Çin'de İslam ve Huiler

ÇİN'İN İSLAM DÜŞMANLIĞI ◾ Çin'i yüzyıllardır Doğu Türkistan'daki kardeşlerimize yaptığı zulümlerle tanıyoruz. Fakat Çin Komünist Partisi'nin asimilasyon ve baskı politikalarını uyguladığı bir topluluk daha var: Huiler. ◾ İslam Çin'de, Tang Hanedanı döneminde yayılmaya başlamıştır. Bölgede İslam ile etkileşimler ve çatışmalar da yine Tang döneminde olmuştur. Tang Hanedanı ne zaman kuruldu? Çin topraklarında uzun yıllar hakimiyet kurmuş olan Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'de hüküm sürmüştür. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong'dur. Çin'de İslam'ın ilk tezahürü: Peygamber Hatıra Camii İSLAM'IN ÇİN'DE YAYILMASI ◾ Huilerin tarihi, İslam'ın doğduğu topraklar yani Arabistan Yarımadası'ndan Çin'e kadar uzanmaktadır. Bu iki ülke arasında tam 4500 kilometre bulunmaktadır. ◾ Ancak bu sayılar, İslam'ın yayılmasına engel olmamıştır. O dönemler Çin'de Tang Hanedanlığı (618-907) hüküm sürmektedir ve hanedanlığın başındaysa Tai Zong vardır. Arabistan Yarımadası nerede? Arap Yarımadası olarak da bilinen Arabistan, Asya'nın güneybatısı ve Afrika'nın kuzeydoğusunda yer alan yarımadadır. Büyük bölümü çöl olan yarımada, içerdiği petrol ve doğalgaz kaynakları nedeniyle Orta Doğu'nun jeopolitik açıdan önemli bir bölgesi kabul edilir. BÖLGEDEKİ HALK İLE İYİ İLİŞKİLER KURDULAR ◾ Tang döneminde, Arap Yarımadası'ndan Çin'e giden tüccarlar bu bölgede yaşamaya başlar. Bölge halkı Arabistan'dan gelen tüccarlar sayesinde hiç alışık olmadıkları gelenek, görenek ve kültürel faaliyetler ile tanışırlar. ◾ Buraya gelen Müslümanlar, kendi mimari üsluplarını yansıtan camiler ve medreseler inşa etmeye başlar. Aynı zamanda bölgedeki halk ile iyi ilişkiler kurarlar. Mehmet Emin Buğra'nın Doğu Türkistan mücadelesi AN LUSHAN İSYANI ◾ Çin'e yerleşen Arap tüccarlar, Tang Hanedanlığı ile iyi ilişkiler kurmuşlardır. Bu iyi ilişki, An Luşhan İsyanı ile daha da sağlamlaşacaktır. ◾ 8. yüzyılda, Tang Hanedanlığında bir general olan An Luşhan, hakimiyet kurduğu Kuzey Çin'i ele geçirmek için harekete geçer. Yönetim, bunu bir isyan olarak kabul eder ve bastırmaya çalışır. Fakat bu çabalar yetersiz kalır. An Luşhan kimdir? An Luşhan, An Luşhan İsyanı'nı çıkaran ve isyana önderlik eden hem Soğd hem de Göktürk kökenli bir Tang Hanedanı generalidir. İSYAN ABBASİLERİN YARDIMIYLA BASTIRILDI ◾ Tang yönetimi komşu ülkelerden yardım istemek durumunda kalır. Tang Hanedanlığı başta Uygurlar olmak üzere Abbasilerden da yardım ister. ◾ Halife bu istek doğrultusunda Çin'e tam 20.000 asker göndermiştir. Tang Hanedanlığı gelen yardım sayesinde isyan bastırılabilmiştir. Abbasiler kimdir? Abbasiler, Emevilerden sonra başa gelerek İslam Devleti'nin yönetimini ve halifeliği beş yüzyıldan daha uzun bir süre elinde tutan Müslüman Arap hanedanıdır. Yüzyıllardır