Haram ile helali en iyi bilen sahabi: Muaz bin Cebel

📌 Peygamber Efendimize bağlılığı ve ilme düşkünlüğü ile bilinen Muaz bin Cebel, hicretten on sekiz yıl ya da yirmi yıl önce Medine'de dünyaya geldi. Arabistan'ın önemli kabilelerinden biri olan Hacrec'in Benî Udey koluna mensuptu. Uzun boylu, beyaz tenli, iri gözlü ve kıvırcık saçlı olan sahabenin tek ayağının sakat olduğu rivayet edilir. 📌I. Akabe Biatı'ndan sonra Medine'ye hak dini anlatmak için gönderilen Musab b. Umeyr'in vesilesiyle on sekiz yaşında İslam ile şereflendi. 📌75 Medinelinin bulunduğu II. Akabe Biatı'nda yer aldı. Muaz bin Cebel, Akabe'de verdiği söze sadık kalarak İslam'ı yaymak için etkin bir şekilde çalıştı. Peygamber Efendimize verilen söz: Akabe biatları nedir? 📌 Bunun için kendi kabilesinden İslam'ı kabul eden arkadaşlarıyla birlikte, Benî Selime oğullarından henüz Müslüman olmayan bazı kimselerin putlarını kırdı ve onların herhangi bir işe yaramadığı inandırmaya çalıştı. 📌 Peygamber Efendimiz Medine'ye hicret ettikten sonra, her daim O'nun yanında olmaya gayret gösterdi. Huneyn ve Taif gazalarının dışındaki bütün savaşlara iştirak etti. Bedir Savaşı'na katıldığı zaman henüz yirmi yahut yirmi bir yaşındaydı. Müslümanların ilk savaşı 📌Tebük Seferi'nden dönerken Allah Resulü (sav) ve İslam ordusunu karşılayanlar arasında bir özründen dolayı gazveye katılamayan Muaz bin Cebel de bulunuyordu. 📌Hz. Peygamber, kendisini karşılamaya gelen Müslümanlarla tek tek el sıkıştı, müsafahada bulundu. Onların tebriklerini kabul etti. Bu arada Muaz (ra) ile de el sıkıştı. Fakat sahabenin nasırlaşan ellerini görmesi üzerine Peygamberimiz (sav): 'Ya Muaz, ellerinin sertliği nedendir?' diye sordu. 📌Muaz (ra) ellerinin sertliği ile Hz. Peygamber'i rahatsız ettiğini zannetti. Mahcup bir şekilde vaziyetinin sebebini açıkladı: 'Ey Allah'ın Resulü! Ben çoluk çocuğumun rızkını kazanmak ve nafakalarını temin etmek için uğraşıyorum bu yüzden ellerimin yumuşaklığı gitti ve bu şekilde sertleşip nasırlaştı.' Bu söz üzerine Hz. Peygamber, Muaz'ın alnını (bir rivayette ellerini tutarak avuç içlerini) öptü ve: 'Bu ellere ateş temas etmez; ahirette cehennem ateşi dokunmaz' buyurdu. (Serahsi, 30-245) Yaşamak yakmayan bir cehennem üzerinde durmaktır 📌Huneyn ve Taif gazvelerine katılmamasının nedeni, Mekke'nin fethinden sonra Allah Resulü tarafından buraya emir ve Kur'an-ı Kerim muallimi olarak tayin edilmesinden dolayıdır. 📌 Muaz bin Cebel'in helal ile haramı en iyi bilen sahabe olarak anılır. Bununla ilgili olarak Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur: 'Ümmetimden ümmetime karşı en merhametli olan Ebû Bekr (ra), Allah'ın emirlerine uymakta en çok titizlik gösteren Ömer (ra), en hayâlı olan Osman (ra), helalle haramı en iyi bilen Muâz b. Cebel (ra), Kur'an'ı en iyi okuyan Ubey (ra), feraizi en iyi bilen Zeyd b. Sabit (ra)'tir. Her ümmetin bir emini vardır bu ümmetin emini de Ebû Ubeyde b. Cerrâh (ra)'tır.' (Zehebî, Târîhu'l-İslâm ve vefeyâtu'l-Meşâhiri ve'l-Âlâm) 📌 Muaz bin Cebel, asr-ı saadette Kur'an-ı Kerim'in tamamını ezberleyen altı sahabeden biriydi. Aynı zamanda Resulullah'ın kendilerinden Kur'an öğrenilmesini tavsiye ettiği 4 kişiden biriydi. 