Mukabele nasıl okunur? Peygamberimiz nasıl mukabele okurdu? Televizyondan mukabele takip edilir mi?

Mukabele, sözlükte 'iki şeyi birbiriyle karşılaştırmak' anlamına gelir. Üç aylarda ve özellikle ramazan ayında cami, mescide ve evlerde daha çok sabah, öğle, ikindi namazları öncesinde hâfızlar tarafından okunan Kur'an'ı takip etmek suretiyle hatim indirme geleneğine adı oldu. Zamanla hâfızların bu okuyuşları için de aynı terim kullanıldı. Kur'an literatüründe mukabele ise Cebrail'in Ramazan aylarında her gece Hz. Peygamber'e gelerek o ana kadar nazil olan ayet ve süreleri karşılıklı okuyup kontrol etmelerini ifade eder. Kur'an'ın Ramazan ayında indirilmeye başlanması, bu ayda yapılan amellerin diğer zamanlara göre daha faziletli kabul edilmesi de mukabele geleneğin yaygınlaşmasında etkili oldu. Resul-i Ekrem'in vefatından önceki son Ramazan'da mukabele iki defa gerçekleşmişti. Aynı zamanda sahabeden bazıları Ramazan ayı gelince aile fertlerini toplayarak onlara mukabele okurlardı. İbni Mes'ûd'den rivayet edildiğine göre, Resûlullah (sav) şöyle buyurdu: 'Kim Kur'ân-ı Kerîm'den bir harf okursa, onun için bir iyilik sevabı vardır. Her bir iyiliğin karşılığı da on sevaptır. Ben, elif lâm mîm bir harftir demiyorum; bilâkis elif bir harftir, lâm bir harftir, mîm de bir harftir.' (Tirmizî, Fezâilü'l-Kur'ân 16) Hz. Peygamber ashabın içinde güzel Kur'an okuyanları dinler, bazen gözyaşlarını tutamadığı olurdu. Bir hadiste, Allah'ın evlerinden birinde O'nun kitabını okuyan ve müzakere eden cemaati rahmetin kaplayacağı, onları meleklerin kuşatacağı ve Allah Teâlâ'nın o mecliste yer alanları kendi nezdinde bulunanlara bildireceği kaydedilir. 'Allah'ın evleri'nden genellikle mescitler anlaşılırsa da bu işin yapıldığı mektep, medrese ve meskenler de buna dâhil edilir. Mukabele karşılık verme, karşılıklı okuma anlamına gelir. Bir kimsenin Kur'an'ı ezberden veya kitaptan yüksek sesle okuması ve onu dinleyen topluluğun da sessizce Kur'an'dan takip etmesi anlamına gelen mukabele okumanın adabı sırasıyla şu şekilde olmalı: Okumaya başlamadan önce ağzı misvakla temizlemek, Kur'an'ı mescit veya bir başka temiz yerde okumak, kıbleye yönelmek. Allah Teâla'nın: 'Kur'an okuyacak olduğun zaman, kovulmuş şeytandan Allah'a sığın' ayeti (Nahl, 98) gereğince Kur'an okumaya başlarken euzü çekmek, Tevbe Suresi hariç her surenin başında besmele çekmek, okunan Kur'an ayetlerini huşu ile dinleyip anlamları hakkında düşünmek, sesi güzelleştirmek ve Kur'an'ı tane tane okumak. Aceleci davranmayarak med kaidelerine uymak. Mukabeleyi takip ederken mümkünse okunan harfleri içimizden tekrar edilmelidir. Fakat gücümüz nispetinde yalnız göz takibi yapmakta da bir mahzur yoktur. Resûlullah şöyle buyurdu: 'Kuran okuyunuz! Çünkü Kuran, kıyamet günü, kendi yârânına (kendisini okuyan amel edenlere) şefaatçi olarak gelecektir.'' 