Medeniyet membaı şehir: Herat

🔹 Herat şehri milattan 500 yıl kadar önce verimli Asya topraklarında, antik bir Pers şehri olarak kurulur. Daha sonra Büyük İskender'in fethettiği düşünülen yer, Müslümanlar tarafından geliştirilir ve etrafında dış saldırılardan muhafaza edecek bir kale inşa edilir. 🔹 Başta işlemeli tunç olmak üzere metal işçiliği ile ünlenen Herat bir dönem, hem Moğolların hem de Cengiz Han'ın yıkımına uğrar. Ancak Timur'un oğlu Şah Ruh, Herat şehrini büyük bir gayretle yeniden imar eder. Büyük İskender'in surlarını aşamadığı tek şehir Termessos 🔹 Tarihi, çağlar ötesine uzanan Herat kentinde önemli anıtlar ile inşa edilirken, şehirdeki sakinlerin belirli iklim ve sosyal ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde sivil mimari öğeler ile de donatılır. 🔹 Karmaşık bir sokak ağı ve dolambaçlı bir şehir planı içeren Herat kenti, açık avluların ve küçük bahçelerin etrafına inşa edilen nice evlere, birçok cami, sinagog, okul ve hamam yapısına sahiptir. Dünyanın en güzel cami minareleri 🔹 Hz. Osman'ın (RA) Horasan'ı fethetmesiyle beraber Herat bir İslam şehri olur. Müslümanların hakimiyeti ile beraber halk İslam'a akın akın girmeye başlar. 🔹 Müslümanların Herat'a hakim olmasının ardından Emeviler döneminde şehir, içerisinde iç çatışmaların ortaya çıkması üzerine 661 yılında tekrar fethedilir. Bilgi notu: Osmanlı'daki iskan politikasına benza bir şekilde Emeviler de bölgeye bazı Arap ailelerini yerleştirerek buradaki refah, kaynaşma ve huzuru hedeflerler. Emeviler kimlerdir? 🔹 Selçuklular ticaretin beşiği, kültürün ve tarhin başkenti bu şehri hakimiyetine almak için birçok girişimde bulunur. Neredeyse her yıl seferler düzenleyen Selçuklu Devleti, ancak Sultan Alparslan döneminde Herat'ı almayı başarır. 🔹 Selçukluların bu güzide şehri ele geçirmesinin ardından, gerek Selçuklu ordu birlikleri gerekse de Herat halkı bu fethi, büyük sevgi ve coşkuyla karşılar. Büyük Selçuklu Devleti nasıl kuruldu? 🔹 Ticaret yollarının kesişiminde, kilit bir noktada kendisine yer bulan Herat, bir zamanlar birçok önemli kervan yolu için oldukça cazip bir bölgede, Orta Asya'nın tahıl ambarı olarak ünlendi. 🔹 13. yüzyıldan bu yana ticaretin kalbinin attığı bir merkez olarak Herat, Batı Asya'dan Çin'e kadar olan İpek yolunun ve alışverişin can damarı olan ticaret akslarının buluşma noktası olur. Bu sayede kadim şehir, Asya ürün çeşitleri için gelişen bir pazar haline gelir. İpek Yolu'nun kalbi Özbekistan ve tarihi eserleri 🔹 Ticaretin ve kültürün başkenti olan bu şehir, içinden geçen su kaynakları ile saklı bir cennet bahçesi gibidir. Ceyhun, Hilmend, Herat ve Murga nehirlerinin geçmesi buradaki hayatı büyük bir ölçüde canlandırır. 🔹 Bu nehirler aynı zamanda şehirdeki tarımın ve tahıl üretiminin artmasını, ticaret kervanlarının vazgeçilmez bir uğrak noktası olmasını sağlar. Ülkelerin içinden geçen nehirler 🔹 Kültürün ve ticaretin merkezi olan Herat, her zaman Asya'da varlığını sürdüren her devletin hakim olmayı arzuladığı bir şehir olur. Selçuklular bu güzide şehre hakim olunca Herat'a yeni pek çok medrese inşa eder. Herat, Selçuklu ilim ve hikmet ile yeniden ihya olur. 🔹 Selçuklu veziri Nizamülmülk'ün yaptırdığı kendi adından mülhem Nizamiye medreseleri, devletin her yerinde olduğu gibi Herat'ta da faaliyet gösterir. Bu medreselerde dönemin seçkin alimleri ve büyük üstadları ders verirler ve bu sayede Herat'ta çok önemli ilim insanları yetişir. İslam tarihinin dönüm noktası Nizamiye Medresesi 🔹 Asya topraklarındaki bu kadim şehrin çekirdeğinde, en eski yapılardan biri Büyük İskender'in kurduğu düşünülen eski bir kale yerine inşa edilmiş olan Kale-i İhtiyaruddin'dir. 🔹 Kare planlı eski kentin kuzey ucunda yer alan kale, şehir Timurlular'ın elinde iken Şah Ruh'un kente kazandırdığı mimari eserlerin bir parçasıdır. Son dönemlerde birkaç kulesi kalan kale, 1970'lerde hasara uğramasının ardından koruma altına alınır. Horasan'ın incileri 🔹 Bugün Herat'ta yaşayan en büyük tarihi mimari topluluk, 15. yüzyıl başlarında Kraliçe Gevherşad başkanlığında inşa edilen Musalla kompleksidir. 🔹 'İnsan tarafından Tanrı'nın şanına ve kendisinin şerefine icat ettiği renkli mimaride en güzel örnek' olarak nitelendirilen kompleks bugün bir cami, Gevherşad Türbesi, beş minare ve Hüseyin Medresesi'nin kalıntılarını içerir. Anadolu'nun en eski hastanesi: Gevher Nesibe Darüşşifası 🔹 Gevherşad'ın çeşitli sanatlarla tezyin edilmiş bu nadide türbesi, 1990 yılında gerçekleşen savaş esnasında hasar görmesine rağmen, hem Kur'an'dan alınan hatları hem de soyut desenlerle döşenmiş bezemeli kubbesiyle dikkat çeker. 🔹 Toplam dört minareye sahip olan ve Timurlular'ın mimari başarısının zirvesini temsil eden musallanın içerisinde Kraliçe, oğlu Baysungur ve ailenin diğer üyelerinin mezar taşlarının bulunduğu iç boyalı ve alçı sıvalı bir bölüm vardır. Timur kimdir? Timur Müslüman mıydı? 🔹 Orta Çağ'ın en önemli ilim insanları Herat'taki medreselerden çıkar ve bu alimlerin eserleri asırlarca dünyaya kılavuzluk eder. 🔹 Fahreddin Muhammed b. Ömer er-Razi, Ebu'l-Hasan-ı Rudegi, Ebu'l-Hatim Muzaffer b. İsmail el-İsfizari, Kadı Ebu Mansur el-Ezdi gibi isimler Herat'taki medreselerde yetişen, yaşadığı yüzyılı aydınlatan önemli alimlerdir. Nesilleri ihya eden alimler: Şems-i Tebrizi, Akşemseddin, Şems-i Sivasi

Medeniyet membaı şehir: Herat

Herat'ın kuruluşu