İslam sanatları kimden etkilendi?

⚫ Sanat, insanlık tarihi kadar eski bir olgu olup, bir medeniyeti en iyi anlamanın yollarından biri de sanata, güzelliğe bakışıdır. Her medeniyet kendi görüşünü yansıtan bir sanat telakkisine sahiptir. İslam sanatları da İslam'dan bağımsız düşünülemez. Bu minvalde İslam'ın hakikat algısı, hayata bakışı ve estetik kaygısı İslam sanatlarında tezahür eder. Kur'an ve sünnet, İslam sanatları için daima bir ilham kaynağı olmuştur. Müslümanlar sanat eserlerinde bu ilahi ilhamı esas alarak ortaya, çağları aşan, insanların beğenisini her dönemde kazanan sanat eserleri koymuşlardır. 📌Ümmetin her kavmi, kendi içerisinde farklı düşünce yapılarına sahiptir. Bu durum şahıslar için dahi geçerlidir. Bir kişiye normal gelen başka birine anormal gelebilir, çünkü her insan farklı fıtrata sahiptir. Bu farklı düşünceler, birlikten ziyade ayrılığa sürükleyici unsurlardır. İşte, İslam tam da bu noktada birbiri ile alakasız, birbirinden uzak, milyonlarca insanı kalben birbirine bağlamaktadır. Sanat, bir topluluğun şehirleşerek ortaya bir kültür koymasının ardından tebarüz eder. Şehirleşmemiş toplumlarda bir sanat anlayışı bulunmaz. Müslümanların sanatı da 'Medine' şehrinde ortaya çıkmıştır. 📌Duyguların farklı yollarla dışa vurulması olarak tarif edilen sanata, dünyanın yanında bir ahiret olgusu kazandıran yegâne şey İslamiyet'tir. Bugün Batı sanatı artık tamamen maddeleşmiş bir zihniyeti ifade eder. Son beş yüz yıldır Hristiyanlar dini kökenli bir sanattan ziyade madde kökenli bir sanat anlayışını benimsemiş durumdadır. 'Bu dünya hayatı hakikatte sadece bir oyun ve eğlenceden ibarettir; âhiret yurduna gelince işte asıl hayat odur; keşke bunu bilselerdi!' ayeti Müslümanların sanata bakışını etkilemiştir. Asıl olanın ahiret yurdu olduğunu idrak eden Müslümanlar, sanat alanında da bu anlayışla hareket etmişlerdir. İslam sanatında eserler Allah'a (CC) duyulan haşyet ve sevginin göstergesi olarak ruhani bir atmosfer ile donatılmış ve eserlerde soyut anlayışı dile getiren mefhumlar kullanılmıştır. Ankebut suresi 64. ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın 📌Yüce Allah Nisa suresinde 'Kim güzel bir işe aracılık ederse ondan kendisi için bir nasip olur; kim de kötü bir işe aracılık ederse onun da buna denk bir payı olur. Allah her şeyi koruyup hakkını vermektedir.' buyurmaktadır. İslam sanatını etkileyen ayetlerden birisi de bu ayet-i kerimedir. Müslüman, yaptığı iş ile Allah'ı (CC) hatırlatır, Efendimiz'in (SAV) hasletlerini tekrar etme gayreti içinde olur. Müslüman sanatkârlar telif ettikleri sanat eserlerinde daima bu anlayışı ön planda tutarlar. İçerisinde manevi ferahlık barındıran camiler, okunduğunda daru'l ukbayı hatırlatan kitaplar, karşısında saatlerce vakit geçirilen hat, tezhip ve ebru tabloları hep güzeli hatırlamak ve hatırlatmak maksadıyla ortaya konmuştur. Daru'l ukba: Ahiret 'Allah güzeldir, güzelliği sever.' (Müslim, İman) Efendimiz (SAV) döneminde yavaş yavaş ortaya çıkan İslam sanatı, zamanla büyüyerek kökleri en derine ulaşan bir ağaç hüviyetine bürünmüştür. Elliden fazla kavmin katkıda bulunduğu İslam sanatı, şekil olarak farklılık gösterse de öz olarak birliği simgeler. Farklılıklar ise bir medeniyet için büyük bir zenginliktir. Bugün bir Pakistanlı ile Türk'ün camileri şeklen ve manen benzerdir. Bu benzerlik aynı ortamda ibadet etmeyi ve yakınlaşmayı kolaylaştırır. 