İslam dünyasının ilk üniversitesinin hüzünlü hali

Bir güzellik medeniyeti ◾ İslam devletleri tarih boyunca batılı muadillerinin aksine imar eden, güzelleştiren ve ilmi yönde geliştiren bir anlayış mesabesinde oldular. ◾ Bu anlayışın tezahürü olarak da İslam coğrafyası bir uçtan diğer uca medreseler, külliyeler, şifahaneler, kervansaraylar ve ilim meclisleri ile donatıldı. (x) İslâm sanatında değişim rüzgârı İslam dünyasının ilk üniversitesi ◾ 1234 yılında Bağdat'ta inşa edilen 'Mustansiriye' medresesi kıraat, hadis, tıp gibi temel alanlarda yüksek eğitim veren İslam dünyasının ilk üniversitesi olarak kabul edilir. ◾ Abbasi halifesi Ebu Cafer Müstansır - Billah tarafından inşa edilen ve yapımı beş sene süren yapı, aynı zamanda dört mezhep fıkhının bir arada okutulduğu ilk medresedir. ◾ İslam dünyasının ilk üniversitesi, Dicle nehrinin hemen kıyısında, Bağdat'ın tam merkezinde, Halife sarayına çok yakın bir mesafede bulunuyor. (x) Ebu Cafer Müstansır - Billah kimdir? (x) 1226 - 1242 yılları arasında Abbasi halifesi olan Müstansır, 1192 - 1242 arasında yaşadı. Halifeliği sırasında Müslüman devletlerle iyi ilişkiler kurarak, Moğol tehlikesine karşı direnmiştir. (x) Kur'an'ı sanatla Abbasiler buluşturdu Mimari özellikleri ◾ Büyük bir emek ve özveri ile inşa edilen 'Mustansiriye' dikdörtgen bir plan üzerinde tuğlalarla inşa edildi. Yapı içerisinde dört mezhebe de odalar yapıldı. ◾ Odalar, eyvanlar ve koridorlarla çevrelenen üniversitenin avlusunun ortasında yer alan havuzun suyu Dicle'den çekilerek mekan içinde görsel bir ferahlık amaçlandı. Simge ◾ Medrese'nin kuzey tarafında döneminin mimari anlayışını gösteren büyük ve güzel bir taç kapı bulunuyor. Kapının üzerinde ise kabartma şeklinde kitabe yer alıyor. ◾ Kitabe'de ana hatlarıyla medresenin inşa sebebi ve banisi anlatıldıktan sonra dua kısmı yer alır. 'Mustansiriye' içerisinde tam yüz oda yer alır. (x) Orta Doğu'da kurulan ilk Türk şehri Dört mezhep ◾ 'Mustansiriye' Hanefi, Hanbeli, Maliki ve Şafii öğrenciler merkeze alınarak dört ana parçaya ayrılır. Bu bölümlerin dışında odalar, kütüphane, mescid ve yönetim birimleri yer alırdı. ◾ Yapıda idari bölümlerde ufak bir kapı bulunuyordu. Bu kapı, Halife'nin derslere erişimini sağlıyordu. Kapı bugün doğu duvarında hala mevcuttur. Tıp eğitimi ◾ 'Mustansiriye' sadece İslami ilimler üzerine eğitim veren bir kurum değildi. Bilhassa burada öğretilen tıp eğitimi, çağının ötesindeydi. ◾ Ayrıca içerisinde barındırdığı eczane ile 'Mustansiriye' ilaç yapma eğitimi de veriyordu. Hastalar üniversite içerisindeki bir bölümde tedavi ediliyordu. (x) Osmanlı'nın Bağdat Fatihi Kaybolan miras ◾ En bilinen ve meşhur olduğu dönemde 'Mustansiriye'nin kütüphanesine toplumun farklı kesimlerinden pek çok insan önemli miktarda bağışlar yapmıştı. ◾ Okul açıldığında bizzat Halife Ebu Cafer Müstansir - Billah'ın kütüphaneye yüz altmış deve yükü kitap bağışladığı kaynaklarda geçer. Yağma ve hırsızlık ◾ Bir dönem okul kütüphanesinde dört yüz elli bin eserin bulunduğu zikredilir. Lakin bu durum, yağmalar ve hırsızlıklar vesilesiyle seneler içinde ortadan kalktı. ◾ Kütüphane içerisinde maaşlı bir memur bulunur ve işleyişi kontrol ederdi. Aynı zamanda ödünç kitap da veren kurum, ilmi toplum tabanına yaymayı hedeflemişti. (x) 🔍 Bir Bilgi (x) Mustansiriye'nin kütüphane sorumlularından ikisi meşhur alimler İbnu'l Futavi ve İbnü's Sai'dir. (x) İslam uygarlığındaki kütüphaneler ◾ 1258, 1392 ve 1401 yıllarında gerçekleşen işgaller sırasında eğitim sekteye uğrasa da 'Mustansiriye'nin eğitim macerası uzun yıllar boyunca devam etti. ◾ Zamanla öğretim kadrosunu kaybeden medrese, askeri başta olmak üzere muhtelif alanlarda hizmet vererek asıl hüviyetini kaybetti. ◾ 1960 ve 1973 yıllarında aslına uygun ve titiz bir tamiratlar geçiren yapının kaderi 2003 yılındaki Amerikan işgali ile maalesef kökten değişti. ◾ Bu tarihten itibaren terk edilen ve kaderine bırakılan 'Mustansiriye' yağmalara ve hırsızlıklara sahne oldu. Eser içindeki pek çok tarihi eser bugün kayıp. (x) Irak'ın kayıp milyonları ve süper soyguncu güç ABD! Duvarlar ◾ Okulun yüksek duvarları Kur'an-ı Kerim'den muhtelif ayetler barındırıyor. Ziyaretçilere büyük bir görsel sunan bu duvarlar maalesef bugün toz ve bakımsızlık nedeniyle okunamıyor. Acı tablo ◾ 2003'de gerçekleşen Amerikan işgali sırasında Irak'ta 'Mustansiriye' gibi pek çok tarihi ve kültürel miras listesindeki eser büyük tahribat aldı. ◾ Bilhassa Bağdat İslam tarihi boyunca öncü bir şehir oldu. Estetik yönden değerli pek çok eser metruk ve harabe durumda bulunuyor. (x) Medeniyetin kökleri: Şehirler Restorasyon ◾ İslam dünyasına dair bu denli önem barındıran eserlerin metruk hale gelmeleri acı bir durum olsa da 'Mustansiriye' fiziki olarak emsallerine nazaran daha korunmuş bir vaziyettedir. ◾ İş yerleri ve hanların etrafını sardığı İslam dünyasının ilk üniversitesi, bugünlerde Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı ve UNESCO iş birliği ile geniş çaplı bir restorasyona hazırlanıyor. ◾ Irak'ın önemli kültür mirası 'Mustansiriye' İslam dünyası için önemli bir mevkide. Etrafının harici unsurlardan temizlenerek aslına uygun restore edilmesi bu bakımdan önemli. (x) Şehirlerinden kan sızan medeniyet