İpek Yolu’nun kalbi Özbekistan ve tarihi eserleri

📌 Milattan önce 1. yüzyılda merkezi Asya'nın içinde Çin, Ortadoğu ve Roma imparatorlularını birbirine bağlayan önemli ticaret güzergahı İpek Yolu'na şekil veren ülkedir. 📌 Nüfusun yüzde 51'inin kentlerde yaşadığı Özbekistan'ın doğu sınırlarında Orta Asya'nın en yoğun nüfuslu bölgesi olarak bilinen, tarım açısından zengin Fergana vadisi bulunuyor. 📌 Yüz ölçümü 447 bin 400 kilometrekare olan ülkenin Kazakistan, Tacikistan, Afganistan, Kırgızistan ve Türkmenistan ile sınırı bulunuyor ve kuzeybatısında Aral Gölü yer alıyor. 📌 Türk ve İslam uygarlıklarının 15. ve 16. yüzyılda en parlak dönemlerinin yaşandığı Semerkand, Buhara ve Hive gibi şehirler, Özbekistan'da başkent Taşkent ile öne çıkan yerleşimler arasındadır. 📌 Özbekistan'ın kadim kentlerinden Buhara, Zerefşan Nehri havzasında büyük bir vahada yer alır. Şehrin sokaklarında yürürken her köşe başında İslam tarihi ve kültürüne ait kıymetli bir esere rastlamanız mümkün. 📌 Türk-İslam mimarisine ait ihtişamlı camilere, yüksek minarelere, mavinin farklı tonlarının kullanıldığı kervansaraylara ve çinilerle kaplı medreselere sahip olan Buhara, yetiştirdiği bilim ve din adamlarıyla dünyada 'Kubbet-ül İslam' unvanına sahip. 🔍 Buhara'nın yedi piri 📌 2 bin 500 yıllık tarihe geçmişe sahip Buhara, UNESCO'nun Dünya Mirası Listesi'nde yer alır. İslam dünyasının şerif şehirlerinden biri kabul edilen şehir 'Buhara-i Şerif' olarak da adlandırılıyor. 🔍 Orta Asya'nın ruhani kalbi 📌 Kadim tarihi dokusunu bugüne kadar korumayı başarmış ender şehirlerden Buhara'da görülmesi gereken onlarca görkemli yapıt mevcuttur. 📌 Milattan önce inşa edilen 'Ark' Han Sarayı, Hazreti Eyüp Çeşmesi, İsmail Samani Türbesi, Uluğ Bey Medresesi, Minare-i Kelan (Büyük Minare), Pay-i Kelan ve Mir Arap Medresesi gibi tarihi yapıtlarıyla kadim şehir bugün 700'e yakın devlet korumasına alınmış, tarihi ve kültürel miras niteliğinde yapıtları bulunuyor. 📌 İnce işçiliğiyle ön plana çıkan, şehirdeki en eski mimari yapılar arasında yer alan 'Ark (Kale)'ın etrafı devasa surlarla çevrilidir. 📌 Kalenin ana kapısından girdikten sonra eğimli yoldan yukarı çıkarken sağda ve solda mahkûmların kaldığı demir parmaklıklı hücreler bulunuyor. 📌 Han sarayı olarak bilinen, devlet erkânı ve hizmetlilerin de yaşadığı kale içinde, emirin yazlık odası, cami, devlet hazinesinin konduğu bölme, harem ve zindan gibi bölümler de mevcut. 📌 Tarih boyunca hem emirin sarayı hem de karargâh olarak kullanılan kalenin kapılarında görenleri hayrete düşürecek muntazam işçiliği sahiptir. 📌 Kelan (Büyük) Minaresi, Buhara'nın en önemli sembollerinden biridir. Yaklaşık 47 metre yüksekliğindeki minarenin bölüm bölüm her kuşağında farklı desenler işlendi. Yapının bazı kesimleri turkuaz çinilerle işlendi. Minarenin gövdesinin orta kısmı ise kufi yazıyla süslendi. 