📌Peygamber Efendimiz (SAV) döneminde Hicaz'da demircilik, dokumacılık, dericilik, kuyumculuk, yazı araç gereçleri ve inşaat malzemeleri gibi sanat ve zanaat dalları mevcuttu. İslam etkisiyle bu sanat ve zanaat dalları da gelişir. Bir hayat düzeni sunan İslam, asıl etkisini kendisine has sanat dalları oluşturarak gösterir. Hristiyanlık ile başlayan heykelcilik nasıl bir dini benzetme ise İslamiyet ile başlayan sanatlar aksi olarak bir yansımadır. Bu yansıma Kur'an ve sünnettir. Sanatkârlar bilhassa bu hususa eğilerek eserlerinin İslam'ı yansıtmasını istemişlerdir. ↪Ebru: İslam sanatları arasında en çok dikkat çeken türlerdendir. Farsça kaş anlamına gelen 'ebri' kelimesinden dönüşmüştür. Özel bir kâğıdın üzerine farklı motiflerin işlenmesi ile elde edilen 'ebru' çok rağbet gören bir İslam sanatıdır. Ebrular zamanında kitapların içini de süslemişlerdir. Zamanla Avrupalıların ebru kâğıdını ülkelerine götürmesi ile ebru Avrupa ve hatta Amerika'da dahi farklılık göstererek meşhur olmuştur. Roma'da 1646'da yayınlanan 'Türk Kâğıdı' isimli eserle Batı'da da bir ebru literatürü oluşmuştur. ↪Minyatür: İslam'da tasvire sakıncalı bakılması sebebiyle doğan sanat türünün adı minyatürdür. Bugünkü illüstrasyonlara benzeyen bu tür, kitapların içinde bulunur ve bahsi geçen husus hakkında malumat veren çizimlerdir. İslam minyatür sanatı hemen her kavmin katkı verdiği büyük bir geleneğe dayanmaktadır. ↪Tezhip: Medeniyetimiz de kitap sanatları Kur'an ile kurduğumuz bağdan mütevellit çok önemsenmiş ortaya farklı sanat dalları çıkmıştır. Kur'an'ın bir mushaf haline getirilmesi ile beraber Müslümanlar kıymetli eserler ortaya koyarak bu kitapları iki kapak arasında toplamışlardır. Böylece ortaya çıkan kitap kültürümüz Kur'an kaynaklıdır. Tezhip de bir kitap süsleme sanatıdır. Altın rengi ile kitapların süslenmesidir. Tezhip yapılan esere 'müzehhep' tezhibi icra eden sanatçıya da 'müzehhip' adı verilir. Diğer toplumlarda bu denli yüksek bir kitap süslemesi görülmemiştir. Her tarihi dönemde yeni tezhip üslupları ortaya çıkmıştır. ↪ Hüsn-i hat: Güzel yazı tarihin her döneminde var olmuş, insanlar her zaman yazılarını güzelleştirmeye çalışmıştır. Fetihlerle beraber İslamiyet'in dört bir tarafa yayılması Arap yazısının da birçok kavim tarafından kullanılmasına vesile olur. Fikriyat yazarlarından olan Uğur Derman hocamızın söylemiyle 'Hat, cismanî aletlerle meydana getirilen ruhanî bir hendesedir.' Hat sanatının ilk temsilcisi İbn-i Mukle'dir. 'Aklâmı sitte'nin kurucusu Yakup el Musta'sımı ile beraber hat sanatı başka bir hüviyete kavuşur. Hat sanatında önde giden kavim ise Türk milleti olmuştur. Şeyh Hamdullah ile beraber en iyi hat Osmanlı ve Anadolu coğrafyasından çıkmıştır. ↪ Cam işleme: Cam sanatının tarihi milattan önceye dayanır. Asırlarca birçok bölgede pek çok kavim bu sanatla uğraşıp, ortaya bir cam sanatı ve kültürü çıkarmıştır. Müslümanlar 9. yüzyıldan itibaren cam işçiliğini öğrenerek bu alan hakkında eserler üretmeye başlar. İran bölgesinde başlayan İslam cam sanatı daha sonraki yüzyıllarda tüm İslam ülkelerine yayılarak kabul gören bir sanat dalı haline gelir. Camların süslenmesi ile beraber gönül coğrafyamızın birçok durağında, ortaya çok estetik görüntüler ve eserler çıkmıştır. 📌İslam medeniyeti mütevazılığı ve sadeliği ile öne çıkar. Bu estetik ve büyüleyici sadelik en çok İslam sanat eserlerinde görülür. Her sanatkâr Efendimiz'in (SAV) özelliklerini eserlerine nakşederek bir eser ortaya koymaya gayret etmiştir. Sadelik Efendimiz'in (SAV) en çok öne çıkan yönlerinden biridir. Hem sade olup hem etkilemek Efendimiz'den (SAV) önce pek görülen bir durum değilken Efendimiz ile beraber İslam sanatının özünü teşkil etmiştir. Bu şekilde ortaya İslam sanatları ve İslam sanat literatürü çıkar. Müslümanlar her alanda olduğu gibi güzel sanatlarda da Yüce Allah'ın (CC) kelamı; Kur'an ve Efendimiz'in (SAV) sünnetini öncelemişlerdir. Sanatkârlar eserlerinde bu özellikleri daha fazla öne çıkarmak için çaba sarf etmişlerdir. İslam eserlerinde ana tema daima güzelliktir. Çünkü güzelliğin kaynağı Allah'tır (CC). Müslümanlar güzelliği yansıtmak ve hatırlamak maksadıyla eserlerini telif etmişlerdir. Bu sebepten dolayı İslam eserleri göz yormaz ve insanı dinlendirir. Bir camiye girdiğinizde ferahlarsınız aynı şekilde bir hat, tezhip, ebru içinizin huzur ile dolmasına vesile olur. İslam sanatları çıktıkları kaynak sebebiyle bizlere daima Allah'ı (CC) ve Resul-i Ekrem'i (SAV) hatırlatır. Bu eserlerin maksadı O'nun (SAV) ahlakını, yaşantısını, zarafetini gönüllere işlemek, hiç unutturmamaktır.