Divriği Kale Camii: Anadolu'nun Tarih Kokan Minaresiz Cami 844 yıldır ayakta

◼ Divriği Kale Camii, Anadolu'daki en eski Türk yapılarından biridir. Minaresiz yapısı ve uçurum kenarındaki konumuyla ön plana çıkıyor. ◼ 844 yıldır ayakta olan bu cami, tamamlanan restorasyon çalışmalarının ardından yeniden ibadete açılacak günü beklemektedir. Anadolu'nun en eski çivisiz camileri ◼ Divriği, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Ulu Camii ve Darüşşifası'nın yanı sıra birçok tarihi eseri bünyesinde barındırıyor. Bu tarihi eserler arasında, 1180 yılında Divriği Kalesi surları içinde inşa edilen Divriği Kale Camii öne çıkıyor. ◼ Uçurumun kenarındaki etkileyici konumuyla dikkat çeken cami, görenleri hayrete düşürüyor. 844 yıl önce, Mengücek Beyliği Dönemi'nde Süleyman Şah oğlu Emir İshak tarafından yaptırılan bu yapı, Türklerin Anadolu'daki ilk camilerinden biri olarak biliniyor. Uzun yıllar harabe durumda kalan caminin restorasyonu 2008 yılında tamamlandı ve şu anda ibadete açılmayı bekliyor. ◼ Divriği Kale Camii, hem konumu hem de mimari özellikleriyle dikkat çeker; özellikle yapının, erken dönem örneklerinden olan Tarihi Kale Camii'yle kıyaslandığında öne çıktığı görülmektedir. ◼ Divriği Kalesi surları içinde, ilçeye hakim bir noktada konumlanan bu tarihi yapı, inşa teknikleri ve kullanılan malzemeler açısından sınırlı bilgi sunmaktadır. Ancak, yapının taç kapısındaki ve iç tezyinatındaki bazı süsleme örnekleri, sanat ve estetik anlamında çeşitli veriler sağlar. Unesco Dünya Mirası Listesi'ndeki Anadolu'nun eşsiz ahşap camileri ◼ Divriği Kale Camii'nin inşası, 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi'yle birlikte Anadolu'nun Türklere açılmasının ardından bölgede başlayan inşa ve imar faaliyetlerinin bir parçası olarak değerlendirilebilir. ◼ Bu cami, Anadolu'da Türkler tarafından başlatılan inşa sürecinin en erken tarihli örneklerinden biridir ve bu nedenle Türk mimari tarihi ve Türk tarihi içinde önemli bir yere sahiptir.' ◼ Divriği Kalesi surları içinde inşa edilen ve restorasyonu tamamlanan tarihi cami hakkında bilgi veren Yunus Budaktaş, 2008 yılında tamamlanan restorasyonun ardından caminin ibadete açılmadığını belirtti. ◼ Budaktaş, 'Restorasyon çalışmaları sonrasında cami henüz ibadete açılmadı; ancak alanında uzman isimler tarafından yapılan bu çalışmalar, hem tarih meraklıları hem de turistler için önemli bir ilgi odağı olmaktadır. Cami, özellikle uçurumun kenarında yer almasıyla dikkat çekiyor. Türkiye'nin Antik Mirasları: Keşfedilmeyi Bekleyen Kentler ◼Sanat Tarihçi Prof. Dr. Erdal Eser, Divriği ilçesinin 1147 yılında Mengücekoğulları tarafından fethedildiğini belirtti. Prof. Dr. Eser, 'Bu fetihten sonra bölgeye yapı inşa edilerek yerleşildiğini gösteren ilk veri, Divriği Kale Camii ya da İç Kale Mescidi olarak değerlendirilen yapıdır. Fetihten kısa bir süre sonra Divriği'de iç kale içinde böyle bir yerleşimin gerçekleşmiş olması oldukça önemlidir. ◼ Yapı üzerinde yer alan 'çiçekli kufi' yazı türündeki inşa kitabesi bize 1180-1181 tarihini vermektedir. Kitabede ayrıca ustanın Meraga'dan, yani günümüz Azerbaycan sınırları içindeki bir yerleşim yerinden geldiği bilgisi yer