Kişinin başkaları için yaptığı dualar

◾ Kişiler, kendileri için dua ettikleri gibi, çocukları, sağ veya ölü anne-babaları, diğer yakınları, Peygamberimiz ve bütün mü'minler için de dua ederler. Ayet ve hadislerde de bu tür duaların örnekleri vardır. Mü'minler, bencil değillerdir. Kendileri için istedikleri şeyleri mü'min kardeşleri için de isterler, 'ben' yerine 'biz' diyerek dua etmeyi tercih ederler. Yüce Allah da Kur'ân'ın ilk sûresinde bize bu hususu açıkça bildirmekte ve 'biz' diyerek dua etmemizi istemektedir: '(Ey Rabbimiz!) Biz ancak sana ibadet eder, ancak Senden yardım isteriz! Bizi doğru yola ilet.' (Fâtiha, 1/5–6) ◾ Kur'ân'da hem dünyayı hem ahireti isteyen mü'minlerin dualarının; 'Onlardan kimi; Rabbimiz! Bize dünyada da nimet, iyilik ve güzellik ver, ahirette de nimet, iyilik ve güzellik ver, bizi ateş azâbından koru! der.' (Bakara, 2/201) şeklinde 'biz' hitabıyla olduğu bildirilmektedir. ◾ Akıllı insanların dualarında; '(Onlar derler ki); Rabbimiz! Bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi eğriltme, bize katından bir rahmet ver, kuşkusuz sen çok bağış yapansın.' (Âl-i İmrân, 3/8) ◾ Allah'ın Peygamber ve mü'minlerden yapmalarını istediği dualarında; 'Rabbimiz! Unutur ya da yanılırsak bizi sorumlu tutma! Rabbimiz! Bize, bizden öncekilere yüklediğin gibi ağır yük yükleme! Rabbimiz! Bize gücümüzün yetmediği şeyleri yükleme! Bizi affet, bizi bağışla, bize acı! Sen bizim Mevlâmız (sâhibimiz, efendimiz)sin! Kâfirler toplumuna karşı bize yardım eyle!' (Bakara, 2/286) ◾ Rahman'ın kullarının yaptığı dualarında; 'Rabbimiz! Bizim günâhlarımızı bağışla, kötülüklerimizi ört, canımızı iyilerle beraber al' (Âl-i İmrân, 3/193) şeklinde hep 'Rabbimiz' çoğul sigası kullanılmıştır. ◾ İnsanların, dua yaptıkları kişileri şöyle özetleyebiliriz... Anne-Babaya Dua ◾ Kur'ân'da İbrahim (a.s.)'in anne-babası için şöyle dua ettiği bildirilmektedir: 'Rabbimiz! Hesabın görüleceği gün, beni, anamı-babamı ve mü'minleri bağışla!' (İbrâhim, 14/41) ◾ İsrâ sûresinde anne-babaya şöyle dua edilmesi tavsiye edilmiştir: 'Onlara acımadan dolayı, tevazu kanadını indir, (onlara karşı alçak gönüllü ol) ve: 'Ey (her varlığı terbiye edip yetiştiren) Rabbim! Bunlar, beni küçükken nasıl (acıyıp) yetiştirdilerse sen de bunlara (öyle) acı!' de.' (İsrâ, 17/24) ◾ Ahkâf sûresinin 15. ayetinde çocukların anne-babaları için şöyle dua etmeleri öğretilmektedir: 'Ey Rabbim! Bana ve ana babama ihsan ettiğin nimetlerine şükretmemi ve senin hoşnut olacağın sâlih amel işlememi ilham et. Benim neslimden gelenleri de sâlih kimseler kıl. Doğrusu ben tövbe edip sana yöneldim. Ve ben gerçekten Müslümanlardanım.' (Ahkâf, 46/15) ◾ Anne-baba için hayır dua etmek, çocukların temel görevlerinden biri olup bu dua onlar için minnet ve vefa borcudur. ◾ Çocukların yaptığı dua ile anne-babaların, cennetteki manevî dereceleri artar. Peygamberimiz (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: 'Mü'minin cennetteki derecesi yükseltilir. Bu kimse, 'Ya Rabbi! Bu derece nereden kaynaklandı' diye sorar. 