📌Peygamber Efendimiz kendisine 'Muaz ne iyi adam!' diye iltifat eder, kıyamet gününde onun âlimlerin önünde yürüyeceğini söylerdi. 📌 Muaz (ra), insanlara iyi ve hayırlı olanı öğrettiği, kuvvetli bir imana sahip olduğu için sahabeler tarafından Hz. İbrahim'e benzetilirdi. Geceleyin bir süre uyuduktan sonra kalkıp Kur'an-ı Kerim okuyup namaz kılardı. Hz. Peygamber'den 157 hadis rivayet etti. Fikriyat'ın Kur'an-ı Kerim uygulamasından sureleri okumak için tıklayın 📌Muaz bin Cebel, bir gün mahallesinde yatsı namazını kıldırırken Bakara suresini okudu. Tarım ile uğraştıkları için yorgun düşen cemaatten bazıları onu Hz. Peygamber'e şikayet etti. 📌 Peygamber Efendimiz bunun üzerine 'Sen fitne mi çıkarmak istiyorsun?' dedi ve namazı daha kısa surelerle kıldırmasını istedi. (Buhârî, 'Eẕân', 60, 'Edeb', 74; Müslim, 'Ṣalât', 178-179; Ebû Dâvûd, 'Ṣalât', 123, 124) 📌 Peygamber Efendimiz tarafından hicretin 9. yılında, Yemen'e elçi, zekât memuru ve kadı olarak gönderildi. Muaz'ın (ra) Yemen'e gönderilmesini İbn Ömer şöyle anlatır: Yemen'den gelen bir heyetin muallim istemesi üzerine Hz. Peygamber (sav) bir gün sabah namazını kıldırdıktan sonra bize dönerek: 'Ey muhacir ve ensâr topluluğu hanginiz Yemen'e gider?' diye sordu. Ebu Bekir (ra) kalkarak gitmek istediğini söyledi ancak Hz. Peygamber bir şey söylemedi ve sorusunu tekrarladı. Bu kez Hz. Ömer (ra) kalkarak kendisinin gitmek istediğini söyledi fakat Hz. Peygamber (sav) bunu da onaylamadı. Nihayet Hz. Peygamber aynı soruyu üçüncü kez sordu. Bu kez Muaz kalkarak 'Ben giderim ya Rasulullah' dedi. Hz. Peygamber de 'Ey Muaz! Bu senin vazifendir' buyurdu. 📌Allah Resulü, ashabına kadılık gibi yargılamayla ilgili bir vazife verdiği zaman onların kabiliyetlerini yoklamak ve aradığı cevabın herkesin duyup öğrenmesi için soru sorardı. Muaz bin Cebel'i de Yemen'e uğurlarken aralarında şöyle bir konuşma geçti: Hz. Peygamber, sahabeye şöyle sordu: 'Muaz, Belki sen bu seneden sonra beni bir daha göremeyeceksin. Belki dönüşünde benim mescidime ve kabrime geleceksin. Sana bir dava getirilirse ne ile hükmedersin?' Muâz bin Cebel 'Allah'ın kitabıyla hükmederim.' dedi. 'Allah'ın kitabında herhangi bir hüküm bulamazsan?' diye tekrar sordu Resulullah. 'Allah Resulü'nün sünnetiyle hükmederim.' diye cevap verdi. Hz. Peygamber: 'Allah Resulü'nün sünnetinde ve Allah'ın kitabında bulamazsan?' buyurması üzerine 'Reyimle ictihad ederim.' dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber, Muaz bin Cebel'in göğsüne eliyle vurdu ve şöyle dedi: 'Allah'ın elçisinin elçisini, Allah'ın elçisinin razı olduğu şeye muvaffak kılan Allah'a hamdolsun.' (Ebu Dâvud, Akdıye, 11; Tirmizî, Ahkâm, 3.) Muaz bin Cebel'e 'Allah seni musibetlerden, insanların ve cinlerin şerrinden muhafaza eylesin' diye dua etti. Sahabe, verdiği cevaplar ile Efendimizin verdiği göreve layık olduğunu gösterdi. Peygamberimize saygı konusunda mümine