Kur'an'da geçen kıssalar

Kıssa kelimesi sözlükte 'bir kimsenin izini sürmek, ardınca gitmek; bir kimseye bir haber veya sözü bildirmek' anlamına gelir. Kıssalar, insanların hayatları için ders almaları gereken olaylardır. Zamanla anlam kaymasına uğrayarak kıssa ile hikâye eş anlamlı görülse durum bundan farklıdır. Kıssalar önemli, ilginç ve gerçektir. Geçmişte yaşanmış fakat insanların unutarak gafil davrandığı olaylar üzerinden insanların dikkatlerini çeker. Hikâyelerden farkı da budur. Hikâyeler, gerçekleşmemiş olayları da kapsar. 1 ayet, 1 hadis, 1 kavram, 1 kıssa Kur'an'da kıssalara yer verilmesindeki amaç, Kur'an'ın indiriliş amaçlarıyla örtüşür. İbret ve ders alınmasını sağlama, müminlerin felâket ve sıkıntılara karşı dayanma gücünü arttırmak, onları teselli etmek, dua, sabır ve tevekküle teşvik etmek, Allah'ın peygamberlerine ve seçkin kullarına ihsan ettiği nimetleri hatırlatmak (Âdem-İblîs kıssasında olduğu gibi), Âdemoğullarını şeytandan sakındırmak gibi amaçları bulunur. Müslümanların sayısının çoğalması üzerine müşrikler, Resulullah'ın peygamber olup olmadığını araştırmak için Nadr b. Hâris ile Utbe b. Muayt'ı Medine'deki Yahudi âlimlerine gönderip kendilerine şu talimatı vermişlerdi: 'Muhammed'in durumunu onlara sorun, vasıflarını ve söylediklerini anlatın; onlar kitap ehlidir, peygamberler hakkında bizim bilmediklerimizi bilirler.' Bu iki adam, Medine'ye giderek meseleyi Yahudi âlimlerine anlattılar. Onlar da, 'Muhammed'e, geçmiş zamanlarda mağaraya sığınmış gençleri; dünyanın doğusunu ve batısını dolaşmış olan adamı; rûhun ne olduğunu sorun; eğer bunları size bildirirse o bir peygamberdir, ona uyun; aksi takdirde bir falcıdır, ona istediğinizi yapabilirsiniz' dediler. Bun hadiseden sonra ayeti kerime nazil oldu. Fikriyat'ın Kur'an-ı Kerim uygulamasında yer alan seçkin hafızlardan, Kehf Suresi'ni dinlemek ve okumak için tıklayın. Hz. İbrahim'in zamanında yaşayan Zülkarneyn (as), nebi ya da hükümdar olma ihtimali vardır. Kur'an'da doğu ve batıya yaptığı seferleri zikredilir. O, yaptığı bu seferlerle devletinin sınırlarını genişletip güçlendirdi. Batı istikametindeki ilk seferinde karşılaştığı bir halkı tevhit akidesine dâvet etti. Onları şirkten sakınma, Allah'a iman, salih amel gibi dinî-ahlâkî tebliğde bulundu. Ardından ikinci sefer olarak doğu istikametinde yöneldi. Bu sefer sırasında kendilerini güneşten koruyacak gölgelikleri bulunmayan başka bir kavimle karşılaştı. Güneş, sanki kara bir çamur pınarına batıyor gibiydi. Buradaki halkın bir kısmı iman etti. İman etmeyenlerle harp ederek hepsini mağlup etti. Sonrasında onlar da iman etti. Zülkarneyn (as), daha sonra dağlık bir bölgeye üçüncü bir sefer düzenledi. Burada Ye'cûc ve Me'cûc diye anılan fesatçı ve saldırgan bir kavim veya kavimlerden şikâyetçi olan bir halk karşılaştı. Daha sonra muhtemelen kuzeydeki dağlık bir bölgeye üçüncü bir sefer düzenlemiş, bu sefer sırasında Ye'cûc ve Me'cûc diye anılan fesatçı ve saldırgan söz konusu bölgedeki bir geçide demir kütleler ve bakırı eritmek suretiyle sağlam bir set inşa etti. Bu seddin inşası karşılığında halkın kendisine ücret ödeme teklifini, 'Rabbimin bana lütfettiği geniş imkânların yanında sizin vereceğiniz ücretin kıymeti yoktur.' diyerek geri çevirdi ancak onlardan kendisine