'Çocuğunun senin için af dilemesi sebebiyle' diye cevap verilir.' (İbn Ebî Şeybe, Dua, 111, No: 29731) Çocuklara Dua ◾ İbrahim (s.a.s.), çocukları ve gelecek nesilleri için şöyle dua etmiştir: 'Rabbimiz, bizi sana teslim olanlar yap, neslimizden de sana teslim olan bir ümmet çıkar…' (Bakara, 2/128) ◾ İmrân, kızı Meryem ve onun nesli için şöyle dua etmiştir: 'Onu (Meryem'i) ve soyunu kovulmuş şeytanın şerrinden sana havale ediyorum / korumanı diliyorum.' (Âl-i İmrân, 3/36) Anne-babanın, çocukları için yaptığı duanın kabul olacağını Peygamberimiz bize haber vermiştir. (Ebû Davûd, Salât, 364; Tirmizî, De'avât, 48) Mü'minin, Mü'minlere Duası ◾ Mü'minler; kendileri, çocukları ve anne-babaları için dua ettiği gibi mü'minler için de dua ederler. Şu ayette yüce Allah, bize bu konuda nasıl dua edeceğimizi öğretmektedir: 'Rabbimiz! Hesabın görüleceği gün, beni, anamı-babamı ve bütün mü'minleri bağışla!' (İbrâhim, 14/41) ◾ Müslümanın, Müslüman kardeşine dua etmesi kendisi için sadaka olur. Konu ile ilgili olarak Peygamberimiz (s.a.s.), şöyle buyurmaktadır: 'Sadaka verme imkânı olmayan Müslüman, 'Kulun ve Peygamberin Muhammed'e rahmet eyle, mü'min erkek ve mü'min kadınlara, Müslüman erkek ve kadınlara da rahmet eyle' diye dua etsin, bu onun için sadaka olur.' (İbn Hıbbân, Ed'ıye, No: 903) ◾ Bu hadis, hem mü'minin mü'mine dua etmesi gerektiğini, hem de mü'min için yapılan duanın sadaka olduğunu ifade etmektedir ◾ Bir mü'minin aksırdığı zaman, 'Elhamdülillâh' demesi, onu duyan kimsenin 'yerhamükellâh (Allah sana merhamet etsin)' diye karşılık vermesi, aksıran kimsenin de ona 'yehdîkümüllâhü ve yuslih bâleküm (Allah size hidayet versin ve işlerinizi ıslah etsin)' diye mukabelede bulunması da mü'minin mü'mine yaptığı duadır. Konu ile ilgili olarak Peygamberimiz (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: ◾ 'Biriniz aksırdığı zaman, her durumda 'Elhamdülillâh' (Allah'a hamd olsun) desin. Aksıran kimse buna 'yerhamükellâh' (Allah sana merhamet etsin) karşılığını versin. Diğeri de buna, 'Allah size hidayet etsin ve işinizi ıslah eylesin' diye mukabelede bulunsun.' (Tirmizî, De'avât, 37) ◾ Mü'minlerin birbirleriyle karşılaştıkları zaman selâmlaşmaları da birbirleri için bir duadır. Yüce Allah'ın; 'Bir selâm ile selâmlandığınız zaman siz de ondan daha güzeliyle selâm verin; yahut verilen selâmı aynen iâde edin' (Nisa, 4/86) emrine uyarak bir Müslümana 'selâmün aleyküm (Allah'ın rahmeti, mağfireti, güvenlik ve esenliği üzerinize olsun)' diye selam veren kimse de 've aleyküm selam (Allah'ın rahmeti, mağfireti, güvenlik ve esenliği sizin de üzerinize olsun)' diye karşılık veren kimse de mü'min kardeşi için dua etmiş olur. Ölüler İçin Dua ◾ İslâm bilginleri, ölüler için yapılan duanın önemli olduğu, bağışlanan sevabın onlara yarar sağlayacağı konusunda görüş birliği içindedir. Ayet ve hadisler, ölüler için dua, istiğfar ve bağışta bulunulabileceğine açıkça işaret etmektedir. Bir ayette şöyle buyrulmaktadır: 'Onlardan sonra gelenler ise şöyle derler: 'Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden önce iman etmiş olan kardeşlerimizi bağışla. Kalplerimizde, iman edenlere karşı hiçbir kin tutturma! Ey Rabbimiz! Şüphesiz sen çok esirgeyicisin, çok merhametlisin.' (Haşr, 59/10) ◾ Bu ayette yüce Allah, kendilerinden önce gelip geçmiş, mü'minlerin bağışlanmasını isteyen mü'minleri övmektedir. Ölülerin bağışlanmasını dilemek yararsız bir iş olsaydı, Allah onları övmezdi ◾ Kur'ân'da Nuh Peygamberin; kendisi, anne-babası ve mü'minler için şöyle dua ettiği bildirilmektedir: 'Rabbim! Beni, ana babamı, iman etmiş olarak evime girenleri, iman eden erkekleri ve iman eden kadınları bağışla. Zalimlerin de ancak helâkini arttır.' (Nûh, 71/28) ◾ Peygamberimiz (s.a.s.); ölenler için cenaze namazı kılmış ve Müslümanlara da kılmalarını emretmiştir. Dinimizde farz-ı kifâye olan cenaze namazı, esas itibariyle ölüler için yapılan dua ve istiğfardan ibarettir. Müslümanların ölen kişi hakkındaki dua ve şahadetinin