15 maddede ilahi aşkın sembolü: Ayin-i şerif

Ayin-i şerif; Mevlevi ayini, mukabele-i şerif, sema adıyla da anılan zikir toplantılarıdır. 📌Ayin kelime anlamı olarak âdet, töre, usûl, dinî tören, bir tarikat ya da mezhebin kendine özgü töreni, toplantıları anlamına gelir. 📌 Yapılan ayinlerdeki her hareket tasavvufi bir düşünceyi simgeler. Kalbin dilini seslendiren bir veli: Mevlana 📌Ayrıntılı kurallara sahip olan tasavvufi törenler, Allah'a ulaşma yolunun derecelerinin sembolüdür. Ayin-i şerif; Mevlana Celaleddin-i Rûmî'nin, dini sohbetlerde duyduğu vecd ile herhangi bir usul ve kaideye bağlı kalamadan yaptığı dönüşlerden (sema) ilham alınarak şekillendirildi. Oğlu Sultan Veled zamanından itibaren disiplinli bir şekilde icra edildi. Sema ayinlerine son şeklini Pir Adil Çelebi verdi. 📌 Mevlevî ayini, haftada bir defa İstanbul dışındaki dergâhlarda Cuma namazından sonra, şehir dışındaki mevlevîhânelerinde ise haftanın belirli bir gününde öğle veya yatsı namazının ardından 'semâhâne' bölümünde yapılırdı. 📌 Kandil ya da bayramlarda 'ihyâ geceleri' adı verilen ayinler icra edilirdi. 📌Sema ile dönme kâinatın hareketine benzetilir. Dairenin en üst makamında yüce Allah en alt makamında insan olduğu varsayılır. 📌 İnsandan Allah'a çıkan bu çemberin sağ tarafındaki yaya 'kavs-i uruc' (çıkış kavsi), orta kısımda şeyhten başka kimsenin basamayacağı ve çemberi iki eşit parçaya bölen çapa ise 'hatt-ı istiva' denir. Mevlana'dan hayat dersi veren 40 alıntı 📌 Semazenler dönerken, semazenbaşı aralarında gezinerek mesafenin korunmasını sağlar. Postnişin, hem töreni yönetir hem de kırmızı postun ucunda ayakta durarak dualar okur. 📌Sema yapılan yerin yuvarlak olmasından dolayı dünyaya, postnişin güneşe, semazenbaşı aya ve semazenler de gezegenlere benzetilerek semanın kainatı sembolize ettiği varsayılır. 📌Sema esnasında dönmek, tüm mekân ve yönlerde Allah'ı seyretmeyi temsil eder. 📌Ayak vurmak, nefsin sınırsız ve doyumsuz isteklerini karşısında mücadele edip ayaklar altına alıp ezmek ve onu mağlup etmektir. 📌Kollarını yana açmak, 'En Mükemmel'e yönelik bir acziyeti ifade eder. 📌Sağ elin yukarı, sol elin ise aşağı doğru kollar açık bir hale gelmesi, sağ elle Yaradan'dan feyiz alıp O'ndan başkasına yüz çevirmek ve sol elle bu feyzin dağıtılması anlamına gelir. Mevlana'nın Mesnevi-i Şerif'inin ilk 18 beyiti 📌Tören dört bölümden oluşur: Naat, ney taksimi, peşrev, Devr-i Veledî ve dört selâm. 📌 Törene, Peygamber Efendimiz için yazılan naat-ı şerifin okunmasıyla başlanır. 17. yüzyıldan itibaren ise semalar Itri'nin rast makamında naat-ı şerifle başlanırdı. 📌 Sema ayinin genel olarak şu şekilde gerçekleşir: ✅ Meydancı Dede'nin 'Buyurun ya huu!' çağrısı üzerinde meydana gelen dedeler, mutrıb heyeti ve semazenlerin şeyhi beklemeler 📌 Dervişler, Mevlevi ayinine iştirak edecekler meydancı dedenin, 'Buyurun yâ hû!' daveti üzerine semâhâneye yönelirler. Dervişler tennure, destegül, elif-nemed, hırka gibi özel kıyafetlerini giyerek hazırlanırlar. 📌 Bu kıyafetlerin de giyim ritüeli bulunur. Dervişler semaya hazırlanırken ilk olarak abdest alır. Sonrasında kıyafetlerin bulunduğu bölüme geçerek her bir kıyafetini eline besmeleyle alır. Ardından kıyafeti edeple öptükten sonra üzerine giyer. *Meydancı Dede: Tekkedeki meydan hizmetlerine bakan, şeyhin postunu ve şeyhi getirip götüren, yemek zamanını, mukabele saatini gibi haberleri uygun dille bildiren görevli derviş 📌 Semazen, ilk olarak beyaz gömleğini ve altına da özel bir kumaştan dikilmiş aynı renk pantolonu giyer. 