beden gücüyle yardımda bulunmalarını istedi. Kur'an'da bu olay şöyle anlatılır: 'Sana Zülkarneyn hakkında soru soruyorlar. De ki: 'Size onunla ilgili bir parça okuyacağım.' Gerçekten biz onu yeryüzünde iktidar sahibi kıldık, ona (muhtaç olduğu) her şey için bir yol öğrettik. O da bir yol tutup gitti. Nihayet güneşin battığı yere varınca, onu kara bir balçıkta batar (gibi) buldu. Orada bir kavme rastladı. Bunun üzerine biz, 'Ey Zülkarneyn! Onları ya cezalandıracak veya haklarında iyi davranma yolunu seçeceksin' dedik. O, şöyle dedi: 'Haksızlık edeni cezalandıracağız; sonra o, rabbine gönderilecek; Allah da ona korkunç bir azap uygulayacak. İman edip iyi şeyler yapan kimseye gelince, onun için de en güzel karşılık vardır. Ve ona işimizden kolay olanını buyuracağız.' Sonra yine bir yol tutup gitti. Nihayet güneşin doğduğu yere ulaşınca, onu öyle bir kavim üzerine doğar buldu ki, onlar için güneşe karşı bir örtü yapmamıştık. İşte böyle oldu! Biz onunla ilgili her şeyi ayrıntısıyla biliyorduk. Sonra yine bir yol tuttu. Nihayet iki dağ arasına ulaştığında bunların ötesinde nerede ise hiçbir sözü anlamayan bir kavim buldu. Dediler ki: 'Ey Zülkarneyn! Bu memlekette Ye'cûc ve Me'cûc bozgunculuk yapmaktadırlar. Bizimle onlar arasında bir sed yapman için sana bir bedel ödesek kabul eder misin?' Zülkarneyn şöyle cevap verdi: 'Rabbimin beni içinde bulundurduğu nimet ve kudret sizinkinden üstündür. Siz bana kuvvetinizle destek olun da, sizinle onlar arasına aşılmaz bir engel yapayım. Bana, demir kütleleri getirin.' Nihayet (vadiyi demirle doldurup) iki dağın arasını aynı seviyeye getirince, 'Ateşi körükleyin!' dedi. Artık onu kor haline getirdiği vakit, 'Getirin bana, üzerine bir miktar erimiş bakır dökeyim' dedi. Artık onu ne aşabildiler ne de delebildiler. Zülkarneyn, 'Bu, rabbimden bir rahmettir. Fakat rabbimin vaadi gelince O, bunu yerle bir eder. Rabbimin vaadi haktır' dedi. (Kehf Suresi, 83-98. ayetler) Kehf Suresi, 83-98. ayetlerin tefsiri 📙 ve meali 🔊 Yüce Allah, kıyametin kopacağını ve ahirette ölülerin diriltileceğini insanların daha kolay kavrayabilmeleri için 9-26. ayetlerde ibret verici bir olaya, 'Ashâb-ı Kehf' kıssasına yer verir. Ashâb-ı Kehf ise, 'mağara arkadaşları' demek olup bir mağarada yıllarca uyutulduktan sonra tekrar uyandırıldıkları haber verilen kişiler' için kullanılır. Putperest bir kavmin içinde Allah'ın varlığına ve birliğine inanan birkaç genç, putperestliğe karşı çıkmış, onların zulüm ve baskılarından korunmak için bir mağaraya sığınmışlardı. Yanlarındaki köpekleriyle birlikte mağarada derin bir uykuya dalan bu gençler, muhtemelen 309 yıl sonra uyanmışlardır. Burada bir gün veya daha kısa bir süre uyuduklarını sanan gençler, içlerinden birini yiyecek almak üzere şehre gönderdiklerinde, onların durumunu öğrenen insanlar Allah'ın vaadinin hak olduğuna ve kıyametin mutlaka geleceğine inanmışlardı. Kur'an'da bu olay şöyle anlatılır: Yoksa sen, bizim ayetlerimizden olan Ashâb-ı Kehf ve rakimi mi şaşırtıcı buldun? O gençler mağaraya sığınmışlar ve 'Rabbimiz! Bize katından rahmet gönder ve bize içinde bulunduğumuz durumdan bir çıkış yolu göster!' demişlerdi. Bunun üzerine biz de onları o mağarada yıllarca derin bir uykuya daldırdık. Sonra da iki gruptan hangisinin, kaldıkları müddeti