Mücadelesi ve servet hakkında görüşleri ile tanınan sahabi: Ebu Zer el Gıfari

Haram aylarda bile baskın yapmaktan, yağmacılıktan ve yol kesmekten çekinmeyen Gıfâr kabilesine mensuptur. Müslüman olmadan önce Ebû Zer'in de yol kesip yağmacılık yaptığı, hatta kabilesinin en atılgan ve gözü pek yağmacılarından olduğu nakledilir. Ancak Gıfâr halkı gibi putlara tapmaz, onlardan nefret ederdi. Hanîflerle yakın ilgisi olduğu anlaşılan Ebû Zer, Mekke'de Peygamber Efendimizin bir olan Allah'a inanmaya davet ettiğini duyunca oraya gitti ve birçok güçlükten sonra Resulullah'ı bularak Müslüman oldu. Yine kendisinden nakledildiğine göre Peygamber Efendimiz Gıfâr kabilesinden birinin gelip Müslüman olmasına hayret etmiş, Allah Teâlâ'nın dilediğine hidayet nasip edeceğini söylemişti. Kâbe'nin yanına giderek Müslümanlığını ilân eden Ebû Zer müşrikler tarafından kıyasıya dövülmüş; ancak Abbas bin Abdülmuttalib'in araya girmesiyle ölümden kurtulmuştu. Ertesi gün yine aynı yerde Müslüman olduğunu söyleyip dövülünce Peygamber Efendimiz onu, kabilesinin halkını İslam'a davet etmek üzere geri gönderdi ve çağrılmadıkça Mekke'ye gelmemesini istedi. Ebû Zer aldığı emri aynen uyguladı ve gayretleri sayesinde kabile halkının yarısı İslam'ı kabul etti. 📌 Bu dönemde onun Kureyş kervanlarına baskınlar düzenlediği, bunlardan kelime-i şehâdet getirenlere mallarını geri verdiği, ele geçirdiği ganimetleri kabilesinden sadece Müslüman olanlara dağıttığı rivayet edilir. Hatta ashâb-ı Suffe akşam yemeklerinde zengin sahâbîlerin evlerine dağıtıldığı zaman bile o hep Resûl-i Ekrem'in evine misafir olurdu. Ebû Zer, Medine yakınlarında Gabe mevkiinde Peygamberimizin sağmal develerine çobanlık ederken Uyeyne bin Hısn'ın baskınına uğradı ve çıkan çatışmada oğlunu kaybetti. Ashab-ı Suffe mensubu sahabeler Emirlik isteği Peygamberimiz tarafından uygun bulunmadı ve bu konuda yetersiz olduğu kendisine ifade edildi. O günden sonra Ebû Zer ölünceye kadar hiçbir devlet görevine talip olmadı, verilen görevleri de kabul etmedi. Mekke fethinde ve Huneyn Gazvesi'nde kendi kabilesinin sancağını taşıdı. Peygamber Efendimiz onun hep yanında bulunmasını ister ve bazı konularda görüşünü alırdı. Resûl-i Ekrem son hastalığı sırasında da Ebû Zer'i yanına çağırtmış ve kendisini kucaklamıştı. Hz. Ömer'in hilâfeti söz konusu olunca hilâfetle ilgili görüşü değişmemekle beraber ona da biat etti. Hz. Ömer sahâbîlere maaş bağladığı zaman Bedir Gazvesi'ne katılmadığı halde Ebû Zer'i Bedrî kabul ederek ona Bedrîler kadar maaş bağladı. Bu dönemde muhtemelen fetihlere iştirak etmek üzere Suriye'ye gitti; kendisine bağlanan maaş ile cihad için at satın alıp besledi ve atları başka mücahidlerle nöbetleşe kullandı. Onun atlarının Humus'ta bulunduğu da söylenmektedir. Hz. Ömer'in hilâfetinin son yıllarında Medine'de bulunduğu anlaşılır. Hz. Osman'a ilk biat edenlerden biri olmakla beraber onun yaşlılığı ve yumuşak tabiatı sebebiyle başarılı olamayacağından endişe ediyordu. Bu dönemde de fetih hareketlerinin içinde bulundu. Muâviye'nin idaresinde Ammûriye'ye kadar giden ordu ile Anadolu fetihlerine, yine onun Suriye valiliği esnasında yapılan Kıbrıs fethine katıldı. Peygamberimizin 'cesur savaşçı' dediği sahabe: Sabit bin Kays bin Hatim Ebû Zer'in bu görüşleri bilhassa fakir halk ile yönetime muhalif kimseler arasında ilgi gördü ve hem yönetim hem de zenginler aleyhine bir hareketin başlamasına sebep oldu. Suriye Valisi Muâviye ile araları açılınca Muâviye halkın onunla konuşmasını yasakladı ve kendisini ileri gelen bazı sahâbîlere şikâyet etti. Bu tedbirlerden bir sonuç alamayınca