Kalbin dilini seslendiren bir veli: Mevlana

📌 Derdini nimet sayıp, ömrünü ilahi aşka adayan bir âlim, kalbin dilini seslendiren bir veliydi Mevlana. Bir deryaydı, ney sesinde, derin düşüncelerde, semalarda aradı Allah'ı… ▶ 'Sultanü'l-ulema' Bahaeddin Veled'in oğlu olarak, 30 Eylül 1207'de Afganistan'ın kuzeyinde bulunan Belh'te doğdu. Annesi Mümine Hatun, ağabeyi Alaaddin Muhammed ve kız kardeşi Fatıma Hatun'du. ▶ Hazreti Mevlana, ailesiyle yaklaşmakta olan Moğol istilası nedeniyle Belh'ten ayrıldı. Mevlana'nın Mesnevi-i Şerif'inin ilk 18 beyiti 📌 Yolculuk sırasında Nişabur'da Ferüdüddin-i Attar ile görüştüler ve Mevlana'ya bir kitabını hediye etti. Büyük sufi, Bahaeddin Veled'e 'Bu çocuğu aziz tut. Çok geçmeyecek, dünyadaki âşıkların gönüllerine ateş salacak.' dedi. ▶ Mekke, Medine, Şam, Erzincan, Anadolu'nun muhtelif şehirlerinin ardından babasıyla Konya'ya geldi. Karaman'da Gevher Hatun'la evlendi. Bu evlilikten Bahaeddin Muhammed (Sultan Veled) ve Alaaddin Muhammed dünyaya geldi. 📌 Konya'ya gelene dek Mekke, Medine, Şam, Erzincan, Anadolu'nun muhtelif şehirleri ve son olarak da Karaman'da bir süre yaşayan Mevlana Celaleddin, 1225 yılında Şerefeddin Lala'nın kızı Gevher Hatun'la evlendi. Bu evlilikten Bahaeddin Muhammed (Sultan Veled) ve Alaaddin Muhammed adlı iki oğlu dünyaya geldi. ▶ İlk eşi Gevher Hatun'un vefatından sonra da Kira Hatun ile evlenecek, kendisinden 'Emir Alim' ve 'Melike' isimli iki çocuğu olacaktı. Mevlana'nın Mesnevi'sinden öğütler ve özlü sözler 📌 Bahaeddin Veled ile ailesi yedi yıl Karaman'da kaldıktan sonra Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat'ın daveti üzerine 1229 yılında Konya'ya göç etti. Devlet bu dönemde en parlak dönemini yaşıyordu. Başkent Konya, ilim adamları ve sanatkârlarının merkezi halini geldi. ▶ Bahaeddin Veled'e ikametgâh olarak Altunapa (İplikçi) Medresesi'ni tahsis edildi. Günümüzde Mevlâna Dergâhı'nın yeri, Selçuklu sarayının gül bahçesi iken, Sultan tarafından Mevlana'nın babası Sultânü'l-Ulemâ Bâhaeddin Veled'e hediye edildi. 📌 1231 yılında Bahaeddin Veled vefat edince, kendisinin halifelerinden Seyyid Burhaneddin Muhakkık-ı Tirmizi, Konya'ya gelerek Mevlana'nın manevi eğitimini üstlendi. ▶ Belh'ten Konya'ya uzanan yolculuk boyunca konakladıkları yerlerde çeşitli âlimlerden dersler alan Mevlana, Tirmizi'nin isteği üzerine Halep ve Şam'da tahsil gördü. ▶ Seyyid Burhaneddin Muhakkık-ı Tirmizi, 9 yıllık eğitim sürecinin ardından Mevlana'ya halkı irşad ve öğretimle meşgul olması gerektiğini belirtti. Mevlana algısı: Şair mi, yaşam koçu mu, veli mi? 📌 1240 yılından itibaren Konya'da fıkıh dersleri verdi. Her vaazına Anadolu'nun dört bir yanından insanlar katıldı. ▶ Zamanla, Mevlana'nın ünü her tarafa yayılmaya başladı. 1244 yılında Şems-i Tebrizi adında bir derviş Konya'ya gelip kendisiyle görüşünce, üzerinde şiddetli bir etki bıraktı. ▶ Manevi alanda ilerlemeyi arzulayan ve bunun için mana adamlarının peşinde olan Mevlana, aradığını bu büyük arifte buldu. 