Peygamber Efendimizin döneminde hastalıklar nasıl tedavi edilirdi?

Hastalık, insanın her zaman maruz kaldığı bir durum olduğundan, asırlar boyunca bundan kurtulmak için tedavi yolları araştırıldı. Peygamber Efendimiz de hastalıklar hakkında şöyle buyurmuştu: 'Allah Teâlâ Hazretleri hastalığı da ilacı da indirmiştir. Ve her hastalığa bir ilaç var etmiştir. Öyleyse tedavi olun. Ancak haram olan şeyle tedavi olmayın.' [Ebu Dâvud, Tıbb 11, (3874).] İslam'da bir emanet olan bedene dikkat etmek, sağlıklı olmak önemlidir. Çünkü İslam'da inanmak ve ibadet etmek için aklen ve bedenen sağlıklı olmak gerekir. Peygamber Efendimiz her konuda olduğu gibi sağlık konusunda da tavsiyelerde bulundu. Hz. Peygamber, kendi dönemine kadar gelmiş tıpla ilgili faydalı bulduğu bilgileri, kendi tecrübe ve içtihadıyla birleştirerek sonraki nesillere tavsiye etti. Peygamber Efendimizin tıpla ilgili sözleri ve uygulamalarının hepsine İslami literatürde 'et- Tıbb-ı Nebevi' adı verilir. İslâm tıbbında önemli bir yere sahip olan Tıbb-ı Nebevî, çok sayıda, çeşitli hadislerden oluşur. Hz. Peygamber, döneminde tıpla ilgili bilgilerin faydalı ve zararlı olanları tespit etmiş, yararlı olanları tavsiye etmiş, zararlı olanları ise terk etmişti. Fakat unutulmamalıdır ki Hz. Peygamber'in sağlık konusundaki tavsiyeleri, terk edildiğinde müeyyide içermez, herkesi aynı yöntem ve nesnelerle tedavi olmak gibi bir mecburiyete zorlamaz. Peygamber Efendimiz, sağlıkla ilgili bazı tedavi yöntemlerine başvurmuştu. 'Üç şeyde şifa vardır: Hacamat, bal şerbeti ve dağlama; fakat dağlamaktan hoşlanmam.' buyurmuştu. (Buhari, Tıb, 3., 4) Eskiden Araplar arasında kullanılan dağlama, ıstırap veren tehlikeli bir yöntem olduğu için tavsiye edilmez. Hz. Peygamber, Uhud Gazvesi'nde yüzünden yaralanmış, aldığı darbenin etkisiyle ikiye bölünen miğferin halkaları yüzüne batmıştı. Müşriklerin saldırısıyla alt dudağı yarılmış, alnında da yaralanmıştı. Peygamber Efendimiz, zarar gören yerleri önce suyla yıkadı. Kanamanın kesilmemesi üzerine Hz. Fatıma, bir parça hasırı yakarak onun küllerini yaranın üzerine bastırarak kanı durdurdu. Hz. Peygamber, bu tedaviyi susarak onayladı. Günümüzde de kanamayı durdurmak için soğuk su ile yıkandıktan sonra bir bezle tampon yapılması tavsiye edilir. Ebû Saîd el-Hudrî (ö. 74/693) tarafından rivayet edilen bir hadise göre, bir adam, Hz. Peygamber'e gelerek: 'Ya Resulallah! Kardeşimin karnında sancı var, ishal olmuş.' der. Hz. Peygamber, ona bal şerbeti içirmesini tavsiye eder. Adam ikinci kez gelir ve bal şerbeti içirdiği halde hastalığının geçmediğini söyler. Hz. Peygamber tekrar aynı tavsiyede bulunur. Adam üçüncü kez gelir. Bal şerbeti içirdikçe ağrının daha da arttığını söyler. Hz. Peygamber, 'Allah sözünde doğrudur, fakat kardeşinin karnı yalancıdır. Haydi, yine bal şerbeti içir.' buyurur. Adam bir kez daha kardeşine bal şerbeti içirince ağrı dinip hasta şifa bulur. (Buhârî, Tıb,4; Müslim, Âdâb, 32; Tirmizî, Tıb, 31) Peygamber Efendimiz, balın yaranın acısını artırsa da tedavi edeceğini biliyordu. Peygamber Efendimizin azat ettiği kölelerden biri olan Hz. Sevban'ın rivayet ettiğine göre: 'Sizden biriniz humma hastalığına yakalanırsa -ki o cehennem ateşinden bir parçadır- onu soğuk su ile söndürsün. Sabah namazından sonra, güneşin doğuşundan önce nehre girsin, suyun akıntısına doğru şöyle dua etsin: 'Allah'ın adıyla, ey Allah'ım! Kuluna şifa ver, peygamberini doğrula.' Bunu üç gün tekrarlasın. Eğer iyileşmezse bu tedaviyi beş, yedi, dokuz güne çıkarsın. Allah'ın izni ile iyileşme süresi dokuz günü geçmeyecektir.' (Tirmizî, Tıb, 33; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned , tah., Şuayb el-Arnaût, Müessesetü'r-Risâle) Zâtü'l-cenb; göğüs sancısı, titreme, ateş gibi belirtileri olan bir tür akciğer hastalığıdır. Peygamber Efendimiz, bu hastalığın tedavisi için kustu'l-bahri, ûdu'l-hindî, vers, zeytinyağı kullanılmasını tavsiye etmişti. *Kustu'l-bahri, ûdu'l-hindî: Hindistan öd ağacı. * Vers: Yemende yetişen güzel kokulu sarı bir ot. Cabir bin Atik şöyle rivayet eder: 'Rasulullah (sav): '…Şehitler Allah yolunda öldürülmenin dışında yedi kişidir: 'Taun (Veba) hastalığından ölen şehittir. Kurdeşen, ciddi problemlere yol açan deri hastalığıdır. Peygamberimiz altın ve gümüşün kullanımında olduğu gibi ipeğin giyim ve kullanımında da, kadınlar için daha toleranslı davranırken erkekler için bazı sınırlamalar getirmişti. Hadislerde ipeğin giyimi konusunda erkeklere mahsus bazı kayıt ve yasaklamalar getirildi. Fakat Abdurrahman b. Avf ve Zübeyr b. Avvâm'ın kurdeşen hastalığına tutulduğunda Peygamber Efendimiz, ipek elbise giymelerine izin vermişti. Hz. Peygamber, sarımsak ve soğan yemenin de bu hastalığa iyi geleceğini ifade buyurmuştu. (İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim (276/889)) Erkenden bunama, delilik anlamına gelen cünun için Peygamber Efendimiz hacamatı önerir. Bununla ilgili olarak şöyle buyurur: 'Size ense çukurundan (gamahduvet) hacamatı öneririm. O yetmiş iki hastalığa (dâu) devâdır. Delilik (cünûn), cüzzâm, baras (abraş, ciltteki beyaz benekler) ve diş ağrıları gibi beş hastalık bunlardandır.' (Ali b. Ebî Bekr el-Heysemî, Mecme'u'z-zevâ'id ve menbe'u'l-fevâid) Midde; irin, iltihap, yaradan akan su manasına gelir. Hz. Ali, şöyle anlatır. 'Resulullâh'la birlikte sırtında verem olan ensardan birini ziyarete gittik. Resulullâh; 'Bu irindir (midde, iltihaptır) çıkarın gitsin' deyince o da onu deşti ve Resulullâh da bunu gördü. ' (Kenzü'l-'ummâl) Tek başına bir hastalık olmayan baş ağrısı; şakîka, sudâ gibi kavramlarla ifade edilen hastalıktır. Peygamber Efendimiz, hastalığın tedavisinde kustu'l-hindî kullanılması, hacamatı tavsiye etmişti. 'Peygamber (s.a.v.) Efendimiz baş ağrısından şikâyet eden bir kimseye kan aldırmasını tavsiye etti.' (Müslim) Bu dönemdeki hastalıklardan biri olan veba, pire, fare gibi hayvanlar vasıtasıyla yayılan bulaşıcı bir hastalıktı. Hastalık; dalgınlık, şiddetli susuzluk hissi, cilde ait kanamalar, dalak büyümesi ve yüksek ateş gibi belirtiler gösterirdi. Bu hastalık birçok sahabeyi de zor duruma sokmuştu. Veba halinde önemli bir unsur olan karantinaya dikkat çeken Peygamber Efendimiz 'Bir yerde veba çıktığını duyarsanız oraya girmeyin, bulunduğunuz yerde veba çıkarsa o bölgeden ayrılmayınız.' buyurmuştu. (Buhârî, Tıbb 30; Müslim, Selâm 92; Muvatta, Câmi 23; Tirmizî, Cenâiz 66)