Sa'd bin Ebu Vakkas'ın kurduğu ilim şehri: Kufe

🔹 Peygamber Efendimiz (SAV) vefat ettikten sonra Hulefa-yı Raşidin devrinde İslam hızla Arap Yarımadası'nın dışına kadar yayılır. Özellikle Hz. Ömer (RA) döneminde Sasani İmparatorluğu ile 642 yılında yapılan Nihavend Meydan Savaşı'nda, Sasani İmparatorluğu Müslümanlar tarafından ağır bir yenilgiye uğratılır ve bölgedeki hakimiyet Müslümanların eline geçer. 🔹 Hz. Ömer (RA) döneminde yapılan bu fetihlerle beraber devlet teşkilatlanmasında da yeni bir strateji sürülmeye başlanır. Başta Kufe, ardından Basra ve Fustat gibi şehirler, yeni fetihlerde üs olarak kullanılmak üzere kurulur. Müslümanların kurduğu kadim şehir: Basra 🔹 Mezopotamya'nın göbeğinde, Babil topraklarında ve Irak'ın ekilebilen, verimli arazilerinin yer aldığı bölgede kurulmuş büyük bir şehir olan Kufe'nin, bugünkü Necef kenti ile Kerbela arasında, Babil harabelerinin güneyinde, Fırat'ın batı kenarında temelleri atılır. 🔹 İsminin nereden geldiğine dair farklı rivayetler bulunan güzide şehrin ismi, Arapların yuvarlak tepeler için kullandıkları Kufan ve Kevfan sözünden veya insanların toplandıkları yer anlamlarını taşıyan Arapça küfe kelimesinden türetilir. Taş çağı ve Mezopotamya tarihi 🔹 Kadisiye Savaşı'nda büyük bir zafer kazanan Müslümanlar, yaşadıkları yerin sinek ve haşerat gibi olumsuz unsurlarla boğuk olduğunu Hz. Ömer'e (RA) bildirmelerinin ardından Emir-ül Mü'minin, hem ordugah olması, hem de sağlıklı bir şehir olması için Medine ile arasında deniz engeli bulunmayan yeni bir yer tespit edilmesini ister. 🔹 Bu görev için vazifeli tayin ettiği komutan Sa'd b. Ebu Vakkas (RA), Fırat'ın batı kenarında, verimli topraklar üzerinde, mümbit bir zeminde Kufe şehrini kurar. Bilgi notu: Sa'd b. Ebu Vakkas (RA) şehri kurarken merkezden dört bir yana attırdığı oklarla sınırları belirler. Bu strateji düşmanın şehre saldırması halinde merkezden kolaylıkla şehri savunabilmek için bir hamledir. Sa'd bin Ebu Vakkas kimdir? 🔹 Sa'd b. Ebu Vakkas (RA), Kufe şehrinin düzenlenmesi konusunda Ebu Heyyac b. Malik'i görevlendirir. Ebu Heyyac b. Malik, Hz. Ömer'den (RA) gelen emirle, ana caddeleri kırkar, ara caddeleri yirmişer, sokakları yedişer zira olacak şekilde planlar. Zira: Parmak uçlarından dirseğe kadar olan kısma denk gelen geleneksel ölçü birimi 🔹 Şehirde ilk planı yapılıp inşa edilen yapılar, mescitler olur. KEntin göbeğinde inşa edilen Kufe Camii etrafında şehir imar edilmeye başlanır. Kufe Camii'nin hemen yanına valilerin ikamet edeceği ev inşa edilir. Necip Fazıl'ın kaleminden Hz. Hüseyin ve Kerbela 🔹 Kuruluşundan kısa bir süre sonra Kufe, İslam dünyasının en önemli ilim, siyaset ve savaş merkezlerinden biri olur. Hz. Ali (RA) halife olunca kendisine biat etmeyenlerle verdiği mücadelede, durumunu güçlendirmek için hilafet merkezi olarak Kufe'yi seçer. 