Nesilleri ihya eden alimler: Şems-i Tebrizi, Akşemseddin, Şems-i Sivasi

◼ Toplumlar kendilerini yönlendirecek bilge şahsiyetlere ihtiyaç duyarlar. İslam tarihinde Anadolu'yu ihya etme vazifesini üstlenen pek çok gönül insanından üç şahsiyet: Şems-i Tebrizi, Akşemseddin, Şems-i Sivasi. ◼ Biri Konya'da, biri Sivas'ta, biri Ankara'da tulu eden bu üç güneş, bulunduğu dönemde ve daha sonrasında Anadolu İslam topraklarını ilmin nurlarıyla ışıklandırdılar. Tulu etmek: Doğmak. Arapça'da güneşin doğuşu için kullanılan kelime Şems-i Tebrizi'nin Makalat isimli eserinden alıntılar ◼ Şems-i Tebrizi 1186 yılında Tebriz'de doğdu. Çocukluktan itibaren ve gençlik yıllarında toplumdan izole münzevi bir hayat sürmeyi tercih etti. ◼ 22 yaşında Tebriz yakınlarında bir tekkede şeyhlik yapan, kendisi gibi münzevi, yüksek manevî hallerde hayat süren Şeyh Ebû Bekr-i Selebâf'a intisap etti. ◼ Tebrizi'yi bir rivayete göre Sücâsî, diğer bir rivayete göre ise Baba Kemâl-i Cendî Anadolu'ya mânevî bir dost bulmak üzere gönderdi. Anadolu'da tarihe iz bırakan 5 ilk ◼ Tebriz'den yola çıkan Şems-i Tebrizi, Bağdat ile başlayan yolculuğuna Dımaşk (Şam), Halep, Kayseri, Aksaray, Sivas, Erzurum ve Erzincan'a uğrayarak devam etti. ◼ O'nun bu seyahatlerdeki temel amacı zamanın manevi sultanlarının sohbetine katılmak, feyz kazanmaktı. ◼ Şems-i Tebrizi, seyahatleri boyunca ilimde derin, maneviyatta yüksek pek çok alim ve şeyh ile karşılaştı. Ancak hiçbirisi kendisini tam anlamıyla tatmin etmedi, gerçek şeyhliği ve dostluğu ancak Mevlânâ'da buldu. Edebiyatın usta kalemlerinden dostluk ile ilgili alıntılar ◼ Mevlana ile Şems-i Tebrizi ilk defa Dımaşk'ta yani Şam'da veya Halep'te karşılaşırlar. Fakat rivayet edilene göre, bu karşılaşmalarında tanışıp görüşme fırsatları olmadı. ◼ Mevlana'nın Şems-i Tebrizi ile ikinci karşılaşması ise Seyyid Burhaneddin Tirmizi'nin vefatından beş yıl sonra Konya'da gerçekleşti. ◼ İki ahiret dostunun karşılaşması ile ikisi de bu dostluktan mütmain oldular ve manevi alemlerde dereceleri yükseldi. Mevlana'nın insanlığa yüzyıllardır yol gösteren 5 eseri ◼ Tebrizi, ilâhi hakikatlerin idraki için şeyh ve dervişleri şeriat dairesinin bazı sorularla imtihan ederdi. Mevlânâ'yı da Hızır - Mûsâ kıssasını hatırlatır gibi bu surette imtihan etmek istedi. Fakat Mevlana'daki mânevî istidadı ve yüksek irfanı keşfedince kısa zamanda dostluğuna kabul etti. İlahi aşka adanmış bir ömür: Mevlana Celaleddin Rumi ◼ Şems-i Tebrizi'nin akıbetine dair farklı rivayetler bulunur. Bu rivayetlerden birisinde Şems, Mevlana'nın oğlu Alaeddin tarafından kıskançlık dolayısıyla suikaste uğrar. Bir nara atarak, yere birkaç damla kan damlamasıyla ortadan kaybolur. ◼ Bir diğer rivayette ise Şems'in, 1247 yılında öldüğü, Emîr Bedreddin'in yanına defnedildiği belirtilir. Mevlana algısı: Şair mi, yaşam koçu mu, veli mi? ◼ Şems-i Tebrizi, dünyaca şöhret-şiar olmuş Mevlana'nın dostu ve bir cihette de şeyhiydi. Mevlana'ya ulaştığı büyük ilim ve maneviyatta yoldaşlık eden Tebrizi, aynı zamanda halkın da ilim tahsiline vesile oldu. Tebriz, Dımaşk (Şam), Halep, Kayseri, Aksaray, Sivas, Erzurum ve Erzincan'dan topladığı ilmi ve hasenatı, Konya'nın ve Anadolu'nun sinesine bereketle saçtı. Mevlana'nın Mesnevi-i Şerif'inin ilk 18 beyiti ◼ Asıl adı Şemseddin Muhammed b. Hamza olan Akşemseddin, Akşeyh olarak da anılır. Akşemseddin 1390 yılında Şam'da doğdu. ◼ Henüz yedi yaşında iken babasıyla birlikte Anadolu'ya gelerek o zaman Amasya'ya bağlı olan Kavak ilçesine yerleştiler. ◼ Burada tıp ve hafızlık üzerine tahsil gören Akşemseddin, kısa bir sürede Osmancık Medresesi'ne müderris oldu. İlim ve irfanda yol gösterici âlim Akşemseddin ◼ Akşemseddin manevi yolculuğuna ehemmiyet verir ve bir gün rüyasında boynunda bir ip olduğunu ve bu ipin Hacı Bayram-ı Veli tarafından tutulduğunu görür. Bu rüya üzerine Hacı Bayram-ı Veli intisap eder. ◼ Sıkı