'Mevlana ve Şems'in en büyük mesajı İslam'dır' 📌 Şems-i Tebrîzî ile buluşması 1244'te gerçekleşti. Ömrünün kalanını değiştiren bir ândı. Şems, Mevlana'yı görür görmez önüne çıktı. Bindiği katırın gemini sıkıca tuttu ve sordu: 'Ey dünya ve mana nakitlerinin sarrafı! Hz. Muhammed Mustafa mı büyük yoksa Bayezid-i Bistami mi?' Mevlana hiddetlenerek: 'Bu nasıl sual? O ki âlemlerin nurudur, onun yanında kimin sözü olur?' Cevap verdi Tebrizli Şems: 'Resulullah, Rabbime günde yetmiş kez istiğfar ederim diyor. Ama Bayezid istiğfardan söz etmiyor. Hatta cübbemin içinde Allah'tan başkası yok diyor. Buna ne dersin hoca?' Bir an bile tereddüt etmeden şöyle cevap verdi Mevlana: 'Resulullah, günde yetmiş makam aşıyordu. Her makama vardığında, önceki makamdaki bilgisinin yetmezliğinden istiğfar ediyordu. Bayezid, ulaştığı makamın yüceliğinde doyuma ulaştı. Gücü sınırlıydı. O yüzden böyle konuştu.' İki deryanın kavuşması böyle gerçekleşmişti. 📌 Şems'in ilminden feyizlenen Mevlana, sadece onunla konuşmaya, başkasıyla görüşmemeye başladı. Tasavvuf hırkasını giyen Mevlana, semaya başladı. ▶ Artık Mevlana'nın meclisinde ney ve rebab nağmeleri yankılanıyordu. Mevlana, hayatının bundan sonraki bölümünde şiiri, musikiyi ve semayı kendisine yol arkadaşı edindi. Mevlana'nın insanlığa yüzyıllardır yol gösteren 5 eseri 📌 Mevlana'nın bu âlimden etkilenmesi, vaktini ona ayırması, çevresindekilerin Şems'e düşmanca tavır almasına yol açtı. ▶ Bu duruma kırılan Şems bir gün ansızın ortadan kayboldu. Şems'in gidişi Mevlana'nın derin bir üzüntü haline bürünmesine neden oldu. Şam'da olduğunu haber alınca oğlu Sultan Veled'i özür dilemek ve davet etmek üzere yanına gönderdi. ▶ Şems davete icabet edince, Konya'da sema meclisleri tertip edilmeye başlandı. İki alimin yeniden bir araya gelmesi, aynı tavırların tekrarlanmasına yol açtı. Bu ikinci fitneye, Mevlana'nın oğlu Alaaddin Çelebi dahi karıştı. ▶ 1247 yılında Şems, tekrar ortadan kayboldu. Bu durum öldürüldüğüne ya da Konya'dan kaçtığına dair çeşitli rivayetlerin ortaya çıkmasına neden oldu. 📌 Mevlana Şems'in ortadan kaybolmasının ardından uzun yıllar inzivaya çekildi. Yaşadığı kederli dönemin ardından 'aradığını kendinde buldu.' Yaşamını 'hamdım, piştim, yandım' sözleri ile özetledi. ▶ Dirayetli ve nüfuzlu bir babanın, kıymetli bir şeyhin, büyük bilginlerin alim ve mutasavvıf olarak yetiştirdiği Celaleddin Muhammed, hayatının olgunluk çağına doğru, tarihte örneklerine az rastlanır biçimde ilahi aşkın ateşlediği 'Mevlana' olarak toplumun huzurundaydı. ▶ Aldığı örnek eğitim, edindiği sağlam ilim, dinmek bilmeyen aşkı topluma büyük bir sevgi, engin bir dünya görüşü olarak yansıdı. Ham iken Allah yolunda yanan Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî 📌 Mevlana'ya büyük sevgiyle bağlı sırdaşı Çelebi Hüsamettin, tasavvufu dervişlere anlatacak bir eser ortaya çıkarmasını