daha iyi hesap edip değerlendireceğini ortaya koyalım diye onları uyandırdık. Biz sana onların başından geçenleri gerçeğe uygun olarak anlatıyoruz. Hakikaten onlar rablerine inanmış gençlerdi; biz de onların doğru yolda yürüyüşlerine katkıda bulunduk. (Haksızların karşısında) ayağa kalkıp şöyle derken onların yüreklerini güçlendirdik: 'Bizim rabbimiz, göklerin ve yerin rabbidir; O'ndan başkasına asla tanrı deyip yakarmayız. Yoksa kesinlikle yanlış bir şey dillendirmiş oluruz. Şu bizim kavmimiz Allah'tan başka tanrılar edindiler. Onların tanrı olduğuna dair açık bir delil getirseler ya! Allah hakkında yalan uydurandan daha zalim kim olabilir! Mademki siz onlardan ve Allah'ın dışında tapmakta oldukları varlıklardan uzaklaştınız, o halde mağaraya sığının ki, rabbiniz size rahmetini yaysın; işinizde sizin için fayda ve kolaylık sağlasın.' (Mağaraya sığındılar. Orada baksan) güneşin, doğduğu zaman mağaralarının sağına vurduğunu; batarken de onlara dokunmadan sol taraftan geçip gittiğini görürsün. Onlar ise mağaranın ortasındalar. İşte bu, Allah'ın ayetlerindendir. Allah kime hidayet ederse işte o doğruyu bulmuştur; kimi de hidayetten mahrum ederse artık onu doğruya yöneltecek bir rehber bulamazsın. Uykuda oldukları halde sen onları uyanık sanırdın. Onları sağa sola çeviriyorduk. Köpekleri de mağaranın girişinde ön ayaklarını uzatmış yatmaktaydı. Eğer o insanları görseydin dönüp kaçardın ve gördüklerin yüzünden içini korku kaplardı. İşte böyle uyuttuğumuz gibi onları uyandırdık da birbirlerine sormaya başladılar; içlerinden biri, 'Ne kadar kaldınız?' dedi. (Diğerleri) 'Bir gün ya da günün bir parçası kadar kaldık' dediler ve eklediler, 'Kaldığınız müddeti rabbiniz daha iyi bilir. Şimdi siz içinizden birini şu gümüş paranızla şehre gönderin de baksın, hangisinin yiyeceği daha temiz ise size ondan erzak getirsin; ayrıca çok dikkatli davransın da sakın varlığınızı kimseye sezdirmesin. Çünkü onlar eğer sizi ele geçirirlerse ya taşlayarak öldürürler ya da kendi dinlerine döndürürler; işte o zaman ebediyen kurtuluşa eremezsiniz.' Böylece (kıssayı anlatarak insanları) onlardan haberdar ettik ki, Allah'ın vaadinin hak olduğunu ve kıyametin şüphe götürmez olduğunu bilsinler. (Kehf Suresi, 9-21. ayetler) Kehf Suresi, 9-21. ayetlerinin tefsiri 📙 ve meali 🔊 Bu kıssada Hz. Musa (as) ve genç yardımcısının 'iki denizin birleştiği yere' yaptıkları yolculuk anlatılır. Balık, buluşma yerinin tam olarak belirlenmesinde bir işaret olur. Kur'an'da bu olay şöyle anlatılır: 'Bir vakit Mûsâ genç adamına, 'Ta iki denizin birleştiği yere varıncaya kadar yahut (bu yolda) senelerce yürümedikçe durup dinlenmeyeceğim' demişti. Her ikisi, iki denizin birleştiği yere varınca balıklarını (yoklamayı) unuttular. Balık denizde yolunu tutup gitmişti. Oradan uzaklaştıklarında Mûsâ genç adama, 'Yiyeceğimizi getir. Gerçekten şu yolculuğumuz yüzünden yorgun düştük' dedi. Genç, 'Gördün mü, dedi, o kayanın yanında konakladığımız zaman balığı unuttum! Onu sana söylemeyi bana unutturan, şeytandan başkası değildir.' Balık, şaşılacak bir şekilde denizde yolunu tutup gitmişti. Mûsâ, 'İşte aradığımız bu idi' dedi. Hemen izleri üzerine geri döndüler. Derken, kullarımızdan birini buldular ki ona katımızdan bir rahmet vermiş ve ona nezdimizden bir ilim