İmam Gazali'nin dilinden Ölüm ve Ötesi

📚 Ölüm büyük bir iştir ve ulu bir tehlikedir. Lâkin insanlar bundan gâfildirler. İmam Gazali 📚 Bir kimse çok yaşayacağını, ömrünün uzun süreceğini ölümün kendisine tez erişemeyeceğini düşünürse, o kişi ölümü hatırlamaz olur ve onun din işlerini yerine getirdiği görülemez. İmam Gazali 📚 Ey sâlih kişi! Sen bil ki, Âdemoğlu uzun ömrün sevgisini kalbinde yaşatır. Bu iki sebepten ötürüdür. Bunların birisi cahillik, diğeri de dünya sevgisidir. İmam Gazali 📚 Âdemoğluna can çekmenin acısından başka şiddet ve elem olmasaydı bile, eğer akıllı bir kişi ise, onun korkusundan, dünya lezzetinden hiç bir lezzet duymamış olması gerekirdi. İmam Gazali 📚 Bu âlemde olan kişilere ölmüşlerin halini bilmenin yolu yoktur. İmam Gazali 📚 Eğer sen ölümün hakikatinin ne olduğunu bilmek istersen, önce şunu bil ki, insanın iki ruhu vardır. Biri, hayvanların ruhu cinsindendir ki, ona biz Hayvanî ruh deriz. Biri de melekler cinsi ruhudur ki, ona da insani ruh denir. İmam Gazali 📚 Mizacı itidalden çıkaran şey, buharın da yok olmasına bir sebeptir. İşte buna melekül-mevt (ölüm meleği) denir. İmam Gazali 📚 Ölüm bilinmeyince ahiret bilinmez. Hayat idrak olunmayınca ölümün gerçekliği bilinmez. İmam Gazali 📚 Ölümün anlamı da ruhun yok olması değildir. Belki bedenden ayrılıp gitmesidir. Mahşerde haşrolunmanın, yeniden dirilmenin manası, yokluktan sonra insanın yeniden var olması değildir. İmam Gazali 📚 Ölüm ile insanın kendisinden (zatından) bir şey değişmez. Yalnız hareketleri, görünen beş duygusu ve hayali, fâsit bir mizaç olduğu için âtıl kalır, iş görmez olur. Çünkü süvari, yaya kişi olmakla, görürken görmez (âmâ), kâtip iken aşçı olmaz. Lâkin âmâ ise orada gözlerini açar. İmam Gazali 📚 Dünya yaratılmadan önceki zamana biz Ezel deriz. İmam Gazali 📚 İnsan ruhu dediğimiz ruh ise - ki ona kalb ve gönül de derler- o bir cisim değildir. Parçalanamaz. Cisim olmayan o kalb, candır, Allah bilgisinin (MarifetullahJ'ın durağı, konağıdır. Nitekim Allah bir'dir, tek'tir. Ortağı yoktur, taksim edilemez, parçalanamaz ve bölünemez. İmam Gazali 📚 Kabir azabını doğuran sebebin dünya sevgisi olduğunu bilmiş, öğrenmiş bulunuyorsun. Şimdi bil ki, kabir azabı çeşit çeşittir. Her kişinin dünyaya olan meyil ve sevgisine göre değişir. İmam Gazali 📚 Cismâni denilen kabir azabını herkes bilir. Nice yerler[1]de o anlatılmıştır. Lâkin insan kendi nefsini ruhunu bilmezse, ruhanî kabir azabını bilmez. Ruhanî azabın insanın kendi zatı ile ilgisi yoktur. İmam Gazali 📚 Her kim, başkasının sözlerini incelerse hakkı, hakikati göremez. İmam Gazali 📚 Ruh idrak edilmeyince hayat da idrak edilmez. Ruhun hakikati, anlaşılmaz. İmam Gazali 📚 Ruhun, beden aracılığı ile ahirette bir haleti vardır ki, ona cismânî derler. İmam Gazali 📚 Ruhların hakikati idrak edilmeyince ahiret ilminin bilinmesi mümkün olmaz. İmam Gazali 📚 Hayvani ruh süfli, aşağılık âlemdendir. Dört unsurun, yani kan, balgam, safra ve sevdanın karışımındandır. Bunların da aslı ateş, hava, su ve topraktır. İmam Gazali 📚 Ölüm şudur: Mizaç bozulur. İnsan hasta olur. O güzel, ince buhar uzuvlara giremez, onları dolaşamaz olur. İmam Gazali