düşen görevler 📌İbn Abbas'dan (ra) nakledilmektedir: Resulullâh (sav) Muaz'ı Yemen'e gönderdiğinde ona şöyle dedi: 'Sen ehl-i kitap bir kavme gideceksin. Onları ilk olarak Allah'tan başka ilah olmadığına ve Muhammed'in onun elçisi olduğuna şehadet etmeye çağır! Şayet bu söylediğine itaat ederlerse onlara Allah'ın gündüzünde ve gecesinde olmak üzere beş vakit namazı farz kıldığını haber ver. Şayet bu söylediğine itaat ederlerse Allah'ın onlara zenginlerinden alınıp fakirlerine verilecek bir zekâtı farz kıldığını haber ver. Onların mallarının değerli olanlarını almaktan da sakın. Mazlumun bedduasından sakın çünkü onunla Allah arasında perde yoktur.' (Buhârî, 'Zekât', 24/63) Muaz bin Cebel (ra) 'Ya Resulullah bana bir tavsiyede bulunur musun?'diye ricada bulundu. Peygamber Efendimiz (sav) şöyle buyurdu: Resûl-i Ekrem Efendimiz, 'Her ne halde ve nerede olursan ol, Allah'tan kork!' buyurdu. Hz. Muaz, 'Ys Resulullah! Bana biraz daha tavsiyelerde bulun.' dedi. Allah Resulü bu sefer, 'Günahın arkasından hemen iyilik ve hayır yetiştir ki, onu yok etsin!' Hz. Muaz, 'Ya Resulullah! Bana tavsiyelerini arttır.' diye dileğini tekrarladı. Peygamber Efendimiz, 'İnsanlara, güzel ahlâk ile muamelede bulun' buyurdu. Resûl-i Ekrem Efendimizin, Hz. Muaz ile beraberinde gönderdiği Ebû Mûsa el-Eşarî'yi uğurlarken de son tavsiyesi şu oldu: 'Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız! Müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz! Birbirinizle anlaşın, iyi geçinin, ihtilafa düşmeyin!' (Buharî, 3:72) 📌Görevini ifa etmesi için gönderilen Muaz'ın (ra) kaç kez Yemen'e gittiği kesin değildir. Osman bin Affan'dan nakledildiğine göre Hz. Peygamber Muaz'ı Yemen'e gönderdikten sonra elinde gümüşten yapılmış ve üzerinde Muhammedü'r-Rasûlüllâh yazan bir yüzükle Medine'ye döndü. 📌Resulullah (sav) Muaz'a, 'Bu yüzük de ne?' diye sorunca 'Ya Resulullah ben insanlara mektuplar yazıyordum ve onu bu yüzükle mühürlüyordum' dedi. Hz. Peygamber, 'Yüzükte nakşedilmiş olan nedir?' diye sordu. Muaz (ra) da: 'Muhammedür'r-Rasûlüllâh yazılıdır' dedi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz (sav): 'Yüzüğüne varıncaya kadar Muaz'ın her işini onaylıyorum' buyurdu. Sonra yüzüğü ondan aldı ve mühür olarak kullandı. (Müslim el-Kureşî, Abdullah b. Vehb b. Müslim el-Kureşî (v. 197/813) 📌 Muaz bin Cebel (ra) şöyle anlatır: Ben bir yolculukta Peygamber'in (sav) beraberindeydim. Bir gün yolda seyir halinde iken ben O'nun yakınında bulundum ve: 'Ya Resulullah (sav)! Beni cennete dâhil edecek ve cehennemden uzaklaştıracak bir ameli (hayırlı iş) bana bildir.' diye ricada bulundum. O (sav) 'Sen cidden büyük bir şey istedin ve şüphesiz o şey, Allah'ın muvaffak kıldığı kimseye kuşkusuz kolaydır: Allah'a kulluk ederek O'na hiçbir şeyi ortak koşmazsın, namazı dosdoğru eda edersin, zekâtı ödersin, Ramazan orucunu tutarsın ve Kâbe'yi hac (tavaf) edersin.' buyurdu. Sonra: 'Dikkat et, sana hayır kapılarını gösteriyorum: Oruç (günahlara -azaba karşı) bir kalkandır. Sadaka da suyun ateşi söndürdüğü gibi