Hayatı ve fikirleriyle Yazıcızadeler

🔹 Yazıcadeler, Osmanlı'nın kuruluş aşamasının devam ettiği dönemde entelektüel bir aile olarak tebarüz ettiler. Yazıcıoğulları ailesi aslında köken olarak Ankara'ya dayanır. Ahmet Bîcan ve Mehmet Bîcan hakkında çok fazla tarihi bilgi bulunmamakla birlikte eserlerinden edinilen birtakım malumatlar çerçeveyi aydınlatır. 🔹 Elimizdeki bilgilerden anladığımız kadarıyla Ahmet Bican'ın Gelibolu'da doğduğu düşünülür. Fakat Mehmet Bican'ın Gelibolu'ya sonradan geldiği beyitlerinden anlaşılır. Divan şairlerinden beyitler 🔹 Yazıoğlu Mehmed'in ilk hocası Mısırlı âlim Zeynüddin Arab, son hocası ise Haydar-ı Hafî'dir. Bu iki isim arasında daha birçok alimden dersler almasının yanı sıra Anadolu ve Maveraünnehir'e ilim yolculukları yapar. 🔹 Yazıcızadeler'in yaşadığı dönemde, payitaht Edirne'dir. Lakin bu dönem Osmanlıların Anadolu ve Balkan toprakları üzerinde gidip geldikleri, fütuhatın açık olduğu bir devirdir. 🔹 Yazıcızade Mehmet'in babası Yazıcı Salih, Türk edebiyatının ilk Şemsiyye eserini yazan kişidir. Eserini Ankara'da yaşayan Devlet Han ailesinden İskender bin Hacı Paşa'ya ithaf etmesi, onun Ankara'da doğduğu ihtimalini kuvvetlendirir. Şemsiyye nedir? Şemsiyye, Yazıcı Salih'in Anadolu'da astroloji ve astronomi üzerine yazıldığı bilinen ilk Türkçe mesnevidir. Eserin başında 1408-1409 yılları arasında yazıldığına dair bilgi bulunur. Mesnevi özelliğini haiz eser, öğretici bir gayeyle ve sade bir dille kaleme alınmıştır. Mehmet Akif'in istediği hâlde yazamadığı tercümeler 🔹 VAV TV'de yayınlanan 'Göğerenler' programının bu haftaki bölümünde Anadolu'da alim ve ariflerden 'Yazıcızadeler' konuşuldu. Programın konuğu Dr. Hanife Dönmez, Yazıcızadeler'in yaşadığı dönem ile ilgili 'Yazıcıoğulları'nın yaşadıkları dönem olarak tam da bir geçiş noktasında olduklarını söyleyebiliriz.' ifadesini kullandı. Ardından: 'Entelektüel olarak Selçuklu'nun bitip Osmanlı'nın Selçuklu mirası üzerinden yeniden yapılanmaya başladığı, hareketlendiği bir zaman dilimi, siyasi olarak batıya doğru hareketin akınlar şeklinde devam ettiği bir bölge, özellikle Anadolu'da tasavvuf yapılanmasının bugünkü anlamda henüz yerleşmediği bir dönemde yaşıyorlar. Bu geçiş sürecinde bir tasavvufi ortamda söz konusu. Bunun bir berzah zamanı da olduğunu düşünüyorum.' sözleriyle konuyu detaylandırarak bu durumun Muhammediyye adlı esere de yansıdığını dile getirdi. 🔹 Eserlerinden yola çıkılarak Yazıcızadeler, eğitimlerini aldıktan sonra Gelibolu'ya geri dönüp, gözde alimler olarak bölgede öğrenci yetiştirirler. Yazıcızade Mehmet ve Ahmet'in Gelibolu'nun entelektüel dünyasını oluşturan iki isim oldukları biliniyor. 🔹 Gelibolu'da deniz kenarında çilehaneleri var, münzevi bir hayat sürdükleri biliniyor. Çok büyük bir kayaya oyulmuş iç içe iki oda şeklinde oluşturulmuş bir yapıda uzun süre vakit geçirirler. Hafız-ı Şirazi'den alıntılar 🔹 Yazıcızadeler'in Ahmet ve Mehmet Bîcan (cansız) olarak anılmalarında içe dönmekten, ibadetle meşgul olmaktan bitkin bir dış görünüşe sahip olmalarının etkili olduğu düşünülür. Gaza ve tasavvuf arasında nasıl bir ilişki vardır? 