öğretmiştik. Mûsâ ona, 'Senin öğrendiğin doğruya ulaştıran bilgiden bana da öğretmen için sana tâbi olayım mı?' dedi. O kul, 'Doğrusu sen benimle beraberliğe sabredemezsin, (iç yüzünü) kavrayamadığın bir şeye nasıl sabredersin?' dedi. Mûsâ, 'İnşallah sen beni sabreder bulacaksın. Senin sözünden dışarı çıkmam' dedi. O da, 'Eğer bana tâbi olursan, sana o konuda bilgi verinceye kadar hiçbir şey hakkında bana soru sorma!' diye tembih etti. Bunun üzerine birlikte yürüdüler. Kıyıya ulaşıp gemiye bindikleri zaman o kul gemiyi deldi. Mûsâ, 'İçindekileri boğmak için mi onu deldin? Gerçekten sen çok kötü bir iş yaptın!' dedi. Kul, 'Ben sana, sen benimle beraberliğe sabredemezsin, demedim mi?' dedi. Mûsâ, 'Unuttuğum şeyden dolayı beni paylama ve işimi çıkmaza sokma!' dedi. Yine yola koyuldular. Nihayet bir erkek çocuğa rastladıklarında, o kul hemen onu öldürdü. Mûsâ dedi ki: 'Mâsum bir insanı, bir cana karşılık olmaksızın katlettin ha! Gerçekten sen fena bir şey yaptın!' O kul, 'Sana, benimle beraber olmaya asla sabredemezsin dememiş miydim?' dedi. Mûsâ, 'Eğer bundan sonra sana bir şey sorarsam artık bana arkadaşlık etme! Bu takdirde hakikaten benden yana mazeretin sonuna ulaşmış olursun' dedi. Yine yürüdüler. Nihayet bir köy halkına varıp onlardan yiyecek istediler. Ancak köy halkı onları misafir etmekten kaçındı. Derken orada yıkılmak üzere bulunan bir duvarla karşılaştılar, o hemen onu doğrulttu. Mûsâ, 'Dileseydin, elbet buna karşı bir ücret alırdın' dedi. O cevap verdi: 'İşte bu, beraberliğimizin sona ermesidir. Şimdi sana, sabredemediğin şeylerin iç yüzünü haber vereceğim' dedi. 'Gemi var ya, o, denizde çalışan yoksul kimselerindi. Onu delerek kusurlu hale getirmek istedim. (Çünkü) onların gideceği yerde her (sağlam) gemiyi gasp etmekte olan bir kral vardı. Erkek çocuğa gelince, onun anne babası, mümin kimselerdi; çocuğun onları sonunda azgınlık ve nankörlüğe düşürmesinden korktuk. Böylece istedik ki, rableri onun yerine kendilerine ondan daha temiz ve daha merhametlisini versin. Duvara gelince o, şehirde iki yetim çocuğun idi; altında da onlara ait bir define vardı; babaları ise iyi bir adamdı. Rabbin istedi ki, o iki çocuk güçlü çağlarına erişsinler ve rabbinden bir rahmet olarak definelerini çıkarsınlar. Ben bunları kendiliğimden yapmadım. İşte, hakkında sabredemediğin şeylerin iç yüzü budur.' Kehf suresi, 60-82. ayetler Fikriyat'ın Kur'an-ı Kerim uygulamasında yer alan seçkin hafızlardan, Kehf Suresi'ni dinlemek ve okumak için tıklayın. Kâbe'yi yıkmak isteyen Yemen'in genel valisi Ebrehe'nin fillerle Mekke'ye hücum edip daha savaşamadan, Allah'ın gönderdi ebabil kuşları sayesinde, yok olup gitmesini anlatır. Yemen'in genel valisi Ebrehe her yıl Mekke'deki Kâbe'yi ziyaret eden Arap hacılarını San'a'ya çekmek için burada Kulleys veya Kalîs (kilise) denilen büyük bir katedral yaptırdı. Çeşitli bölgelere propagandacılar göndererek mâbedi ziyaret etmeleri için halkı San'a'ya çağırdı. Ancak bu ümidi gerçekleşmeyince Kâbe'yi yıkmaya karar verdi. Ebrehe, hareketini engellemek için karşısına çıkan bazı güçleri etkisiz hale getirerek yoluna devam etti. Gönderdiği bir müfreze, içinde Hz. Peygamber'in dedesi Abdülmuttalib'e ait 200 devenin de bulunduğu Mekkelilere ait çok sayıda deveyi ele geçirdi. Abdülmuttalib, Ebrehe'ye