günah(ın alevini)ı söndürür. Adamın gece ortasında namazı (Salih müminlerin sembolüdür)' buyurdu. Sonra şu ayetleri okudu; 'Onlar (geceleyin namaz kılmak için) yataklarından kalkarlar, korkarak ve ümitvar olarak Rablerine yalvarırlar ve kendilerine verdiğimiz rızıktan hayır yollarına harcarlar. Artık işledikleri salih amellere karşılık onlar için göz aydınlığı olarak saklananı hiç kimse bilemez.' (Secde: 16-17) Daha sonra Resul-i Ekrem (sav): 'Bilmiş ol ki sana işin başını, diğerini ve zirvesini haber veriyorum: (O da) Allah yolunda mücahede etmendir' buyurdu. Bundan sonra, 'Şu anlattığımın hepsine sahip olmanın dönüm noktasını sana haber vermeyeyim mi?' buyurdu. Ben: 'Haber ver' dedim. Bunun üzerine O, (mübarek) dilini eliyle tuttu ve sonra: 'Şunu (yani dilini) aleyhinde (bulunmaktan) menedeceksin' buyurdu. Ben: 'Ya Nebiyallah (sav.)! Biz konuştuğumuz şeylerden dolayı gerçekten sorumlu tutulur muyuz?' dedim. O (sav): 'Bu işten gafletine şaşarım Ya Muaz. Dillerinin biçtikleri (faydasız sözleri)nden başka bir şey insanları başları aşağı cehenneme düşürür mü?' buyurdu. 📌Hz. Peygamber'in vefatından bir yıl sonra Medine'ye döndü. Ebu Bekir'den Suriye fetihlerine katılmak için izin istese de Hz. Ömer, onun bilgisine ihtiyaç duyulacağı gerekçesiyle izin verilmemesini telkin etti. Fakat halife, şehit olmak isteyen kimseyi engellemeye hakkı olmadığını söyleyerek izin verdi. 📌Ecnâdeyn Savaşı ve Dımaşk'ın fethi gibi önemli savaşlarda yer aldı. 📌Hz. Ömer'in halifeliği döneminde, yaklaşık 25 bin Müslüman askerin ölümüne sebep olan Amevas taununda Suriye ordusu komutanı Ebû Ubeyde da vefat etti. Bunu üzerine halife, Muaz bin Cebel'i başkomutan tayin etti. Fakat kısa bir süre sonra ailesiyle beraber aynı hastalığa yakalanarak vefat etti. Ürdün'de kendi adıyla anılan köyde defnedildi. Amvas Vebası İslam tarihini nasıl değiştirdi? Muaz bin Cebel (ra)'den rivayet edildiğine göre Resulullah (sav) bir gün onun elini tutarak: 'Ey Muâz! Allah'a yemin ederim ki, ben seni gerçekten seviyorum.' buyurdu. Muâz (r.a) da: 'Anam babam size feda olsun ya Resulallah! Ben de sizi çok seviyorum!' karşılığını verdi. Daha sonra Peygamber Efendimiz (sav), ona şöyle buyurdu: 'Ey Muaz! Sana kıldığın her namazın sonunda: 'Allah'ım! Seni zikretmek, sana şükretmek ve sana güzelce kulluk yapabilmek hususunda bana yardım eyle!' duasını hiç bırakmamanı tavsiye ediyorum.' (Ahmed, V, 244-245; Ebû Dâvûd, Vitir, 26/1522; Nesâî, Sehv, 60/1301) Hz. Peygamberin hadislerinde geçen dualar 📌Döneminde fetva veren altı sahabeden biri olan Muaz bin Cebel, Müslümanlara çeşitli tavsiyelerde bulundu. Allah'ı zikrederek imanın güçleneceğini belirtmek için şöyle derdi: 'Gelin, bir saat oturup mümin olalım' (Buhârî, 'Îmân', 1) 'Oğlum! Namaza durduğunda dünyaya veda etmek üzere olduğunu ve oraya bir daha dönmeyeceğini düşün' (İbn Ebû Âsım, s. 180) 'İnsanlarla az, Rabbinle çok konuş; belki o zaman kalbin Rabbini görür' (Abdülhamîd Sâlih Hamdân, s. 67)

Haram ile helali en iyi bilen sahabi: Muaz bin Cebel

MUAZ BİN CEBEL KİMDİR?