Ebubekir er-Razi'nin Felsefe Risaleleri

📍 'Şânı yüce Yaratıcı'nın bize aklı vermesi ve onu sevdirmesinin sebebi, dünya ve âhirette yararlı olan şeyleri bizim elde etmemizi sağlamak içindir.' Ebubekir er Razi 📍 'Haz konusunda deneyimi olmayan kimse, hazzın öncesinde bir elem olmaksızın meydana geldiğini ve elemden tamamen arınmış, saf, bağımsız bir olgu olduğunu zanneder. Gerçekte durum böyle değildir. Aksine haz, ancak normalden uzaklaşma oranında ortaya çıkan bir duygudur.' Ebubekir er Razi 📍 'Nefsin isteklerine boyun eğen, hazzın peşinden gidip ona kul-köle olanlar, mutlu olacaklarını sanırken üzüntüye düşerler, haz elde edeceklerini beklerken elemle karşılaşırlar.' Ebubekir er Razi 📍 'Doğrusu hasetlik cimrilikten daha kötüdür. Çünkü cimri olan, kendisinin sahip olduğu şeyin bir başkasının eline geçmesini istemez. Hasetçi ise kendi sahip olsun veya olmasın, bir başkasının yararına olan hiçbir şeyi istemez. O halde hasetlik ruh hastalıklarından bir hastalık olup zararı çok büyüktür.' Ebubekir er Razi 📍 'Çok fazla servete sahip olanların, servetleri ölçüsünde haz ve huzur içinde yaşadıklarını sanmamalıdır. Çünkü uzun süre zevk ve refah içinde yaşayanlar artık zevk alamaz hale gelirler. Onlar açısından bu durum, hayatı devam ettirmek için zorunlu, doğal ve sıradan bir hale gelir.' Ebubekir er Razi 📍 'Akıllı bir kimse bedenini acı ve ızdıraptan uzak tutmalıdır. Bedenin zayıf düşerek hedefimizden sapmamıza yol açmaması için gerektiği kadar ona neşe, haz ve lezzeti tattırarak sağlığını korumak gerekir. İnsanların tabiatları, âdet ve alışkanlıkları farklı olduğu için düşünce ve idealin gereğine katlanma gücü de farklıdır. Bazıları herhangi bir sıkıntı çekmeden bunlara büyük tahammül gösterirken, bazıları buna dayanamaz. O halde çok zorlanmadan önce bu dayanma gücünün araştırılması ve imkân nisbetinde peyderpey artırılması gerekir. Bu konuda alışkanlıkların destekleyici gücünden yararlanabilir.' Ebubekir er Razi 📍 'Bazı kimselerin sahip olduklarını sımsıkı koruduklarını görmekteyiz. Bunun nedeni, aşırı derecede fakirlikten korkmaları, çok ilerisini düşünmeleri, belâ ve musibetlere karşı şimdiden tedbir almalarıdır. Diğer bazılarının da başka bir amaçla değil, sadece kendileri için biriktirmekten zevk aldıklarını biliyoruz.' Ebubekir er Razi 📍 'Şehevî istekleri bastırırken çekilen zahmet, bu durum alış[1]kanlık haline gelince hafifleyecektir; özellikle tedricîlik yöntemi kullanılmak suretiyle önce basit isteklere engel olunur, akıl ve düşünce gereği olarak bazı istekler terk edilir.' Ebubekir er Razi 📍 'İnsan her bakımdan büyüklenmeyi, hükmetmeyi ve her zaman bilgisine başvurulan biri olmayı sever. Çünkü bu durum, kendisinin, bilgisine başvuranlardan üstünlüğünü gösterir.' Ebubekir er Razi 📍 'Öfke, kendisine zarar verene karşı canlının gösterdiği tepkidir. Bu tepki normal sınırı aşıp akla baskın gelirse, öfke duyulandan çok, öfkelenen için büyük zarara yol açar. Bu yüzden akıllı kimsenin, öfkeye kapılan birinin o anda ve ileride başına gelecek sıkıntılı durum üzerinde çokça durması ve kızdığında kendisinin de aynı hali yaşayacağını düşünmesi gerekir.' Ebubekir er Razi 📍 'Her insanın kendini sevmesi; iyiliklerini olduğundan fazla, kötülükleri ise olandan daha az göstermesinin temel nedenidir. Başkasının iyilik ve kötülüğünü gerçekte olduğu gibi görmesi ise o kimseye karşı sevgi ve nefretten uzak oluşundan ileri gelmektedir.' Ebubekir er Razi 📍 'Nefsin istekleri ve insan doğası, sonucunu düşünüp taşınmadan, daima mevcut hazları tercih ederek onların peşinden gitmek, o yönde teşvikte bulunarak bir an önce onları elde etmek ister.' Ebubekir er Razi 📍 'Hazza ilgi duyan, ona teslim olanların çoğu gerçek anlamıyla hazzı bilmez, sadece onun ikinci halini tasavvur ederler.' Ebubekir er Razi 📍 'Nazik tabiatlı, zihni saf ve berrak olanlar, anlaşılması güç meseleleri, incelik ve destek isteyen ilimleri, karmaşık ve [akla] uzak sorunları, değerli ve yararlı sanatları ortaya çıkarıp açıklamalarıyla ölçülür.' Ebubekir er Razi 📍 'Yaşanması zorunlu olan olaylar öne alınırsa beklentinin verdiği korku ve gerilim giderilmiş olur.' Ebubekir er Razi 📍 'Akıllı bir kimsenin yapması gereken, doğasından gelen arzuları ve nefsin isteklerini bastırıp engellemek; ancak sonuçlarını hesaba kattıktan sonra onları serbest bırakmaktır.' Ebubekir er Razi 📍 'Büyük ideal sahibi ve yüksek ruhlu insanlar, sağlam karakterleri sayesinde bu beladan uzak dururlar.' Ebubekir er Razi 📍 'Âşıklar ve herhangi bir şeye tutkuyla bağlananlar, düşündükleri haz gerçekleştiğinde haddinden fazla büyük bir mutluluk elde edeceklerini tasavvur ederler. Onlar, isteklerini elde etmek için bir yol ve geçit durumundaki ilk elem halini hesaba katmadan, amaçlarına ve sevdiklerine kavuşmayı kendilerince çok büyütürler.' Ebubekir er Razi 📍 'Hazzın mükemmelliği ve eksikliği, bir hazzı diğeriyle mukayese ederek değil, aksine ona duyulan ihtiyaçla belirlenir.' Ebubekir er Razi 📍 'Usullerin en değerlisi, en yücesi ve bu kitabımızda varmak istediğimiz amaca en çok destek olan, çoğunlukla insanın doğasından kaynaklanan nefsânî isteklerin bastırılması, bunlara karşı konulması ve nefsin tedrici olarak buna alıştırılmasıdır.' Ebubekir er Razi