Allah katında değeri olduğu ve ölülerin bağışlanmasına vesile olabileceği unutulmamalıdır. ◾ Hz. Peygamber, cenazeyi defnettikten sonra kabri başında durmuş ve kabir sualinin kolay geçmesi hususunda dua etmiştir (Ebû Davûd, Cenâiz, 73) ◾ Ölenlerden sadece mü'minler için dua edilir, af ve mağfiret dilenir, kâfirler için dua edilmez. (bk. Tevbe, 9/113; İbn Hıbbân, Ed'ıye, No: 981) ◾ Kabir ziyaretleri yapıldığında, orada yatanlar için Kur'ân okunup sevabı bağışlanır, onlara hayır dua edilir, ancak ölülerden yardım istenmez, bir dilekte bulunulmaz. ◾ Aksi takdirde ibadete şirk karıştırılmış olur. Çünkü Allah'tan başkasına dua/ibadet etmek Allah'a başkalarını ortak koşmaktır. Putlar ve ölüler, yapılan yardım talebine cevap da veremezler. Bu hususu yüce Allah, Kur'ân'da şöyle ifade etmektedir: ◾ 'Allah'ı bırakıp da kıyâmet gününe kadar kendisine cevap veremeyecek şeylere yalvarandan daha sapık kim olabilir? Oysa onlar, bunların yalvardıklarından habersizdirler.' (Ahkâf, 46/5) ◾ Ahzâb sûresinin 56. ayetinde, Allah'ın ve meleklerin Peygambere 'salât' ettikleri bildirilmekte, müminlerin de Peygambere 'salât' ve 'selâm' etmeleri emredilmektedir: ◾ 'Şüphesiz Allah ve melekleri Peygambere salât ediyorlar. Ey mü'minler! Siz de ona salât edin ve selâm edin.' ◾ Allah'ın Peygamberine salâtı; ona merhamet ve ihsan etmesi, onu övmesi, ondan razı olması, şan ve şerefini yüceltmesi, itibar ve değerini artırmasıdır. Meleklerin ve mü'minlerin salâtı ise; onun şan ve şerefinin yüceltilmesi, itibar ve değerinin artması için dua etmeleridir. ◾ Sahabeden Ka'b bin Ucre, ◾ 'Ey Allah'ın Peygamberi! Sana salât ve selâm getirmekle emrolunduk. Selâmı nasıl vereceğimizi biliyoruz. Sana nasıl salât edeceğiz?' diye sorduk. (Ebû Davud, Salât, 183; Nesâî, Sehv, 49) Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.s.) ◾ 'Allah'ım! İbrahim Peygambere (ve ailesine) (Ebû Davud, Salât, 183) merhamet ettiğin gibi Muhammed (ve ailesine) (Ebû Davud, Salât, 183; Nesâî, Sehv, 49) de merhamet et, şan ve şerefini yücelt, itibar ve değerini arttır. Sen çok övülen, çok şerefli olansın. İbrahim'i (ve âilesini) mübârek ve şerefli kıldığın gibi Muhammed'i (ve âilesini de) mübarek ve şerefli kıl. Sen çok övülen, çok şerefli olansın' duasını okuyun buyurdu, demiştir. (Buhârî, Dua, 32; Nesâî, Sehv, 49; Müslim, Salât, 66) ◾ Peygamberimiz (s.a.s.), mealini verdiğimiz Ahzab suresinin 56. ayetinin açıklanması sadedinde şöyle buyurmuştur: ◾ 'Kim bana bir defa salât ederse, Allah da ona on defa salât eder ve onun on hatasını bağışlar ve onun derecesini on kat yükseltir.' (Nesâî, Sehv, 55) ◾ 'Kim bana bir defa salât ederse, bu sebeple ona on hasene (sevabı) yazılır.' (İbn Hıbbân, Ed'ıye, No: 905) ◾ Hadislerde Peygamberimize salât etmemiz teşvik edilmekte, salât edene mükâfat vaat edilmekte, buna mukabil salât etmeyenler kınanmaktadır. (Ahmed, II, 254) 'Yanında ismim geçtiğinde bana salât getirmeyen kimsenin burnu yerde sürünsün.' (Tirmizî, De'avât, 101; Hâkim, Dua, I, 549; İbn Hıbbân, Ed'ıye, No: 908) anlamındaki hadis, Peygambere salât etmeyi terk etmenin vebal olduğunu ifade etmektedir. ◾ 'Kıyamet günü insanların bana en evlâ olanı bana en çok salâvat getiren/dua edenidir' (İbn Hıbbân, Ed'ıye, No: 911) şeklinde kendisine salât ve selâm getireni öven Peygamberimiz (s.a.s.); ismi anıldığında salât getirmeyen kimseyi 'cimri' olarak nitelendirmektedir: ◾ 'Yanında ismim anıldığı hâlde bana salât etmeyen kimse cimridir.' (Tirmizî, De'avât, 101; Ebû Davud, Vitr, 23; Hâkim, Dua, I, 549)