak İslamiyet'i anlatır ve dinin burada yerleşmesini sağlar. Yesevi'nin manzumeleri dilden dile yayılarak insanlar arasında iyilik ve güzelliği yayar. Edebiyatımızda en az bir kez okunması gereken şiirler Vefatı 🔷 Ahmed Yesevi, günümüzde Kazakistan'ın bir ili olan Türkistan'da 1166 yılında vefat eder. Türbesinin olduğu bölgede yakın zamanda inşa edilmiş adının verildiği bir üniversite vardır. 🔷 Meşhur hükümdar Timur da Ahmed Yesevi'nin büyüklüğünü bilen ve ona hürmet eden bir hükümdardır. Yesevi için, içerisinde mescid, mutfak, kütüphane ve zikir odası bulunan külliye formunda bir türbe inşa ettirir. Türbe günümüzde hala bölgede çokça ziyaret edilen bir yerdir. Mezarı açılan hükümdar: Timur Eserleri 🔹 Divan-ı Hikmet ▶ Ahmed Yesevî'nin 'hikmet'lerini içine alan mecmuanın adıdır. Eserde Ahmed Yesevî'nin inanç ve düşünceleri ile yolunun esasları yer alır. 🔹 Fakrname ▶ Eserde genel olarak dervişlik adabı ele alınır. Sabır, şükür, kanaat, tefekkür ve tasavvuf kavramlarının anlatıldığı Türkçe bir teliftir. Türk Din Mûsikisinde Ahmed Yesevî'nin Yeri, Tesiri ve Önemi Farsça Risaleleri 🔷 Ahmed Yesevi, Farsça kaleme aldığı risalelerinde ana hatlarıyla Yesevilik'ten bahsetmekle birlikte Allah (CC) ve Resulü'ne (SAV) itaat konularını da işler. 🔷 Son yıllarda Kütahya'nın Tavşanlı ilçesinde bulunan bir kütüphanede Ahmed Yesevi'ye ait yeni bir risale daha bulundu. Bulunan eserde Yesevi'nin tarikatında bulunan 40 makamı anlattığı tespit edildi. Hafız-ı Şirazi'den Alıntılar