🔹 Programda Dr. Hanife Dönmez, Yazıcızade kardeşlerin gazalara katıldığından söz etti ve ardından: 'Gaza küçük cihatı ifade ederken tasavvuf ise nefs ile savaşı yani büyük cihatı ifade eder.' sözleriyle gaza ile tasavvuf arasındaki bağlantıyı ifade etti. Mehmet Bîcan'ın eserleri: ↪ Megâribü'z-zamân Arapça olan eser, beş vakit namaza işaret etmek üzere kainatın yaratılışına, peygamberlere, meleklere, kıyamete, Hakk'ın sözlerine dair beş bölümden oluşur. ↪ Muhammediyye Üç ana bölümden oluşan eseri Yazıcıoğlu Mehmet, 1446 yılında yazmaya başlar ve 1449 yılında tamamlar. Eser bir siyer özelliği gösterir. ↪ el-Müntehâ Bu küçük eser, Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin tanınmış eserinin ilk şârihi Müeyyidüddin el-Cendî tarafından yapılan şerhinin ta'lîkātından ibarettir. Mehmet Bîcan, bu esere altmış üç beyitlik Arapça müstezad şeklinde bir Kasîde-i Rabbâniyye ekler. Eski şiirin zirvesi: Fuzuli Ahmet Bîcan'ın eserleri ↪ Envârü'l-âşıkīn Ahmet Bican'ın ağabeyi Yazıcıoğlu Mehmed'in Megâribü'z-zamân adlı Arapça eserinin Türkçe serbest bir tercümesidir. ↪ Acâibü'l-mahlûkât Zekeriyyâ b. Muhammed el-Kazvînî'nin aynı ada sahip kozmografya, coğrafya ve biyolojiye dair Arapça eserinin serbest bir tercümesidir. ↪ Kitâbü'l-Müntehâ ale'l-Fusûs 'Müntehâ' olarak tanınan bu eser, Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin Fusûsü'l Hikem'inin Müeyyed Cendî şerhine, Yazıcıoğlu Mehmed'in Müntehâ ismiyle Arapça olarak yazdığı şerhin Ahmed Bîcan tarafından yapılan Türkçe tercümesidir.Gelibolu'da tamamlanan eserde peygamber kıssalarından, dört halifeden, evliyalardan ve tasavvufî konulardan bahsedilir. ↪ Şemsiyye Astroloji, astronomi ve meteoroloji konularından bahseden bu eser Melhame ya da Bostânü'l-hakāyık ismiyle anılır. Ahmed Bîcan'ın bu çalışması, babası Yazıcı Sâlih'in aynı adı taşıyan manzumesinin düz yazıya çevrilmiş şeklidir. ↪ Cevâhirnâme Kırk beyit olarak hazırlanan bu mesnevide yakut, elmas, zümrüt, fîruze, akik gibi mücevherlerin tıbbî yönden faydaları ve etkileri anlatılmıştır. 🔹 Muhammediyye Anadolu'nun birçok yerinde ezbere okunan, milli hafızamızda önemli yer tutan bir eserdir. Bu açıdan hem yazılı hem de sözlü kültürümüzde önemli bir yere sahiptir. 🔹 Programda Dr. Hanife Dönmez, Muhammediyye'nin öneminden 'Bu eserler sadece yiğidin ne olduğunu öğretmiyor size yiğitliği de gösteriyor. Bu kitap sadece Hz. Peygamber'in (SAV) hayatını anlatmıyor. Aynı zamanda Peygamberimiz'in (SAV) ahlakını da giydiriyor, size.' sözleriyle bahsetti. Yüreklerinde derin bir Peygamber (SAV) sevgisi taşıyan iki kardeş 🔹 Muhammediyye, mesnevi biçiminde yazılmış bir eserdir. Klasik mesnevideki tevhid, naat, sebeb-i telif bölümü mesnevi planına uygun yazılmıştır. Sebeb-i teliften sonra yaratılış ile ilgili beyitlerle başlar. Yazarın düşüncesine göre Hz. Peygamber (SAV) hakkında konuşuyor olmak aynı zamanda insan hakkında konuşuyor, alem ve hak hakkında da konuşuyor olmaktır. 🔹 Programın son bölümünde Dönmez: 'Ontoloji ve epistemoloji Muhammediyye'nin temel iki ayağı olarak da söylenebilir. Eserde Hz. Muhammed'in (SAV) ölümünden sonra siyer kısmı bitiyor ve kıyamet alametleri, kıyametin nasıl kopacağından sonra haşr ve neşr yani ahiret halleri, diriliş , hesap, cennetin nasıl bir yer olduğu, cennet ve cehennemin katları yoğun bir üslupla anlatılmış. Sanki yazar o anda onları görüyormuş gibi.' sözleriyle Muhammediyye'nin içeriği hakkında bilgi verdi.