Fil Vakası nedir? Fil Olayı ne zaman gerçekleşti?

Fil Vakası, Kâbe'yi yıkmak amacıyla Mekke üzerine yürüyen Habeş ordusunun Allah tarafından gönderilen kuşlar vasıtasıyla imha edilmesi olayıdır. Bu olay hakkında nâzil olan Kur'ân-ı Kerîm'in 105'inci suresinde ordu mensuplarından 'ashâbü'l-fîl' şeklinde bahsedilmesi askerin önünde bir fil bulunduğunu göstermekte ve bundan dolayı söz konusu sureye 'Fil suresi' adının verilmesi gibi olaya da 'Fil Vakası' denilmektedir. Kaynaklarda bu olayın sebepleri, tarihi ve sonucu hakkında değişik rivayetler bulunur. Fil Suresi'ni ve tefsirini okumak için tıklayın. 537 yılında idareyi ele geçiren ve mutaassıp bir Hristiyan olan Habeş Krallığı'nın müstakil Yemen valisi Ebrehe el-Esrem Hıristiyanlığı yaymak için bölgede yoğun çalışmalara başladı. Araplar'ın Kâbe'yi ziyaret için Mekke'ye gittiklerini görünce bu binanın hangi malzemeden yapıldığını ve örtüsünü sordu. Taştan olduğunu ve örtüsünün farklı yerlerden geldiğini öğrenince de, 'Mesih'e yemin ederim ki ondan daha hayırlısını yaptıracağım' diyerek San'a'da, İslam kaynaklarında Kulleys/Kalîs şeklinde geçen (Türkçe'de kilise) büyük bir katedral inşa ettirdi ve tezyinatı için Bizans'tan mermer ve mozaik ustaları getirtti. Şarkiyatçı Rudolf Strothmann, şehrin ortasında yer alan ve halk arasında 'Küçük Kâbe' adıyla anılan çifte minareli San'a Ulucamii'nin bu katedralin camiye çevrilmiş şekli olduğunu düşünmektedir. Bizans İmparatoru, ustaları yollarken dinî hayatı düzene sokması amacıyla İskenderiye'deki İtalyan asıllı papaz Gregentius'u da göndermiş ve Ebrehe bu papazın hazırladığı 23 maddeden oluşan bir kanunu yürürlüğe koymuştur. İnşaatın tamamlanmasından sonra Ebrehe çeşitli bölgelere propagandacılar göndererek mâbedi ziyaret etmeleri için halkı San'a'ya çağırdı. Fakat bu kilisenin, Hz. İbrahim'den beri kutsal saydıkları Kâbe'nin yerine geçirilmek istenmesini hazmedemeyen Kinâne kabilesine mensup bir Arap San'a'ya giderek kiliseye pisledi. Bu saygısızlığa öfkelenen Ebrehe de bütün Kinânîler'in gelip kiliseyi tavaf etmelerini istedi; ancak onlar isteğini reddettikleri gibi gönderdiği elçiyi de öldürdüler. Bunun üzerine Ebrehe, Hristiyanlığın yayılmasına Kâbe'nin engel teşkil ettiği sonucuna vararak onu yıkmaya karar verip içinde Mahmûd adlı filin de bulunduğu büyük bir ordu ile Mekke üzerine yürüdü. Mukâtil bin Süleyman'dan gelen bir başka rivayette onun Kâbe'yi yıkmak üzere harekete geçmesine sebep olarak, Kureyşli bazı gençlerin sıcak bir gecede yaktıkları ateşin rüzgârın etkisiyle kilisenin yanmasına yol açması olayı gösterilir. Diğer bir rivayette ise Ebrehe bu sefere, Hristiyanlığı yaymak şartıyla taç giydirip Mudar'a emir tayin ettiği Muhammed b. Huzâî'nin Kinâne kabilesince öldürülmesini bahane etmiştir. Aslında Bâbülmendep'e hâkim olup Hindistan deniz ticaretini ele geçirdikten sonra iktisadî hedeflerini genişletmek üzere gözünü kuzeye çeviren Ebrehe, Mekke'yi zapt ederek Arapların gittikçe gelişen ticarî faaliyetlerine son vermek, böylece San'a'yı Arabistan'ın dinî, ticarî ve siyasî merkezi haline getirmek istiyordu. Bu arada kuzey-güney bağlantısını kesen Mekke'yi saf dışı bırakmak suretiyle Suriye'ye uzanması ve Sâsânîlerle savaşan Bizans'a yardım etmesi de mümkün olacaktı. Ebrehe'nin Kâbe'yi yıkma kararına karşı çıkan Yemen eşrafından Zûnefer onunla savaştıysa da yenilerek esir düştü. Yoluna devam eden Ebrehe Has'am kabilesini de yenerek reisleri Nüfeyl b. Habîb el-Has'amî'yi esir aldı. Taif'e geldiğinde şehir halkı adına konuşan Mes'ûd bin Muatteb'in, Lât Mâbedi'ne dokunulmamasına karşılık itaatlerini arz edecekleri ve kendisine hedefi olan Kâbe'yi