Kur’an okuyanların efendisi: Übey bin Ka'b

📌Yesrib'de (Medine) doğan Übey bin Ka'b, Hazrec kabilesinin Neccaroğulları kolundandı. Müslüman olmadan önce okuma yazmayı öğrenip Tevrat'ı inceledi. Yahudilerden yeni bir peygamberin geleceğini öğrendi. ▶ Nübüvvetin 12. yılına Peygamber Efendimiz ile 6 Medinelinin, Mina'da bir araya gelip görüşmesiyle gerçekleşen I. Akabe Biatı'ndan sonra, Mus'ab bin Umeyr vasıtasıyla İslam ile şereflendi. Ardından yetmiş kişi ile İkinci Akabe Biatı'nda bulundu ve Müslümanlığını Peygamber Efendimizin huzurunda teyit etti. (x) Peygamber Efendimize verilen söz: Akabe biatları Übey bin Ka'b, hicretten ilk vahiy katibi olma şerefine nail olan sahabeydi. ▶ Peygamber Efendimizin hükümdar ve emirlerle yaptığı yazışmaları kaleme alan sır katiplerinden biriydi. Bundan dolayı, O'na gelen mektupları okur, gönderilecek mektupları sonuna da 'Übey bin Kâ'b tarafından yazılmıştır' cümlesini eklerdi. Böylece katiplerin mektup sonunda imza atma geleneğini başlattı. (x)Hz. Peygamber'in katibi Halid bin Said Übey, Peygamber Efendimizin sohbet meclisine katılarak O'ndan feyz ve ilham aldı. ▶ Bedir'den Taif muhasarasına kadar bütün gazalardan yer alan Übey bin Ka'b, buralarda pek çok kahramanlık gösterdi. ▶ Peygamberimiz tarafından hem Medineli Müslümanlara hem de şehre gelen yabancı heyet mensuplarına Mescid-i Nebevî'de Kur'an öğretmesi için görevlendirildi. ▶ Aynı zamanda Benî Kudaa, Benî Huzeym, Benî Uzre ve Benî Sa'd kabilelerinden zekâtların toplanması gibi resmi görevlerde bulundu. Hz. Übey, yeni nazil olan ayetleri yazıp ezberler ve Hz. Peygamber'e okurdu. 📌Peygamberimiz devrindeki sayılı hafızlardan biriydi. Her yedi günde bir Kur'an-ı Kerim'i hatmederdi. ▶ Kur'an'a olan bu bağlılığı sayesinde Peygamberimizin takdirine mazhar oldu. Nitekim, Efendimiz 'Ümmetim en iyi Kur'an okuyanı Übey'dir' buyurmuştu. ▶ Allah Resulü, Müslümanlara Kur'an-ı Kerim'i ondan öğrenmelerini tavsiye ederdi. Buhari'den nakledildiğine göre Resulullah şöyle buyurdu: 'Kur'an-ı şu dört kişiden alınız. Bunlar: Übey bin Ka'b, Abdullah bin Mesud, Salim Mevla Ebu Huzeyfe ve Muaz bin Cebel'dir.' ▶Semavî kitaplara dair geniş bilgisi olan Übey bin Ka'b, Kur'an-ı Kerîm'in tefsirinde sahabelere hocalık yapardı. Peygamberimiz tarafından 'ensarın efendisi' (seyyidü'l-ensâr)ve 'Kur'an okuyanların efendisi' (seyyidü'l-kurrâ) lakaplarıyla övüldü. ▶ Peygamber Efendimizin yanından hiç ayrılmadığı için vahiyler hakkında teferruatlı bilgiye sahipti. ▶Bir rivayete göre Beyyine suresi nazil olduğunda Resulullah (sav), 'Ey Übey! Allah bana, sana Kur'an okumamı emretti' buyurdu. Übey (ra), 'Allah benim adımı zikretti mi?' diye sorduğunda, Peygamberimiz (sav), 'Evet, mele-i âlâdaki isminle ve nesebinle zikretti' diye cevap verdi. Übey bin Ka'b, sevincinden gözyaşlarını tutamadı. Bu şeref sahabelerden sadece Übey'e nasip olmuştur. *Mele-i âlâ: Genellikle seçkin meleklerin oluşturduğu yüce topluluk ▶ Kur'an'a bağlı sahabe, Allah ve Resulü katında büyük iltifatlara mazhar oldu. Hz. Peygamber, ondan namazda ayetleri karıştırdığında kendisini uyarmasını istedi. (x)Fikriyat Kur'an-ı Kerim uygulamasından sureleri okumak için tıklayın 📌 Übey bin Ka'b, Peygamber Efendimizin sevgisine ve duasına mazhar olan sahabelerden biriydi. Bir gün Resulullah, mübarek ellerini Übey'in göğsüne koyarak 'Ya Rabbi! Burayı şekten ve tekzipten -yalandan ve şüpheden- koru.' diye dua etti. ▶ Sahabe, o esnadaki halini şöyle anlattı: 'Bana öyle bir hal oldu ki, gümüş gibi beyaz bir yer gözüme göründü. Ben de oradan Rabbime nazar ediyormuşçasına korkudan ter içinde kaldım. ' (x)Hz. Peygamberin hadislerinde geçen dualar 📌Allah Resulü (sav), bir gün Übey bin Ka'b'a: 'Ey Ebu'l-Münzir, Allah'ın kitabındaki en büyük ayet hangisidir.' diye sordu. O da 'Allah ve Resûlü daha iyi bilir.' dedi. Efendimiz tekrar sorunca Übey (ra ) 'Ayetü'l-Kürsi' diye cevapladı. Bunun üzerine bunun üzerine Resulullah (sav), 'Ne mutlu sana ey übey! Bu ne bilgi! Allah'a yemin ederim ki, bu ayetin, Cenab-ı Hakkı zikreden, takdis eden dili ve dudakları vardır.' sözleriyle onun bilgisini takdir etti. 