📌 Halk arasında 'Minare-i Kelan' olarak adlandırılan tarihi yapı, Orta Asya'nın en görkemli ve yüksek minaresidir. Geçmişte şehre gelen kervanların yollarını kolay bulması için minarenin tepesinde geceleri ateş yakıldığı rivayet edilir. 🔍 Dünyanın en güzel cami minareleri 📌 Şehrin merkezinde yer alan Leb-i Havuz kompleksi, Buhara'da görülmesi gereken en önemli yerlerin başında gelir. Bu kompleksin içinde medrese cami de bulunurken, ortadaki havuzun kenarında Nasrettin Hoca'nın heykeli yer alır. 📌 Leb-i Havuz olarak bilinen yer tarih boyunca kervanların en önemli uğrak yerlerinden olmuş. Kompleks bünyesinde yer alan medreselerden Nadir Divan Bey Medresesi'nin giriş kapısında hayvan ve güneş figürlerinin yanı sıra Kur'an-ı Kerim'den ayetlere yer verildiği görülüyor. 📌 Rivayetlere göre, Vezir Nadir Divan Bey 1619-1620'de buraya bir kervansaray yaptırdı. Daha sonra Nadir Divan Bey, kervansarayın yapımı tamamlanınca bu güzel eseri göstermek için Han'ı davet etti. 📌 Han'ın eseri görünce medreseye benzetmesi üzerine vezir, ustalara süslemelerin medrese süslemelerine benzetilmesi talimatı verdi. 📌 Medresenin içindeki dükkânlarda ise günümüzde Özbekler, ata mirası demircilik zanaatını icra ediyor ve en güzel örneklerini sergiliyor. 📌 Buhara, hadis bilgini ve 'El-Cami es-Sahih' eserinin yazarı Muhammed ibn İsmail el Buhari ve modern tıbbın temel taşlarını koyan, tıp, fizik, felsefe ve bilim alanlarında 200'den fazla kitap yazan İbn Sina'nın doğum yeri. 📌 Büyük İskender'in, Cengiz Han'ın istilasını da gören en büyük tahribat 1920'de Sovyet Kızıl Ordusu gerçekleştirdi. Tarihi binaların büyük kısmı yıkıldı büyük bir kısmı ise hasar gördü. 🔍 İbn-i Sina'dan hastalık rehberi 📌 Başkent Taşkent'ten, Özbekistan Hava Yolları ile her gün düzenli uçuşların yapıldığı tarihi Buhara şehrine, Semerkant'tan hızlı trenle de ulaşım sağlanabiliyor. 📌 Yaklaşık 3,5 saat süren tren yolculuğu boyunca bu kadim şehri ziyaret etmek için farklı ülkelerden gelen çok sayıda turiste karşılaşmak mümkün. Şehirde, otellerin ücretleri 30-60 dolar arasında değişirken, 2-3 dolara bir kişinin bir öğün karnını doyurması mümkün. 📌 Orta Asya'da turizm açısından gelecek vadeden ülkelerin başında gelen Özbekistan, 2016'dan sonra turizmi 'stratejik sektör' olarak belirledi ve bu alanda yaptığı yatırımlarla dikkatleri üzerine çekiyor. 📌 Son olarak Tunus 2019 İslam Dünyası Kültür Başkenti Kapanış Programı'nda, İslami Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (ISESCO), Kahire ile Orta Asya bölgesindeki Buhara'nın 2020 İslam Dünyası Kültür Başkenti seçildiğini açıkladı. 📌 Dünyanın en eski şehirlerinden olan Semerkant, milattan önce 14 yüzyılda kuruldu. İslam ordularının Semerkant'a düzenlediği kuşatmada Peygamberimizin amcası olan Hz. Abbas'ın oğlu Kusem'in olduğu rivayet edilir. 📌Nitekim Semerkant'ta Kusem'e ait olduğuna inanılan bir mezar bulunur. 