Kalbi ürperen veli: Fudayl b. İyaz
Fudayl bin İyâz, 9. yüzyılda yaşamış Horasan'ın ilk büyük sûfîlerindendir. Zamanını ilim ve ibadete vakfeden alim, Mekke'de talebelerine hadis rivayetinde bulunmuş, dönemin halifesi Harun Reşid ile diyalog kurmuştur. Ona göre helal olanı istemek ve doğruluktan sapmamak insanın süsleridir. İhlası da şöyle tanımlamıştır: "İnsanların hatırı için ameli terk etmek riya, onları memnun etmek için amel etmek şirk, bu iki durumdan kurtulmak ihlâstır." Allah korkusuyla kalbi ürperen Fudayl b. İyaz'ın hayatına daha yakından bakalım.
Fudayl bin İyâz kimdir?
◾ Fudayl bin İyâz, 725 senesinde Horasan'da doğar ve burada büyür. İlim tahsil etmek amacıyla Kûfe'ye gider. Burada Ebû Hanîfe ve Hanefî fıkhına mensup kimselerin ders halkalarına katılır. Ardından Mekke'ye yerleşerek zamanını ilim ve ibadete vakfeder.
*Horasan neresi?
Bugün ekseriyeti İran'da bulunan bir eyalet.
◾ Mekke'de talebelerine hadis rivayetinde bulunmuş, dönemin halifesi Harun Reşid ile diyalog kurmuştur.
◾ Hârun er-Reşîd ona zahid olduğunu söyleyince Fudayl bin İyâz "kendisinin dünyada, onun ise ahirette zahid" olduğunu söyleyerek dünyanın geçici, ahiretin kalıcı olduğunu belirtir.
◾ Halife dışındaki devlet adamlarıyla yakınlık kurmaktan kaçınarak onlardan gelen hediyeleri kabul etmeyen Fudayl b. İyaz, hicrî II. asrın ilk yarısında ortaya çıkan Halku'l-Kur'an meselesine "Kur'an Kerim Allah kelamıdır, mahluk değildir." cevabını vererek büyük cesaret gösterir.
*Halku'l-Kur'an Meselesi nedir?
İlk defa Ca'd bin Dirhem ve Cehm bin Safvân tarafından ortaya atılan, Kur'an'ın mahluk mu yoksa Allah'ın kelamı mı olduğuna dair tartışmadır.