📌Übey bin Ka'b, geniş bilgisi nedeniyle fetva ehli altı sahabeden biriydi. Hatta Resulullah'ın sağlığında fetva verdiği zikredilir. İbn Abbas'ın, Hz. Ömer ve Ali'den sonraki en önemli hocası Übey'di. ▶ Ashabın önde gelen müctehidlerinden biri olan Übey bin Ka'b, kıraatın yanında tefsir ilmine de önemli katkılarda bulundu. Ders halkalarında talebeler ile aynı seviyede otururdu. Abdullah bin Abbas, Ebû Hüreyre, Abdullah bin Sâib, Abdullah bin Ayyâş gibi sahabeler ve Ebû Abdurrahman es-Sülemî ile Ebü'l-Âliye er-Riyâhî gibi tâbiîler ondan kıraat öğrendi. (x)İbn Abbas kimdir? Peygamber Efendimizi örnek alan Übey bin Ka'b, ondan ne gördüyse yapardı. ▶ Hadis rivayet etmede oldukça titiz davranırdı. Bundan dolayı 164 hadis rivayet etti. ▶ Kendisinden hadis öğrenmek isteyenler büyük kalabalıklara ulaştığında sesini duyurabilmek için evinin damına çıkarak konuşurdu. 📌Peygamberimizin vefatından sonra gelen halifeler, Übey bin Ka'b'ın Kur'an ilimlerindeki üstünlüğü nedeniyle ondan istifade etti. Hz. Ebu Bekir'in Kur'an'ın ilk tertip edilmesi için oluşturduğu ilim heyetinin yanı sıra Hz. Osman'ın döneminde Mushaf'ın çoğaltılması için oluşturulan 12 kişilik heyetin başında yer aldı. ▶ Hz. Ömer'in halifeliği döneminde ensar ve muhacirlerin önde gelen isimlerinin bulunduğu danışma heyetinde görev aldı. Din ve dünya işleriyle ilgili problemlerin hallinde onun ilim ve tecrübesinden yararlanıldı. 📌 Kur'an ilmine ömrünü adayan Übey, hiçbir mülkî görevi ve ücreti kabul etmedi. Bir defasında Tufeyl bin Amr'a Kur'an öğrettiğinde, Tufeyl ona bir yay hediye etti. Übey, bu yayı omzuna asıp Resullullah'ın yanına gitti. Allah Resulü, 'Sana bu yayı kim verdi ey Übey' diye sordu. 'Tufeyl bin Amr'a Kur'an okuttum, o da bana bunu hediye etti' dedi. Hz. Peygamber 'Sen onu omzuna asıyorsun ama o cehennemden bir parçadır' buyurdu. Übey, 'Ya Resullullah, biz onların ekmeğini de yiyoruz, öyleyse bize haramdır' dedi. Allah Resulü 'Aile ve efradı için yapılan yemekte sen de hazır bulunursan, onu yemende bir sakınca yoktur. Fakat senin için özel hazırlanan yemeği yersen, onu gördüğün dini hizmet karşılığında yemiş olursun.' cevabını verdi. ▶ Hz. Ömer kendisine oldukça hürmet ederdi. Son derece açık sözlü olması ve doğru bildiğini muhakkak açıklaması halifenin ona olan saygısını daha da artırırdı. Bir gün Hz. Ömer, onun bulunduğu mecliste bir ayeti yanlış okuduğunda Hz. Übey 'Ey Ömer! Ben bu âyet-i kerimeyi bizzat Resulullah (sav)'tan dinlemiştim. Ben onu dinlerken sen Bakî'de alışverişle meşgul idin.' diyerek kendisini ikaz etti. Buna karşılık halife muhatabına saygıyla şu cevabı verdi: 'Çok doğru söyledin. Ben de senin doğru konuşma konusundaki hassasiyetini tecrübe etmek istemiştim. Çünkü huzurunda doğru söz söylenmeyen idarecilerde hayır yoktur.' ▶ Bütün gazalara iştirak eden Übey İbni Ka'b (ra) 656 senesinde Medine-i Münevvere'de vefat etti. Cenaze namazını Hz. Osman (ra) kıldırdı. Cennetü'l-Bakî kabristanına defnedildi. ▶ Ubey b. Ka'b (r.a.)'ın Müslümanlara yol gösteren çok veciz sözleri vardır. Bunlardan bazıları şöyledir: 'Mümin dört vasfından belli olur: Belâ ve musibete maruz kaldığında sabreder. Nimet ve ikrama kavuştuğunda şükreder. Konuştuğu zaman doğru konuşur. Hükmettiği zaman adalete riayet eder'. 'Mümin beş nur içinde dönüp dolaşır. Cenab-ı Hakk'ın, 'nur üzerine nur' buyurması buna işarettir. Onun sözü nur, ilmi nur, girdiği yer nur, çıktığı yer nur ve kıyamet günü gideceği yer nurdur.' (x) Müslim, Fedail; 121; Üsdü'l-Gab,1: 49-50; 251-255

Kur’an okuyanların efendisi: Übey bin Ka'b

ÜBEY BİN KA'B KİMDİR?