📌 Zengin tarihi ve kültürel mirasıyla Semerkant, farklı dönemlerde Persler, Yunanlar, Çinliler, Araplar, Moğollar ve Türklerin yönetimi altına girdi. Büyük Timur İmparatorluğunun kurucusu Emir Timur, Semerkant'ı ele geçirdiği dönemde bu şehri başkent ilan etti. 📌 Tarihi İpek Yolu'nun en önemli güzergâhlarından Semerkant, yüzyıllardır bu toprakları ziyaret edenleri kendisine hayran bırakıyor. Öyle ki milattan önce 329'de Semerkant'ı ele geçiren Büyük İskender'in, şehri ilk gördüğünde 'Semerkant hakkında duyduklarımın hepsi gerçekmiş. Hatta o tasavvur ettiğimden bile daha güzelmiş' dediği naklediliyor. 📌 Bir dönem ilim ve sanatın kalbinin attığı şehir Semerkant, çok sayıda tarihi ve kültürel yapıyı bünyesinde barındırıyor. 📌 Mavi kubbelerle kaplı medreseleri, çinilerle süslenmiş kervansarayları, görkemli camileri ve külliyeleriyle adeta açık hava müzesini andıran Semerkant, Türklerin 'ata yurdu' Özbekistan'ın en güzide şehirlerinden biri. 📌 Avrupa ve Çin arasında İpek Yolu üzerinde merkezi bir konuma sahip kentte, İslâm dünyasında ilk kâğıt değirmeni yapıldı. 📌 Sahip olduğu zengin tarihi ve kültürel mirasın yanı sıra İmam Buhari ve İmam Maturidi gibi büyük İslam alimlerini yetiştiren Semerkant toprakları, dünyanın en büyük alimlerinin çalışmalarına tanıklık etti. 📌İslam aleminde önemli yere sahip Maturidi fıkhının kurucusu İmam Maturidi ve Buhara şehrinde doğan fakat Semerkant'ta vefat eden hadis alimi İmam Buhari'nin kabri bu şehirde bulunuyor. 🔍 Buhari kimdir? 📌 Şehrin kalbi olarak adlandırılan Registan Meydanı, Bibi-Hanım Cami ve Gur Emir Türbesi kentin önemli tarihi merkezleridir. Astronomi alanında önemli çalışmaları olan Uluğ Bey'in Uluğ Bey Medresesi, Aldızlı Han Medresesi, Kaplanlı Han Medresesi, Bibi Hanım Medresesi, Timur'un türbesi, Gur Emîr Medresesi, Ah-ı Zinde Camii ve Türbeleri, Eski Ticaret Çarşısı, Kok Saray ile seyyahların cennete benzettikleri bir mevkidedir. 📌 Timur'un torunu Muhammed Sultan Mirza için inşa edilen fakat Timur'un kendisinin de gömülmesi dolayısıyla onun adıyla anılan Gur-i Emir Türbesi, Semerkant'ta mutlaka görülmesi gereken yapıların başında geliyor. 📌Bey'in türbesi anlamına gelen Gur-i Emir Türbesi'nde, Timur'un, oğullarının, torunların ve Timur'un hocasının kabirlerinin yanı sıra hocasının mezarı, medrese ve cami yer alıyor. 📌 Şehrin merkezi olarak bilinen ve Farsçada 'kumlu yer' anlamına gelen Registan Meydanı, Semerkant'ın en önemli simgelerinden biri. Kentin kalbi olan meydanın çevresinde dört eyvanlı avluya sahip Uluğ Bey Medresesi'nin ön planda olduğu toplam üç medrese yer alıyor. 📌Görkemli duvar süslemelerine sahip medreselerin kapılarında çiniler üzerinde elle nakşedilmiş Kur'an-ı Kerim'den ayet ve sureler mevcut. 