📌 Dönerken etekleri yanlara doğru açılan tennure ise semazenin giyerken en çok hassasiyet gösterdiği kıyafettir. İki elle yakasından kollar uzatılarak yukarı doğru kaldırılır. İçten okunan duanın bitmesinden sonra tennure indirilerek giyilir. 📌 Semazenler baş kesip selâm vererek eşiğe basmadan sağ ayakla semâhâneye girer, dereceye göre sıraya girerek şeyhi bekler. Bu sırada semazenler, sağ ayak baş parmağı sol ayak baş parmağının üzerinde diğer bir ifadeyle 'mühürlü' olarak ve sol elle sağ omuzu, sağ elle sol omuzu tutup niyaz vaziyetinde ayaktadırlar. Mevlana algısı: Şair mi, yaşam koçu mu, veli mi? 📌 Şeyhin gelmesinden sonra namaz kılınır, tespih çekilir ve Mesnevi okunur. Kur'an- Kerim kıraatinden sonra şeyh dua eder. 📌 Mevlevî âyini, sözleri Mevlana'ya, bestesi Buhûrîzâde Mustafa Itrî'ye ait olan Yâ Habîballâh Resûl-i Hâlık-ı Yektâ tuî/ Ber güzîn-i Zü'l-Celâl pâk ü bî-hemtâ tuî (Ey Allah'ın sevgilisi! Eşsiz Yaratıcı'nın elçisi sensin. Celal sahibi Allah'ın, kulları arasından seçtiği pak ve mümtaz kişi sensin) dizeleriyle başlayan Farsça na'tın ayakta rast makamında okunmasıyla başlar. 📌 Itri'den önce Mevlana'nın diğer na'tları okunurdu. Semazen gösterisi izlemek için tıklayın 📌Kudüme vurulan ilk darb ile peşrev çalınır. Burada semazenler ve şeyhler ellerini hızlıca yere vurup alçak sesle 'Allah' diyerek ayağa kalkar. 📌 Semazenler sağa doğru birbirine yaklaşırken şeyh de postun önüne çıkarak selâm verir, ardından sağına dönüp peşrevin ritmine uygun biçimde sağ ayağını ileri, sol ayağını yanına çekmek suretiyle yürümeye başlar. Mevlana'nın insanlığa yüzyıllardır yol gösteren 5 eseri 📌 Peşrev çalınırken şeyh ve semâzenler 'Sultan Veled Devri' adı verilen üç devir (semahaneyi üç defa dolaşma) yapar. Devirlerin sonunda şeyh postuna geçer. Semanın ardından başlayan Devr-i Veledî ölümden sonra dirilmeyi sembolize eder. Hırka kabir; sikkesi mezar taşı olarak kabul edilir ve otururken ölmüş sayılır. 📌 Kısa bir ney taksiminden sonra ayin icrası başlar. Kollarını göğüslerinin üzerinde çaprazlama tutan semazenler usulünce hırkalarını çıkarırlar. Bu durum dervişlerin dünyada kendilerini soyutladıklarını gösterir. 📌 Semazenbaşı postun önüne gelerek şeyhin sağ elini, şeyh de onun sikkesini öper. Bu sema için izin dileğidir. Semâzenbaşı, yüzü şeyhe dönük vaziyette iki adım geriye çekilip tekrar şeyhi selâmlarken semâzenler de baş keserler. 📌 Şeyh de bu sırada her birinin mezar taşını simgeleyen sikke adı verilen başlıklarını öper. Bu seremoniye 'görüşme' adı verilir. Böylece sema da başlamış olur. 📌 Semazenler hem kendi etrafında hem de semahanede dönmeye başlar. Sağ elleri yukarıya, sol elleri aşağıya açıktır. Bu Hak'tan alıp Hak'ka vermek demektir. Sema törenlerinde selam bölümü dört kısımdan oluşmaktadır. Bunların ifade ettiği anlam ise şöyledir: 1. Selam: İnsanın kulluğunu idrak etmesi 2. Selam: Allah'ın kudreti karşısında, hayranlık duyulması 3. Selam: Kudret karşısında duyulan hayranlığın aşka dönüşmesi 4. Selam: İnsanın kulluğa dönüşü 📌 Bunların arkasından son yürük semaî ve peşrev de icrâ edildikten sonra Kur'an-ı Kerîm'den 'Aşr' suresi okunur. Dua edilip gülbank okunduktan sonra sema töreni bitirilir. 📌 Mevlevî âyini kıyamet gününü tasvir eder. 📌 Semahanenin kainatı temsil ettiği düşünülür. Sağ taraf maddi alem, sol taraf ise mana alemini sembolize eder. 📌 Ney, insân-ı kâmili; neyin üflenmesi ölümden sonra sûr sesiyle dirilmeyi simgeler. Kudümün ilk vuruşu yüce Allah'ın 'ol' emrinin ifade eder. Dervişlerin kalkarken yere ellerle vurma haşrı yani sûru işitince kabirden kalkmayı temsil eder.