tavsiye etti. Mevlana da Mesnevi'nin ilk 18 beytinin yazılı olduğu kağıdını sarığından çıkarıp Çelebi'ye uzattı. ▶ Ömrünün son 10-15 yıllık devresinde Mesnevi'yi ortaya çıkardı. O söylüyor, Çelebi Hüsameddin yazıyordu. ▶ Mevlana, 25 bin 700 beyitlik mesnevisini yazmayı bitirdiğinde 66 yaşındaydı. Mesnevi'nin çocuk edebiyatına katkısı 📌 İsmini bizzat Mevlana'nın verdiği bu eserin konu yelpazesi bir hayli geniştir. Ayet, hadis ve hadislerden yola çıkılarak bilgiler pekiştirilmeye çalışılmıştı. Bununla birlikte Mesnevi'yi anlamanın herkes için pek de kolay olmadığını belirten Mevlana, okuyucuya şöyle seslenir: 'Mesnevi, Nil ırmağının suyudur; kıptiye kan görünür, ama Musa kavmine sudur. Yine Mesnevi, aydın gönüllü, görüş sahibi ve ciğeri yanmış aşıklar için süslenmiş bir bahçe ve lezzetli bir rızıktır.' ▶ Mesnevi, insanın kendisiyle, yaratıcısıyla ve dış dünyadaki bütün varlıklarla barışık, huzurlu ve mutlu bir insan olmanın tanımı üzerine kuruludur. ▶ Mevlana'nın Mesnevi'sinde hikayelere yer vermesindeki amacı, bir düşünceyi insanların akıllarına daha iyi yerleştirmektir. Teorik bir bilgiyi yalın olarak vermek kuru ve iticidir. Fakat bir olaya bir hikayeye bağlı olarak sunulunca kolay takip edilir ve hatırda daha iyi kalır. Bu yüzden Mevlana, sıradan hikayeleri bile son derece ustalıklı yorumlarla takdim eder. Mevlana, bu önemli eseri için şöyle der: 'Bizden sonra Mesnevi şeyhlik edecek, arayanlara doğru yolu gösterecek, onları yönetecek ve önderlik yapacaktır.' 'Ben şu canı bu tende taşıdığım sürece Kur'an'ın kölesiyim. 'Kâinatta ne varsa aşktan ibarettir. Aşk olmasaydı, bu kainat nereden olurdu? Ekmek nasıl olurdu da kendini sana yedirip senin vücuduna katılır ve sen olurdu? Bil ki ekmek, o aşk sayesinde kendini sana verdi ve sende fani olarak sen oldu.' 📌 Mevlana, 17 Aralık 1273'te bir pazar günü gurup vaktinde 'sevgilisi'ne kavuştu. Onun için ölüm aşka ve sevgiliye kavuşmaktı; bu yüzden öldüğü gün asırlardır 'düğün gecesi' anlamına gelen 'Şebiarus' adıyla anılır. ▶ Mevlana, kendi cenaze namazını Sadrettin Konevi'nin kıldırmasını vasiyet etti. Fakat Konevi çok sevdiği arkadaşını kaybetmeye dayanamayıp cenazede bayıldı. 'Ölümümüzden sonra mezarımızı yerde aramayınız. Bizim mezarımız ariflerin gönüllerindedir.' sözleriyle gönüllerde kalıcı bir yer bulmak istediği anlaşılan Mevlana, insanlığa Mesnevi'nin yanı sıra şu eserleri bıraktı: Divan-ı Kebir: 'Büyük divan' anlamına gelen kitap, gazel, terkib-i bend ve rubailerden oluşan 40 bin beyitlik bir eserdir. Fihi Ma Fih: 'İçindeki içindedir, yahut içinde ne varsa o'dur' anlamına gelir. Mevlana'nın sohbetlerini içeren bir eserdir. Mecalis-i Seba: 'Yedi meclis' demektir. Mevlana'nın camilerdeki vaazlarını içerir. Mektubat: Mevlana'nın devlet büyüklerine yazdığı mektuplardan oluşmaktadır. Bu müstesna Allah dostunu rahmet ve minnetle anıyoruz...

Kalbin dilini seslendiren bir veli: Mevlana

ÖMRÜNÜ İLAHİ AŞKA ADAYAN ÂLİM