İlim denizinin değerli incisi Cüveyni

◾ 1028 - 1085 yılları arasında yaşayan İmam Cüveyni, 'İmamu'l Harameyn' sıfatı ile anıldı. Babası ve amcası önemli alimlerdi. Bu sebepten alim bir aileye doğmuştu. ◾ İlim tahsilinin ilk dönemlerinde keskin zekası, etkileyici hitabeti ve latif kişiliği ile insanların gözdesi olan Cüveyni, babasının vefatı üzerine yirmi yaşında müderris oldu. İSLAM'IN İLME VERDİĞİ ÖNEM HAKKINDA AYET VE HADİSLER ◾ Kıraat, Arap Edebiyatı, Fıkıh, Fıkıh Usulü, Tefsir, Hadis ilimlerine dair derinlemesine bir eğitim alan İmam Cüveyni, gerçekleştirdiği münazaralarla Nişabur çevresinde Ehl-i Sünnet'in güçlenmesini sağlamıştı. ◾ Selçuklu veziri Amidülmülk'ün zorlamaları sebebiyle Bağdat'a geçen Cüveyni, bir süre sonra Hicaz'a gitti. Nizamülmülk'ün ısrarlı teklifi ile büyük alim 1063 yılında Nişabur'a geri döndü. ◾ İlimde derinleşmek isteyen ve farklı kaynaklardan kendisini beslemeyi öncelik olarak belirleyen Cüveyni bu sebeple gençliğinden itibaren tahkik yolunu benimsemişti. Tahkik nedir? Tahkik araştırma anlamına gelir. İslami ilimlerde araştırma yolu tahkik olarak ifade edilir. ◾ Taklitten uzak kalarak araştırma kökenli kendine has bir ilim yolculuğu şekillendiren Cüveyni, büyük bir sabır ve metanet örneğiydi. Hayatı boyunca en çok koruduğu vasfı hem hoca hem de talebe olarak kalmasıydı. İLİM İÇİN KİLOMETRELERİ YAYA YÜRÜYEN MÜSLÜMAN ÂLİMLER ◾ İlme karşı büyük bir iştiyak ve şevk duyan Cüveyni, zamanının neredeyse hepsini okuma, ilim öğrenme ve talebe okutmaya ayırmıştı. O bu yönleriyle yaşadığı dönemde parmağıyla gösteriliyordu. ◾ Büyük alim titizlikle çalışarak çağlar aşan eserler de telif etti. Fıkıh, Fıkıh Usulü, Kelam, Tefsir, Hadis gibi alanlarda yaptığı çalışmalarla İslam medeniyetine mühim katkılar sağlamıştı. Cüveyni'nin hocaları ◾ Habbazi ↪ Şeyhu'l Kurra lakabı ile tanınan Habbazi, Buhari'nin meşhur eseri 'Sahihi Buhari' için yıllarca yolculuk yapmış bir ilim yolcusuydu. Cüveyni kıraat ilimlerini Habbazi'den almıştı. ◾ el-Mervezi ↪ Yaşadığı dönemde Horasan'daki Şafiilerin önemli bir temsilcisi olan Mervezi İmam Cüveyni'ye nahiv, fıkıh ve usul dersleri okutmuştu. ◾ el-Furani ↪ 'el İbane' müellifi el Furani, Merv şehrinin en önemli alimlerindendi. ◾ İsferayini ↪ Meşhur İsferayani'nin oğlu olan bu zat, Fıkıh ve Kelam alanında önemli bir alimdi. Cüveyni Beyhaki Medresesi'nde İsferayini'den ders okudu. ◾ Ebu Muhammed Abdullah el-Cüveyni ↪ Cüveyni ilk eğitimini babası Ebu Muhammed Abdullah el- Cüveyni'den almıştı. Babası oğlunun yetişmesi için büyük ehemmiyet göstermiştir. FİKRİYAT YAZARLARINDAN İLİM DOLU ALINTILAR Cüveyni'nin talebeleri ◾ Gazali ↪ Hüccetü'l İslam İmam Gazali, Cüveyni'nin en önemli talebelerinden biriydi. Cüveyni'nin ilmi çizgisi Gazali ile beraber geniş kitlelere ulaştı. ◾ İbnü'l Kuşeyri ↪ Büyük alim Kuşeyri'nin