Benlikten vazgeçiş: Enaniyet zinciri

ENANİYET KAVRAMI 🔸 Arapça bir kelime olan enaniyet 'ben' anlamına gelen 'ene' kelimesinden türer. Kişinin kendisini ve çıkarlarını başkalarınınkinden üstün tutması, bencillik manalarına gelen ahlak ve psikoloji terimidir. 🔸 Benlik, bencillik, benmerkezcilik olarak tanımlanır ve insanın yalnızca kendisiyle ilgilenmesi, herkesi ve her şeyi kendisine fayda sağlayan bir araç olarak görmesi şeklinde yorumlanır. Modern çağın hastalığı: Bencillik PSİKOLOJİDE ENANİYET 🔸 Bir psikoloji terimi olarak incelendiğinde enaniyet, kişilik, benlik, kendilik, ego gibi kelimelerle açıklanır. Benmerkezcilik anlamına gelen egosantrizm ile nitelendirilir ve çağın hastalıkları arasında yer alır. 🔸 İki türlü enaniyet vardır: Biri gizli diğeri ise aşikardır. Aşikar enaniyet; kibir, gurur şeklinde bilinir. Gizli olanı temkinli enaniyettir ve kişi bu durumda tamamen mütevazi rolüne bürünür. Ancak konuşmaya başladığında egosunu parlatan, kendisini ön plana çıkartan ve sorduğu sorularda dahi kendisinin olduğu bir karakter ortaya koyar. Bu kişilerde egosunu koruma dürtüsü vardır. İSLAM'DA ENANİYET 🔸 Tasavvufun en çok etkilediği kavramlardan biri enaniyettir. Terk edilmesi gereken ve hoş karşılanmayan bir durum olarak görülür ve nefisle mücadele edilip yenilmesi beklenilir. 🔸 İslam ahlakında benin inkarı, benliğin yok edilmesi ve nefsani isteklerin olabildiğince bastırılması oldukça önemlidir. Başta Kur'an-ı Kerim olmak üzere pek çok kaynakta kibir, ucb, buhl ve şuh yani cimrilik, kin gütme, fahr gibi kavramlarla ifade edilir. Bu davranış biçimlerinin yerine alçak gönüllülük, sevgi, dostluk, yardımlaşma ve dayanışma gibi erdemlerin geliştirilmesi tavsiye edilir. Nefsin mertebeleri nelerdir? ENANİYET İLE İLGİLİ AYET 🔸 'Gurura kapılarak insanlara burun kıvırma, ortalıkta çalım satarak yürüme; unutma ki Allah gurura kapılıp kendini beğenen hiç kimseyi sevmez.' (Lokman Suresi, 18. ayet) Bünyamin Topçuoğlu'nun sesinden Lokman suresini dinlemek için tıklayınız ↪ Tefsiri: 18. ayette kaçınılması gereken olumsuz davranışlardan örnekler verilmektedir. Bu örneklerin, özellikle kendini beğenmişlerin, başka insanları aşağılayıcı tutumlarından seçilmiş olması ve bunların Allah sevgisinden mahrum kalacakları uyarısında bulunulması, Kur'an'ın insan onuruna verdiği değeri yansıtması bakımından özellikle dikkat çekicidir. ENANİYET ZİNCİRİNİN ANLAMI 🔸 Enaniyet zinciri, camilerin cümle kapısı girişinde bulunan uzun ve üçgen formunda bir zincirdir. Taç kapının kilit taşından başlar, aşağı doğru sarkıp, sağ ve sol olmak üzere iki yana ayrılır. 🔸 Camiye girecek olan her insan, zincire değmemek için kapıdan eğilerek geçer. Makam - mevki gözetmeksizin herkesin bu zincirli kapıdan eğilerek geçmesi, ben kavramına zincir vurmayı sembolize eder. Camiye girecek olanların, ihtişamı ve gururu kapının dışında bırakarak mütevazi şekilde içeri girmeleri ve Allah'ın huzuruna benliklerine ket vurup yalnız kulluğuyla çıkmaları amaçlanır. Cümle kapısı nedir? ENANİYET ZİNCİRİNİN BULUNDUĞU CAMİLER 🔸 Mimaride bir aksam olarak kullanılmasından ziyade benlik kavramının yok edilmesi amacıyla kapılara yerleştirillen enaniyet zinciri, özellikle selatin camilerde görülür. Selatin cami nedir? SULTAN AHMET CAMİİ 🔸 Sultan I. Ahmet tarafından 17. yüzyılda yaptırılan Sultan Ahmet Camii'nin meydan girişi ve denize bakan kapılarında enaniyet zincirinin örneklerine rastlanır. Dönemindeki uygulamalardan farklı olarak zincirlerin seviyesi biraz yüksektir ve camiye girecek kişiler eğilme gereksinimi duymaz. 🔸 Sultan Ahmet Camii, külliyesi ile birlikte İstanbul'daki en büyük yapı kompleksleri arasındadır. Cami, medreseler, hünkar kasrı, arasta, dükkanlar, hamam, çeşme, sebiller, türbe, darüşşifa, sıbyan mektebi, imarethane ve kiralık odalardan oluşur. Camiyi yaptıran Sultan I. Ahmet'in kabri de bahçeye bitişik olarak inşa edilir. Bilinmeyen yönleriyle Sultan Ahmet Camii ve Külliyesi NİŞANCI MEHMET PAŞA CAMİİ 🔸 Klasik Osmanlı mimari üslubunun en güzel örneklerinden biri olan Nişancı Mehmet Paşa Camii'nin kapısında, kültürümüzün zarif mimari ögesi enaniyet zinciri bulunur. Kapısındaki kitabeye göre 1584 yılında inşasına başlanarak 1589'da tamamlanır. 🔸 Fatih'in Nişanca Caddesi üzerinde yer alan yapının banisi, III. Murad devri kubbe vezirlerinden Mehmed Paşa'dır. Külliye şeklindeki inşa edilen yer cami, türbe, iki medrese, sebil ve hazireden oluşur. Medreseler, günümüze ulaşmamıştır. LALELİ CAMİİ 🔸 Sultan III. Mustafa tarafından 1760-1764 yılları arasında yaptırılan Laleli Camii, enaniyet zincirine sahip yapılardandır. Camiye açılan yuvarlak kemerli dört farklı dış avlu kapısı bulunur ve zincir, caddeden camiye girilen kapıdadır. 🔸 Günümüzde bu zincir, aslına uygun kullanılmaz ve avlu kapısının bir köşesine toplanmış halde bulunur. Yapının yanında bulunan türbede, camiyi yaptıran III. Mustafa ve oğlu III. Selim'in kabirleri bulunur. Ulu Cami'nin hat levhaları GAZİ AHMET PAŞA CAMİİ 🔸 Bir Mimar Sinan eseri olan Gazi Ahmet Paşa Camii'nin kapısındaki enaniyet zinciri, aslına uygun olmayan şekli ile kapının bir kenarına toplanmış vaziyette bulunur. 🔸 Caminin yapımı 1554 yılında, Kanuni Sultan Süleyman döneminde sadrazamlığa yükselen Kara Ahmed Paşa tarafından başlatılır. Ancak Kanuni'nin oğlu Mustafa'nın öldürülmesi üzerine Paşa, 1555 yılında idam edilir ve inşaat yarım kalır. Yeni sadrazam Rüstem Paşa'nın emri ile inşaata tekrar başlanır ve 1571'de tamamlanarak günümüze kadar ulaşır.