'Mukabele', Kur'an'ın yazılması ve hafızlar tarafından ezberlenmesi dışında her sene tekrarlanan üçüncü ve önemli bir 'koruma garantisi' niteliği taşır. Bu 'Zikri (Kur'ân'ı) biz indirdik, O'nun koruyucusu da elbette biziz' (el-Hicr, 15/9) ayetinin Asr-ı Saadet'te gerçekleşmiş bugün de devam etmekte olan bir mucizesidir. İstanbul'da Topkapı Sarayı Müzesi Hırka-i Saadet Dairesi'nde günün hemen her saatinde mukabele okuma geleneği günümüzde de sürdürülür. Eski İstanbul ramazanlarında camilerde mukabele okumaya ramazandan on beş gün önce başlanır, hatim duası Kadir gecesi öncesi ikindi namazında yapılırdı. Osmanlılar döneminde namazlardan önce birer cüz mukabele okumakla görevli olan ve kendilerine 'cüzhan' denilen cami görevlileri vardı. Bazı büyük konaklarda güzel sesli imam ve müezzinler görevlendirilir ve sahurdan sonra mukabele okunurdu. İstanbul'da Eyüp Sultan Camii ve Türbesi'nde okunan hatimlerin ayrı bir fazileti olduğu kabul edilir, Uzunçarşı esnafı her yıl ramazanda Eyüp Sultan Camii'nde mukabele okuturdu. III. Selim'in ramazanlarda Eyüp'te Ebû Eyyûb el-Ensârî'nin türbesinde veya sarayda Hırka-i Saadet Dairesi'nde okunan hatimlere iştirakinden söz edilir. Sultan'ın bu hatimlerden bazılarının kıraat-i seb'a üzere okunduğu belirtilir. Günümüzde Türkiye'de ramazan mukabeleleri genellikle ramazanın ilk günü başlar ve arife günü tamamlanarak duası yapılır. Duanın Kadir gecesinde yapıldığı da olur. Bilhassa kış gecelerinde imsakten hemen sonra camiye gidenler sabah namazından önce okunan mukabeleye katılmakta, ramazan için özel dinî yayınlar hazırlayan bazı radyo ve televizyonlarda da mukabele daha çok bu vakitte okunmaktadır. Televizyon veya CD'den okunan bir mukabeleyi takip etmek veya dinlemek sevaptır. Ancak bu durumda kişi okunan mukabeleyi sadece dinlemekle yetinirse hatim sevabı alır. Hatim yapmış olmak için Kur'an'ın bizzat tilavet edilmesi/okunması gerekir. İstanbul'da bilhassa selâtin camilerinde ramazan günlerinde tanınmış hâfızlar günümüzde de mukabele okur. Ayrıca hanımların evlerde bir araya gelip mukabele dinleme geleneği de yaygındır. Bu meclislerde bir hâfızın okuduğu mukabele takip edildiği gibi bir hâfızın kayda alınmış kıraatini dinleme de giderek yaygınlık kazanır. Mukabelede her cüz bir kişi veya birden çok hâfız tarafından okunabilmektedir. Fikriyat Kur'an-ı Kerim uygulamasından mukabele dinlemek için tıklayın. Hâfızlarıyla ünlü Mısır'da ramazanlarda cami ve evlerde, radyo ve televizyonlarda mukabele okunur. Devamlı Kur'an tilâveti yayını yapan radyolar da vardır. Radyo ve televizyonlarda mukabele okuyacak hâfızlar özel bir kurul tarafından seçilir. Mısır dış ülkelere Ramazan aylarında hâfızlar gönderirse de bunlar genellikle mukabele yerine kısa süreli Kur'an tilâvetini tercih ederler. Fas'ta Merakeş'te dârü'l-Kur'ân ramazan boyunca büyük ilgi görür, radyo ve televizyonlarda okunan mukabeleler de takip edilir. Hint alt kıtasında cami, mescid ve evlerde Türkiye'dekine benzer bir mukabele geleneği oluşmadı. Nadiren hâfızların okuduğu Kur'an'ın dinlenmesi şeklinde bir usul gözlenmekteyse de çoğunlukla mukabele olarak hâfızların birbirini dinlemesi türünden bir uygulama mevcuttur. Bu birebir olabildiği gibi özellikle ramazan ayında bir hâfızın okuyuşunun birden fazla hâfız tarafından dinlenmesi şeklinde de olur.

Mukabele nasıl okunur? Peygamberimiz nasıl mukabele okurdu? Televizyondan mukabele takip edilir mi?

MUKABELE NEDİR?