oğlu olan zat, babasını vefatının ardından İmam Cüveyni'ye talebe olmuştu. ◾ Keyaherrasi ↪ İkinci Gazali olarak görülen Keyaherrasi bu kişinin sıfatıdır. Künyesi Ebu'l Hasan olan Keyaherrasi 'Şifâu'l Müsterşidin, Ahkamu'l-Kur'an' başlıklı iki mühim esere imza atmıştı. ◾ Ebu'l Kasım Hakimi ↪ Gazali'nin yakın arkadaşı olan Hakimi, Cüveyni'nin fıkıhta yetiştirdiği önemli bir talebesidir. ◾ Havafi ↪ Münazaralardaki başarıları ile tanınan Havafi, Cüveyni'nin gözde talebelerinden biri olmasının yanında Tus kadılığını da ifa etmişti. Ünlü alimlerin Cüveyni hakkındaki sözleri ◾ Ebu İshak eş-Şirazi: ↪ 'Bu imâm'dan (Cüveynî) faydalanınız. Çünkü o, bu zamanın saygın bir ferdidir'.' ◾ Ebu Osman Abdurrahman es-Sabuni: ↪ 'Allah bu imâmdan hoşlanılmayan (mekarih) şeyleri kaldırmıştır. O, bu gün İslam'ın gözbebeğidir ve güzel konuşmasıyla onu savunandır.' ◾ Ebu Said et-Taberi: ↪ 'Ona İmâmu'l-Harameyn lakabının verildiği söylenmiştir. Halbuki o çeşitli ilimlerdeki fazilet ve üstünlüğünden dolay Horasan ve Irak'ın da imâmıdır.' ◾ Zehebi: ↪ 'Ünlü imamlardan, alemdeki zeki kimselerden, ilmin kapılarından biri…' ◾ Taşköprüzade: ↪ 'İmâm, Şeyhu'l-İslam, derin bir deniz, müdakkik, muhakkik, usûlcü, mütekellim, beliğ, edip, muhakkiklerin süsü, imâmların imâmı, şehirlere ve ovalara ulaşan bir şöhrete sahip… O bir denizdir, ilmi de o denizin içindeki değerli incilerdir. O semadır, kainata verdiği faydalar da parlayan yıldızlardır.' RÜTBELERİN EN YÜCESİ İmam Cüveyni'nin kişiliği ◾ Cüveyni mütevazı bir kişilik ve hassas bir kalbe sahipti. Ömrünü ilim yoluna adadığı için gözü kitaplardan ve ders halkalarından başka bir şey görmezdi. Öyle ki sürekli olarak okuduklarından insanlara aktarırdı. ◾ Cüveyni ellili yaşlarında iken çevresindekilerin ayıplamalarına aldırmadan Ebu'l Hasan Mücaşii'nin ders halkasına katılarak 'İksiru'z-Zeheb fi Sanaâti'l-Edeb' eserini okumuştu. Bu hadise Cüveyni'nin ilmi karakterini ve tevazusunu en güzel şekilde gösteren bir örnekti. ◾ Şafii mezhebinde Kelam ve Fıkıh Usulü hususunda 'imam' denildiğinde Cüveyni kast edilirdi. Çünkü o, en çok kendisini bu alanlarda geliştirmişti. Lakin diğer alanlara dair okumalarını vefatına dek sürdürmüştü. ◾ En bilinen talebesi İmam Kuşeyri'yi karşısına alarak sohbet eder, fikirlerini öğrenirdi. Hatta bu sohbetler esnasında feraiz meselesine dair bazı sorular sorar ve öğrencisinden öğrenmeyi önemserdi. 8 İLMİN ALİMİ İMAM KUŞEYRİ ◾ Ömrünü ilme vakfeden İmam Cüveyni'nin son günleri hastalıklarla geçti. Kendisini temiz hava alması ve ferahlaması için talebeleri doğum yeri olan Büştekinan köyüne götürdüler. ◾ Burada vefat eden Cüveyni'nin cenaze namazını oğlu kıldırdı. Halkın cenazeye yoğun teveccühü sebebiyle naaşı evine defnedildi. Lakin bir kaç sene sonra buradan babasının yanına, Hüseyin Kabristanı'na taşındı.