🔹 Hz. Ali'nin (RA) vefatından sonra pek çok siyasi olaya tanıklık eden kadim şehir, Halife Mansur'un ikinci başkent olarak 766 yılında Bağdat şehrini kurmasıyla önemini kaybetmeye başlar. Osmanlı'nın Bağdat Fatihi 🔹 Ortaçağ seyyahları arasında önemli bir yere sahip olan İbn Battuta, gezdiği yerler arasında yer alan Kufe'nin, Peygamber dostlarının, tabiinin, yüce bilginlerin, erdemlilerin yurdu ve müminlerin emiri Hz. Ali'nin (RA) hilafet merkezi olduğu için ayrıcalıklı bir yer olduğunu belirtir. 🔹 Ayrıca İbn Battuta, Moğolların Kufe'nin sınırlarına kadar dayandığını ve bedevilerin eşkıyalık yapmalarını ve şehrin bu nedenlerle harap olduğunu ifade eder. Bilgi notu: Meşhur seyyahın Kufe'nin çarşılarının gayet zengin olduğunu, Kufe Camii'nin çok güzel ve sağlam olduğunu belirtmesi kayda değer bir bilgidir. Ortaçağ'ın en büyük seyyâhı: İbn Battûta 🔹 Kufe'nin ilk kurulumu ile beraber sosyal hayatın, ilmin, kültürün, faziletin, maneviyatın, zaman zaman yönetimin merkezi olarak inşa edilen Kufe Camii, şehrin tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Görünüşü ve kubbesiyle temaşa edenleri hayranlık içerisinde bırakan nadide eser, tarih boyunca ilmi tartışmaların yapıldığı bir kültür merkezi işlevi görür. 🔹 Kufe Camii, ilk özgün halinde etrafı çevrilmiş bir avlu ve kıble tarafında üzeri basit şeylerle kapatılmış bir çardaktan meydana gelir. Emeviler dönemindeki onarımlarla etrafını payandalarla desteklenerek, oldukça kalın bir duvarla kuşatılır ve bugünkü formuna ulaşır. Müslümanların hâkim oldukları yerlerde inşa edilen en eski camiler 🔹 Kufe'de ortaya çıkan kültürel faaliyetlerin en önemli mekanları camiler ve mescitlerdir. Ebu Hanife'nin de hayatında büyük bir önem taşıyan Kufe Camii, Sa'd b. Ebu Vakkas (RA) tarafından kurulduğu dönemden itibaren bir ibadet mekanı olmasının yanında bir okul görevi de üstlenir. 🔹 Hz. Ömer (RA) tarafından Kufe'ye öğretmen olarak gönderilen İbn Mesud, mescitte oturur ve halka dersler verir. Onun bu gayretleri sayesinde Kufe'de birçok fakih, muhaddis ve müfessir yetişir. Abdullah bin Mesud kimdir? 🔹 Yezid'in halifeliğine karşı çıkan Hz. Hüseyin (RA), Abdullah b. Zübeyr (RA) ve Abdullah b. Ömer (RA), biat etmeyerek Medine'den Mekke'ye yola çıkarlar. Kufeliler Hz. Hüseyin'in (RA) Yezid'e biat etmeyip Mekke'ye gittiği haberini alınca, onu hilafete getirmek için kendisine davet mektupları gönderirler. 🔹 Hz. Hüseyin (RA), Kufelilerin davetini kabul ederek yakınlarının bütün uyarılarına rağmen kafilesiyle birlikte Kufe'ye doğru yola çıkar. Ancak 680 senesinde Kerbela denilen yere geldiğinde, Emevi ordusu tarafından ailesiyle birlikte şehit edildiği elim hadise meydana gelir. Kerbela nedir? 🔹 VIII. yüzyılda ortaya çıkan Kufe merkezli fıkıh ekolüne Ehl-i Re'y ismi verilir. Hz. Ömer'in (RA), Abdullah b. Mes'ud'u (RA) Kufe'ye göndermesinin ardından burada gerçekleşen yoğun ilmi faaliyetler Kufe Fıkıh ekolünün oluşmasına sebep olur. 🔹 Kufe siyasi olarak önemli bir konuma sahip olduğu gibi, ilmi faaliyetlerin bir merkezi olarak da ayrı bir konumdadır. Şairleri etkisi altına alan ekol: Nabi Okulu

Sa'd bin Ebu Vakkas'ın kurduğu ilim şehri: Kufe

Kufe'nin Kuruluşu