durumu Hz. Osman'a bildirdi. Hz. Osman Ebû Zer'i Medine'ye çağırdı. Görüşlerini açıklamaktan orada da vazgeçmemesi üzerine Rebeze'ye gidip orada yaşaması uygun görüldü. Hz. Osman, tenha olması ve burada Ebû Zer'in tanıdıklarının bulunması gibi sebeplerle bu yeri seçmişti. İbn Sa'd ise Ebû Zer'in Rebeze'ye kendi isteğiyle gittiğini kaydeder. Hz. Osman'ın Ebû Zer'e Rebeze'ye giderken bir miktar deve ile iki hizmetçi verdiği, ayrıca günlük hesabıyla maaş bağladığı nakledilir. Ebû Zer ailesiyle birlikte Rebeze'ye hareket ettiği sırada Hz. Ali ile oğulları Hasan ve Hüseyin, Ammâr bin Yâsir ve Akîl bin Ebû Tâlib bir müddet birlikte yürüyerek onu uğurladılar. Halifeye isyan edeceklerini söyleyerek kendisine liderlik teklif eden bazı yönetim aleyhtarlarına yüz vermediği gibi onlara halifeye bağlı kalmalarını ve onu küçük düşürecek hareketlerden uzak durmalarını tavsiye etti. Ebû Zer el-Gıfârî, 32 yılının Zilhicce ayında Rebeze'de vefat etti. Cenaze namazını, bir kafile ile oradan geçmekte olan Abdullah bin Mesûd'un kıldırdığı söylenir. Evinde Ebû Zer'e yetecek kadar kefen bezi bulunmadığı, kafiledeki bir gencin onu kendisine ait bezlerle kefenleyip cenaze namazını kıldırdığı da nakledilir. Peygamberimizin iltifatına mazhar olan 3 sahabe Yaptığı bir kusurdan dolayı kendisini bağışlamasını istediği bir zencinin ayağının altına yanağını koyacak kadar alçak gönüllü, hizmetçisiyle aynı elbiseyi giyecek ve aynı yemeği yiyecek kadar mütevazı bir kimse haline gelmişti. Aynı zamanda cesur, doğru, açık kalpli bir kişiydi. Peygamberimiz onun hakkında, 'Gökkubbenin altında ve yeryüzünün üstünde Ebû Zer'den daha doğru sözlü kimse yoktur' demiştir. Allah'ın emirlerine uyar, cihaddan geri kalmaz ve dünyevî zevklere değer vermezdi. Dolayısıyla paranın da aile fertlerine helal lokma yedirmek ve ahiret yolunda sarf etmek için kazanılması gerektiğini söylerdi. Hz. Peygamber'in onun hakkında, 'Ebû Zer yeryüzünde Îsâ bin Meryem'in zühdüyle yürür' dediği nakledilir. Peygamberimizle devamlı bir arada bulunması ve aklına takılan her şeyi ona sorması sebebiyle ilimde üstün bir seviye kazanmıştır. Hz. Ali, Ebû Zer'in Resûl-i Ekrem'den elde ettiği ilimde âciz kaldığını ifade eden sözüyle onun, bildiği her şeyi tam olarak öğretmeye ve yaymaya imkân bulamadığını anlatmak istemiştir. Çünkü Ebû Zer ömrünün büyük bir kısmını fetih hareketlerine katılarak geçirmiş, hayatının son döneminde de münzevi bir hayat yaşamak zorunda kalmıştır. Fakat ilmi yaymanın gerekli olduğuna inandığı ve Hz. Peygamber de kendisine bu yönde tavsiyede bulunduğu için, şartlar ne olursa olsun bildiği gerçekleri imkân ölçüsünde açıklamaktan geri kalmamış, duyduğu hadisleri rivayet etmiş ve kendisine sorulan konularda fetvalar vermiştir. Hatta bazı rivayetlere göre Peygamber Efendimizin de bu kanaatte olduğunu söylerdi. Hâlbuki ashabın bir kısmı bu ayetlerin zekât ayetleriyle neshedildiğini, birçoğu ise bunların zekât vermeyenleri hedef aldığını söylüyordu. Hz. Ali ayetlerin, 4000 dirhemden fazla olan malı Allah yolunda harcamayarak biriktirenler hakkında indiğini, Muâviye ise bu ayetlerle Ehl-i kitabın kastedildiğini ileri sürmekteydi. 📌 Ebû Zer'in bu gerçeği bilmemesi ve burada sözü edilen fazla malla zekât nisabına dahil malı kastetmiş olması düşünülemez. Eğer bu malı ihtiyaç fazlası olarak görüp onun da Allah yolunda harcanması gerektiği üzerinde durmuşsa, halkın büyük maddî sıkıntı içinde bulunduğu bir dönemde böyle bir ictihadı benimsemiş olduğu düşünülebilir.

Mücadelesi ve servet hakkında görüşleri ile tanınan sahabi: Ebu Zer el Gıfari

EBÛ ZER EL GIFÂRÎ KİMDİR?