gösterecek bir kılavuz verecekleri yolundaki teklifini kabul etti. Ancak Mekke yakınındaki Mugammes'te konakladığı sırada verdikleri Ebû Rigâl adlı kılavuz öldü (Araplar onun buradaki mezarını taşlamayı âdet edinmişlerdir). Ebrehe, Habeşî Esved bin Maksûd'u bir müfreze ile gönderip Mekke çevresinde otlayan develeri ordugâha getirtti. Bunlar arasında Hz. Peygamber'in dedesi Abdülmuttalib'in de 200 devesi vardı. Ebrehe, daha sonra Hunâta el-Himyerî'yi Kureyş'in reisi Abdülmuttalib'e yollayarak onlarla savaşmaya gelmediğini ve yalnızca Kâbe'yi yıkmak istediğini, eğer engel olmaya kalkışmazlarsa kendilerine dokunmayacağını bildirdi. Abdülmuttalib ise ordugâha gelip sadece develerini istedi. Onun Kâbe'nin yıkılmaması için ricada bulunmak yerine yalnız develerini istemesini garipseyen Ebrehe'ye, kendisinin develerin sahibi olduğunu ve Kâbe'yi merak etmediğini, çünkü onu da kendi sahibinin koruyacağını söylemekle yetindi. Develerini alarak Mekke'ye dönen Abdülmuttalib, Kâbe'ye gidip beytini koruması için Allah'a dua ettikten sonra halka şehrin dışına çıkmalarını, dağlara ve vadilere çekilmelerini emretti. Ertesi gün Ebrehe ordusuna hücum emri verdi. Fakat kaynaklara göre, askerin önünde bulunan fil Mekke'ye doğru hareket ettirilmek istendiğinde yerinden kımıldatılamadığı gibi askerler de üzerlerine taşlaşmış çamur yağdıran ebabil kuşları tarafından kurt yemiş yaprağa çevrildiler. Böylece planları boşa çıkan ve ordusu perişan olan Ebrehe, kendisi gibi kurtulabilen askerleriyle birlikte Yemen'e dönmek zorunda kaldı; kısa bir süre sonra da öldü. Fil Vak'ası'nın vuku bulduğu zamana dair kaynaklarda verilen bilgilerde büyük farklılıklar vardır. 547, 552 veya 563 yılları yanında Hz. Peygamber'in bu olaydan sonra gelen on üç ile kırk yıl arasındaki bir tarihte doğduğu rivayetleri de bulunmaktadır. Yaygın olan inanış Hz. Peygamber'in doğumundan elli, elli beş gün veya üç ay önce, muharrem ayının çıkmasına on üç gün kala bir pazar günü vuku bulduğudur ki bu tarih Araplar'da nesî' geleneğini göz önüne alanlara göre 569, diğerlerine göre ise 570 veya 571 yılıdır. Kaynakların çoğunun orduda Mahmûd adlı bir tek filin bulunduğunu kaydetmesine karşılık, bazı rivayetlerde 8, 12, 13, hatta 1000 kadar filden bahsedilmektedir. Mahmûd adının Arapça kaynaklara, nesli tükenmiş büyük tarih öncesi fillerine verilen 'mamut' (mammouth) adından bozularak girmiş olabileceği ileri sürülmektedir. Hz. Peygamber Mekke'nin fethedildiği gün, 'Allah fili Mekke'ye girmekten alıkoydu ve yalnız resulü ile müminleri oraya hâkim kıldı' buyurmuş, Hudeybiye'de devesi Kasvâ çökünce bazı sahâbîlerin, 'Kasvâ çöktü' demeleri üzerine de, 'Kasvâ çökmedi, onu fili tutan tuttu' demiştir. Abdullah b. Abbas, Hz. Peygamber'in amcası Ebû Tâlib'in kızı Ümmü Hânî'nin evinde, kuşların attığı bu taşlardan zıfar boncuğu gibi kırmızı çizgili olan bir tanesini gördüğünü, Hz. Âişe de ordunun önünde giden filin sürücüsü ile bakıcısına kör kötürüm bir halde dilenirlerken rastladığını söylemiştir. Kureyş kabilesi, Mekke ve Kâbe için büyük önem taşıyan Fil Vak'ası'nı tarih başlangıcı kabul etmiş ve meydana geldiği yıl 'âmü'l-fîl' adıyla meşhur olmuştur; ancak bu durum uzun sürmemiştir. Olayın Kureyş üzerinde bıraktığı etkinin büyüklüğüne ilk delil, Kur'ân-ı Kerîm'in 'ashâbü'l-fîl' şeklinde adlandırdığı saldırganları yine Fîl adındaki bir sure ile onlara hatırlatmasıdır. Diğer Arap kabileleri de bu olay sebebiyle Kureyş'e saygı duymuşlar ve bunu onlara 'ehlullah' diyerek belli etmişlerdir; birçok şair ise bu vak'ayla ilgili çeşitli şiirler söylemiştir.

Fil Vakası nedir? Fil Olayı ne zaman gerçekleşti?

FİL VAKASI NEDİR?