Kadim bir öncü: Nizamiye Medreseleri

İSLAM VE EĞİTİM ◼ Tarih boyunca eğitimin en çok önemsendiği din İslam'dır. İslam'ın önderlik ettiği toplumsal değişimde en önemli ayaklardan birisi eğitimdi ve Müslümanlar bu açıdan rakiplerinden fersah fersah ileride olmuşlardı. ◼ Ashab-ı Suffa ile başlayan ilim faaliyetleri farklı kurumlar aracılığıyla başka bir soluk kazanarak her yaştan kimseye ulaşmıştı. İslam kültüründe eğitim belli bir kesimi değil herkesi kapsardı. İLİM İÇİN KİLOMETRELERİ YAYA YÜRÜYEN MÜSLÜMAN ÂLİMLER MİSYONU FARKLI BİR OKUL ◼ Emeviler ve Abbasiler döneminde belli bir kurumsallaşma gösteren medreseler ümmetin alim ihtiyacını karşıladıkları gibi telif eser çalışmalarını da yürütürdü. ◼ İslam tarihinde ilk olmasa da misyonu ile emsallerinden ayrılan ilk eğitim kurumları Bağdat merkezli eğitim faaliyetlerine başlayan Nizamiye Medreseleri oldu. ◼ Nizamiye kavramının oluşmasında Selçukluların var olan kaotik duruma son verme ve İslam toplumunu ehl-i sünnet dışındaki zararlı fikri akımlardan koruma içgüdüsü öne çıkıyordu. ◼ Buna bağlı olarak vücut bulan bu medreseler; devlet adamları, bürokratlar, halk ve ilim ehli tarafından maddi ve manevi olarak büyük destek gördü. İSLAMİ İLİMLERİN ORTAYA ÇIKIŞI ◼ Bir devlet politikasının güzel bir yansıması olan Nizamiye Medreseleri'nden maksat 'ehl-i sünnet ve'l cemaat' itikadını halk arasında tutmak ve temiz, pak itikatta alimler yetiştirmekti. ◼ Devletin her tarafından akıllı talebeler bu medreselerde iyi eğitimlerden geçti. Okulların isminin nispeti ise kuruluşunda büyük emek sarf eden Selçuklu veziri Nizamülmülk'e aitti. ◼ Varlıkları ile Müslüman aleminin birlik ve beraberliğine ciddi katkılar sunan ve yetiştirdikleri talebeler ile ehl-i sünnet akidesine hizmet eden Nizamiye Medreseleri şu şehirlerdeydi: ▪ Bağdat ▪ Musul ▪ Belh ▪ Amül ▪ Merv ▪ Basra ▪ İsfahan ▪ Nişabur ▪ Herat DİVANYOLU'NDAKİ 4 MEDRESE ◼ Nizamiye Medreseleri daha önceki medreselerden farklı bir konumdaydı. Medrese içinde bulunan odalar, mescit, derslikler, hamam başta olmak üzere pek çok özelliğe sahipti. ◼ Bundan dolayı Nizamiye Medreseleri bir külliye hükmündeydi. Nizamülmülk medresenin giderleri için vakıflar tesis etmiş, öğrencilere burs bağlamıştı. RÜTBELERİN EN YÜCESİ ◼ Nizamiye'nin müderrisleri tek tek Nizamülmülk tarafından seçilmişti. Burada ders verebilmenin ön şartı alanına emek vermiş ve kanıtlanmış bir alim olmaktı. ◼ Nizamiye Medresesi'nde ders veren ve talebe yetiştiren 3 büyük ve tanınmış alim: Ebu Abdullah et-Taberi, Ebu Muhammed Abdülvehhab eş-Şirazi ve İmam Gazali idi. NİZAMİYE MÜFREDATI ◼ Nizamiye Medreseleri'nde; Ulum-u Diniyye, Hukuk, Kur'an-ı Kerim, Fars ve Arap Edebiyatı, Tarih, Felsefe Tıp, Matematik, Mühendislik, Astronomi, Coğrafya, Fizik başta olmak üzere her bilime dair dersler verilirdi. ◼ Binlerce alim yetiştiren Nizamiye Medresesi'nden mezun en tanınan alimler: İbn Tümert, Ebu Bekir Muhammed b. Velid, İbn Asakir, İmadüddin el-İsfahani'dir. OSMANLI MEDRESELERİ Gazali ve Nizamiye ◼ Hüccetü'l İslam sıfatıyla anılan büyük alim ve müellif İmam Gazali bir dönem Bağdat Nizamiye başında bulunmuş, Nişabur Nizamiye Medresesi'nde ders vererek pek çok alimin yetişmesine katkıda bulunmuştu. Hüccetü'l İslam ne demek? İmam Gazali'nin sıfatı olarak bilinen Hüccetü'l İslam, 'İslam'ın Delili' anlamına gelir. ◼ Talebeleri tarafından dersleri ilgiyle takip edilen İmam Gazali'nin asıl şöhreti Bağdat'ta ders verdiği dönemde oluştu. Halk kendisine ve fikirlerine ilgi gösterdi. ◼ Sultan Alparslan ve Nizamülmülk'ün öngörüleri neticesinde büyük bir zahmetle inşa ettirilen Nizamiye Medreseleri 'ehl-i sünnet' düşüncenin korunmasında büyük rol oynadı. ◼ Toplumsal dayanışmaya, Sünni düşünceye sunduğu katkıların dışında Nizamiye Medreseleri özellikle Osmanlılardaki eğitim ve medrese sistemini de etkiledi.