gelerek develerinin iadesini istedi; Ebrehe'nin Kâbe ile ilgili bir sorusu üzerine Kâbe'yi merak etmediğini, çünkü onu sahibinin koruyacağını söyledi. Ertesi gün Ebrehe, ordusuna Kâbe yönünde hareket emri verdi. Fakat kaynaklarda belirtildiğine göre en öndeki fil yerinden kımıldamadığı gibi askerler de üzerlerine taşlaşmış çamur yağdıran sürü sürü kuşlar tarafından 'yenilip çiğnenmiş ekin' gibi imha edildi. Kur'an'da bu olay şöyle anlatılır: Rabbin filin yanındakilere neyi nasıl yaptı görmedin mi? Onların planlarını boşa çıkarmadı mı? Onların üzerine pişkin tuğladan yapılmış taşlar yağdıran sürü sürü kuşlar salmadı mı? Sonuçta Allah onları yenilip ezilmiş ekine çevirdi. Fil suresi 1-5. ayetler Hz. İbrahim ( a.s) halilullah, yani Allah'ın dostudur. Keldânî kabîlesi senede bir gün toplanır, bayram yapardı. Âzer, Hz. İbrahim'e 'Sen de bugün bayram yapmak için bizimle gel!' dedi. İbrahim as, yolda hastalığını mazeret göstererek geri döndü. İnançsız halkı, düşünmeye ve inanca sevk etmesi amacıyla puthanedeki bütün putları kırdı. Elindeki baltayı da orada bulunan en büyük putun boynuna astı. Kur'an'da bu olay şöyle anlatılır: İbrâhim şöyle cevap verdi: 'Hayır, sizin rabbiniz, göklerin ve yerin rabbidir; onları O yaratmıştır; ben de buna şahitlik edenlerdenim.' Sonra (içinden şöyle geçirdi): 'Allah'a yemin ederim ki siz ayrılıp gittikten sonra putlarınıza bir oyun oynayacağım!' (Onlar gidince) İbrâhim putları paramparça etti, belki ona başvururlar diye büyük putu bıraktı. (Dönüp dunumu gören) putperestler, 'Bunu tanrılarımıza kim yaptı? Muhakkak o, zalimlerden biridir' dediler. Bazıları, 'İbrâhim denen bir gencin bunları diline doladığını işitmiştik' deyince, 'O halde, onu hemen insanların önüne getirin, belki birileri şahitlik eder' İbrâhim getirilince, 'Bunu ilâhlarımıza sen mi yaptın?' diye sordular. İbrâhim, 'Hayır' dedi, 'Bu işi şu büyükleri yapmıştır. Eğer konuşabiliyorlarsa onlara sorun!' Sonra dönüp birbirine, 'Asıl haktan ayrılanlar sizlersiniz!' dediler. Biraz sonra yine dönüş yaptılar. 'Sen bunların konuşmadığını pekâlâ biliyorsun' dediler. İbrahim, 'Allah'ı bırakıp da size hiçbir fayda ve zarar veremeyen tanrılara mı tapıyorsunuz? Size de Allah'ı bırakıp taptığınız şeylere de yazıklar olsun! Siz aklınızı kullanmaz mısınız?' dedi. Enbiyâ Suresi 51-67. ayetler Fikriyat'ın Kur'an-ı Kerim uygulamasında yer alan seçkin hafızlardan, Kehf Suresi'ni dinlemek ve okumak için tıklayın. Yaşanan hadiseyi duyan Keldânî kabilesinin lideri, Allah'a isyan eden Nemrut bütün öfkeyle hizmetçilere kızdı: 'Bunu yapan, putları bu hale getiren kim ise onu bulup, getirin!' dedi. İbrahim'in: 'Siz gidin. Ben de putlarınızı kırarım.' dediğini işiten bekçi, Nemrud'a: 'İbrahim adlı bir gençten, putlarınızı ben kıracağım! diye söylediğini işittik' dedi. Nemrut 'İbrahim'i bana getirin! Eğer bu söz doğru ise, işitenler şahitlik etsinler. Ben onun cezasını veririm.' dedi. Kur'an'da bu olay şöyle anlatılır: Putperestler, 'Eğer bir şey yapacaksanız, yakın onu ve böylece tanrılarınıza yardım edin!' dediler. Biz de, 'Ey ateş' dedik, 'İbrâhim için serin ve zararsız ol!' Ona bir tuzak kurmak istediler; fakat biz onları daha çok zarar eden taraf yaptık. Enbiyâ Suresi, 68- 70. ayetler

Kur'an'da geçen kıssalar

KISSA NEDİR?