🔍 Uluğ Bey eserleri ve hayatı hakkında tarihi bilgiler 📌 Semerkant'ta yer alan önemli yapılardan Şah-i Zinde Mezarlığında, Emevilerin Horasan Valisi Said bin Osman'ın 676'da Semerkant üzerine düzenlediği seferde kuşatma sırasında şehit düşen Hz. Peygamber'in amcası Abbas bin Abdülmuttalip'in oğlu Kusam'ın de mezarının bulunduğu rivayet ediliyor. 📌İslamiyette şehit düşenlerin ölmediğini vurgulayan ayete dayanarak, Kusam bin Abbas'a da 'Şah-i Zinde' yani yaşayan, diri şah denildiği ve mezarlığın da ismini buradan aldığı biliniyor 📌 İsmini, Timur'un eşi Saray Mülk Hanım'ın lakabı olan Bibi Hanım'dan alır. Semerkant'ın en önemli mimari eserlerinden biridir. Günümüze sadece belirli bölümleri ulaşan Bibi Hanım Camii, Timur döneminin ihtişamını yansıtan en göz alıcı yapıların başında geliyor. 📌 1399-1405 yılları arasında inşa edilmiş bu eser, dışa doğru taşkın büyük kemerli girişin yer aldığı ve daha içeride mermer ikinci bir kapının bulunduğu, dev avlusunun içinde dört eyvanlı yapısıyla dikkati çekiyor. 📌 Semerkant Rasathanesi Astronomi ve Matematik alanlarında geniş bilgi sahibi olan Timur'un torunu Uluğ Bey tarafından inşa ettirilen 'Semerkant Rasathanesi', o dönemde Türklerin fen bilimleri alanında ulaştığı seviyeyi göstermesi açısından ayrı önem taşıyor. 📌Astronomi ve Matematik alanlarındaki çalışmalarıyla ün kazanan Uluğ Bey, kurduğu rasathanede yıldızların ve ayın hareketlerini gözlemledi. 🔍 Semerkand Rasathanesi 📌Tarihi Semerkant şehrine İstanbul'dan direk uçuş bulunuyor. Bunun yanı sıra başkent Taşkent'ten de hızlı trenle Semerkant'a yaklaşık 1 saat 45 dakikaya ulaşım sağlanıyor. 📌 Semerkant'ta, halk özellikle de Türkiye'den gelenlere 'karındaşlarımız gelmiş' diyerek daha ayrıcalıklı davranıyor. Şehri gezdikten sonra alışveriş için en uygun yerlerin başında geleneksel pazarlar geliyor. 📌Yerel takke, takı, Semerkant ekmeği, taze ve kuru meyveler ile tatlıların satın alınabileceği pazarlar hem halk hem de turistlerin en önemli uğrak yerlerinden biri olarak dikkati çekiyor. 📌 İpek Yolu üzerinde bulunan kadim şehir Taşkent, Özbekistan'ın başkentidir. Şehrin tarihi milattan önce ikinci yüzyıla uzansa da ilk defa 11. yüzyılda Birunî ve Kaşgarlı Mahmud'un eserlerinde adı geçer. 🔍 Türkçenin en eski sözlüğü hakkında 12 bilgi 📌 Barak Han tarafından Semerkantlı ve Buharalı ustalara yaptırılan Barak Han Medresesi, oldukça dikkat çeker. Medresenin içinde, Hz. Osman'ın okurken şehit edildiği için üzerine kanının sıçradığı Kur'an da bulunuyor. 📌Bu geyik derisine yazılmış Mushaf, Topkapı Sarayı'ndaki ile birlikte dünyadaki en eski iki Kur'an'dan biridir. 📌 Heysem b. Küleyb eş-Şâşî, Ebû Ali eş-Şâşî, Muhammed b. Ali el-Kaffâl (Kaffâl eş-Şâşî), Muhammed b. Ahmed eş-Şâşî, Ubeydullah Ahrâr, Muhammed Mîrek Taşkendî Nakşibendî, Edib Ahmed Yüknekî, Abdülgaffar Taşkendî, Muhammed Kādî Taşkendî, Taşkent ve civarında yetişmiş önemli şahsiyetlere de ev sahipliği yaptı.

İpek Yolu’nun kalbi Özbekistan ve tarihi eserleri

İPEK YOLU’NUN KALBİ: ÖZBEKİSTAN