devam eden Çin zulmü YENİ BİR ETNİK KİMLİK ◾ An Luşhan İsyanı, Abbasiler ve Çin arasında iyi ilişkiler kurulmasının temelini oluşturmuştur. Tang Hanedanı Yung Wei, ülkesine gelen Araplara oldukça ve sıcak davranmıştır. ◾ İlerleyen zamanda Çinliler ile karışan Araplar, yeni bir etnik kimlik oluşturmuşlardır. Peki, Hui ne demek? Hui kelimesi, Çin'de Müslümanları ifade etmek için kullanılan bir sözcüktür. HUİLER ASLINDA KİM? ◾ Tang Hanedanlığı'ndan sonra tahta geçen Ming Hanedanlığının kurucusu aslında bir Hui'dir. Ming Hanedanlığı döneminde Huiler, Moğolların karşısında Çinlilere yardım etmişlerdir. ◾ Ancak Han, halkının ön yargılarından korumayı istiyordu bundan ötürü Huilerin Çinlilerle evlenmesini, Çince konuşmalarını ve Çinli gibi giyinmelerini emretti. Huiler ise zamanla farklı kültürel köklerini kaybetmiş oldular. Ming Hanedanlığı 1368-1644 yılları arasında Çin'e egemen olmuş Míng Hanedanlığı etnik Çinliler tarafından kurulmuştur. Zhu Yuanzhang'nın 1368 yılında Nanjing kentinde tahta geçmesiyle kurulur. Uygurların insanlık dışı toplama kamplarına alınma gerekçeleri HUİLER VE UYGURLAR HEDEF OLDU ◾ Tang ve Ming Hanedanlıklarından sonra Qing Hanedanlığı Çin yönetimini alır. Fakat diğer hanedanlıklardan ziyade Qing Hanedanı, Huilere eziyet, baskı yapmaya başlamıştır. ◾ Zalim yönetim, Huilerin yanı sıra gözlerini Doğu Türkistan'daki Türklere de diker. 19. yüzyılında sonunda Huiler, yönetimin baskılarına daha fazla dayanamayıp göç etmeye başlamışlardır. Qing Hanedanlığı Çing veya Qing Hanedanlığı, 1644-1911 yılları arasında Çin'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan Mançuların Aisin Gioro klanıdır. HUİLER NEREDE YAŞIYOR? ◾ Huilerin göç dalgası iki aşamalı gerçekleşmiştir. İlerleyen zamanda ise Huiler, Çinlilerin de baskılarıyla iki büyük gruba ayrılmışlardır. Huiler, neredeyse Çin'deki tüm kent ve kasabalarda yaşamlarını idame ettirmektedirler. ◾ Bu etnik grup; güney Kansu ve İç Moğolistan arasındaki Ningşia ile birlikte toplam iki özerk eyalet ve yedi özerk ile sahiptirler. Günümüzde Huiler, tipoloji olarak tamamen bir Çinli gibi gözükmektedirler. Bunun nedeni Han Çinlileri ile evlilik yapmış olmalarıdır. Cami ve türbeleriyle Doğu Türkistan HUİLERİN EN ÖNEMLİ ESERİ ◾ Çin'de Huilerin en bilinen ve en ünlü eseri, Peygamber Hatıra Camii'dir. Huaisheng ismiyle de anılan bu cami, 627 yılında Sa'd bin Ebû Vakkas tarafından inşa edilmiştir. ◾ Kaynaklara göre Sa'd bin Ebû Vakkas ve beraberindeki üç sahabe 616 senesinde Habeşistan'dan Çin'e ulaşmış ve burada kendilerine bir hayat kurmuşlardır. Çin'de, İslam'ın en önemli simgesi olan Peygamber Hatıra Camii'ni inşa etmişlerdir. İsmi neden Peygamber Hatıra Camii? Çin'de inşa edilen ilk cami olma özelliğini taşıyan bu yapı, sevgili Peygamberimize (SAV) ithaf edildiğinden bu adı almıştır.