almaktadır. Bu durum, Mengücekoğulları'nın Anadolu dışından gelen sanatçılardan faydalandığını gösterir ve Divriği'nin Anadolu dışıyla olan ilişkilerini ortaya koyar. Meragalı sanatçının burada çalışması, Divriği'nin kültürel ve sanatsal etkileşimler açısından önemli bir nokta olduğunu gösterir.' ◼ Prof. Dr. Eser, Divriği Kale Camisi'nin bölgedeki erken dönem yapılarının genel özelliklerini yansıttığını belirterek, şu değerlendirmelerde bulundu: 'Malzeme ve teknik açıdan gelişmiş bir yapı olduğunu söylemek pek mümkün değildir. Ancak bu gelişmişlik, destek sistemi ve taç kapısında gözlemlenebilir. Taç kapısı, kitabesi nedeniyle ikinci evrede eklendiği düşünülen ve süslemeleriyle tuğla etkisi yaratan bir düzenlemeye sahiptir. Bu düzenleme, sanatçının doğu ile olan ilişkisi ve bağlantısı nedeniyle ortaya çıkmış olmalıdır. Restorasyon öncesinde, taç kapıda bugün görmediğimiz bazı çini parçalar mevcuttu. Bir iki parça görülebilir durumdaydı; fakat restorasyondan sonra bu parçaların yerinde olmadığını görüyoruz. Yapının içerisinde bir mahfil katı bulunuyor. Bu mahfil katına çıkmak için batısında yer alan, merdivenle çıkılan pencere boyutlarında bir kapı var. Mahfil, büyük olasılıkla sultan tarafından kullanılıyordu ve sultan mahfili olarak hizmet veriyordu. Ancak zamanla, mahfile ait malzemenin yapının yıkıldığı anlaşılıyor. Cami büyük olasılıkla ahşap malzemeden yapılan bir mahfile sahipti. Restorasyon öncesinde, 12. yüzyıla ait özgün alçı kaplamalar da yapının içerisinde mevcuttu.' ◼Prof. Dr. Eser, Divriği Kale Camisi'nin doğu cephesinin güney köşesinde yer alan iki pencerenin dikkat çekici bir detay olduğuna değinerek şunları söyledi: ◼ 'Genelde camiler söz konusu olduğunda, 12. ve 13. yüzyıllara ait cephe düzenlemeleri hakkında elimizde çok fazla veri bulunuyor. Ancak iç kalede yer alan ve sultana hizmet eden bir camide, daha çok görsel amaçlarla, özellikle Çaltı Vadisi'ni gözlemek ve izlemek amacıyla yapılmış iki pencere bulunmaktadır. Bu, Divriği İç Kale Mescidi'ni daha da özel kılmaktadır. Anadolu'da bilinen iki örnek bulunmaktadır. Diğeri, Ani'deki Manuçer Cami olarak bilinen, Şeddadoğulları dönemine tarihlenen 12. yüzyıl yapısında yer alır. Bu camide de Arpa Çayı'na bakan bölümdeki pencereler, daha çok seyir amaçlı bir düzenlemeye sahiptir. Aynı özellik, Sivas bölgesindeki en erken yapılardan biri olan Divriği Kale Camisi için de geçerlidir.' ◼ Divriği Kalesi'ni çevreleyen Çaltı Çayı ve Çaltı Kanyonu'na bakan dik bir yamaçta inşa edilmiştir. Erken dönem örneklerinden biri olan bu cami, aynı zamanda bir kale mescidi olarak güvenlik ve savunma açısından da önem taşır. ◼ Meraklılar veya bilgi edinmek isteyenler, fotoğraflar ve videolar aracılığıyla yapının sarp bir uçurum kenarında konumlandığını görebilir ya da bizzat yerinde inceleyebilirler. ◼ Divriği, tarihi yapıları, kültürel mirasları ve yöresel lezzetleriyle ünlüdür. Her geçen gün artan turist potansiyeliyle dikkat çeken bir ilçedir, özellikle gastronomi alanında da zengin bir çeşitlilik sunmaktadır. ◼ Anadolu'nun Türk yurdu olduğu ilk yıllardan miras kalan Divriği Kale Camii, konumuyla, mimarisiyle ve muhteşem tarihiyle ziyaretçileri bekliyor. İHA