bir riyâzet ve mücahede vererek şeyhinin takdirine mazhar oldu ve şeyhinden hilafet aldı. Hacı Bayrâm-ı Velî'nin vefatından sonra da onun yerine, irşad makamına geçti. ◼ Hacı Bayram-ı Veli vasıtasıyla padişahlarla tanışan Akşemseddin, İstanbul'un fethinden önce iki defa Fâtih'in yanına Edirne'ye gider. Kuşatmanın en sıkıntılı anlarında gerek padişahın gerekse ordunun mânevî gücünün yükseltilmesine yardımcı olur. Akşemseddin kimdir? Akşemseddin'in İslam ve bilim tarihimiz açısından önemi... ◼ Fetihten sonra Ayasofya'da kılınan ilk cuma namazında hutbeyi kendisi okur. Fâtih'in isteği üzerine, İslâm ordularının daha önceki kuşatmalarından birinde şehit düşmüş olan sahâbeden Ebû Eyyûb el Ensârî'nin kabrini keşfeder. ◼Fethin ardından Fatih, taç ve tahtını terkedip bütünüyle şeyhe bağlanmak ister, lakin Akşemseddin büyük bir dirayet gösterir ve Fatih'in bağlılığını kabul etmez. ◼ Fatih'in şiddetli arzusu devam eder. Bu ısrara karşı koyamayan Akşemseddin, Gelibolu üzerinden Göynük'e gider. Kalan ömrünü burada geçirir ve 1459 yılında, Rebîülâhir ayının sonunda burada vefat eder. Mikrobu ilk kez keşfeden âlim Akşemseddin ◼ Akşemseddin, İstanbul'un fethinin arkasındaki manevi kahramandı. İlmi ve bilgeliği ile halkın içinde bir güneş olup doğdu. Sadece halka değil, bütün ulemaya ve içinde Fatih Sultan Mehmet'in de olduğu pek çok yöneticiye rehberlik etti. Tıp sahasındaki yetkinliği ve mikroptan ilk defa bahsetmesi, yaşadığı dönemi nuruyla ve ilmiyle ışıldatan bir güneş olduğunu ispat eder niteliktedir. Tıp ve siyaset alanındaki faaliyetleri bu güneşin yeryüzüne düşen sadece birkaç huzmesinden biridir. Topluma verdiği ahlak, erdem ve dini öğütleriyle o dönemin bir saadet ve aydınlanma dönemi olmasına vesile olmuştur. İstanbul'un manevi fatihi: Akşemseddin ◼ Halklara, insanlara, yöneticilere kadar pek çok kimseye öğüdü yetişen bir diğer şems Sivas'ta doğar. ◼ Esasında 1520 yılında Tokat Zile'de dünyaya gelen Şems-i Sivasi uzun bir süre Sivas'ta kalır ve orada vefat eder. ◼ Şiirlerinde Şems mahlasını kullanan Şems-i Sivasi, Şems'ed-din, Şems-i Aziz ve Kara Şems olarak da bilinir. Sivas'taki Selçuklu mührü: Gök Medrese ◼ Tahsilini İstanbul Fatih'teki Sahn-ı Seman medreselerinde tamamlayan Şems-i Sivasi, bir gün kazasker divanında kadıların kibirli hallerini görür ve '' Allah'ım beni kadıların, zenginlerin, zalimlerin, hekimlerin kapılarına muhtaç etme'' diye dua ederek Zile'ye döner. ◼ Burada irşadına devam ederek büyük manevi makam ve kemalata erişir. Şöhretini duyan Sivas Valisi Hasan Paşa'nın ricası üzerine Sivas'a gelir ve burada Şems-i Dergahı'nı kurarak 21 kişiye halifelik verir. Anadolu'nun geleneksel giysileri ◼ Padişah Fatih Sultan Mehmet'in Eğri Seferi'ne davetini, davet için gelen Kapucıbaşı'ndan evvel bilerek sefer hazırlığı yapar. Kendisini İstanbul'da henüz genç olan Aziz Mahmut Hüdayi karşılar. ◼ Fatih tarafından hürmet ve muhabbetle karşılanan Sivasi, padişahın sorusu üzerine ''Zafer biraz zahmet ve meşakkatten sonra müyesser olacaktır'' cevabını verir ve sefer içerisinde yaşanan zahmetin ardından Eğri Zaferi kazanılır. Gönülleri maneviyat ile yoğuran bir hak dostu ◼ Zaferden sonra padişah, İstanbul'da kalmasını rica etse de yaşının icabı döneceğini beyan ile Akşemseddin'in Fatih Sultan Mehmet'e verdiği nasihatleri hatırlatarak öğütler verir. Sivas'a çok yorgun ve zayıf bir surette döner. ◼ Döndükten kısa bir süre sonra vefat eder, hayattayken önünden her geçişinde dua ettiği mekana defnedilir ve burası türbe haline getirilir. Fatih Sultan Mehmet hakkında bilmeniz gereken 15 şey ◼ Şems-i Sivasi, Sivas ve Anadolu çevresinde hem yöre halkını talim eder hem onun ardından ilmini ve hilafetini devam ettirecek talebeler bırakır. Akşemseddin gibi Şems-i Sivasi'de Fatih Sultan Mehmet Han ile görüşür, Eğri Zaferi'nde bizzat bulunur. Bu durum ayrıca Fatih Sultan Mehmet'in alim ve şeyhlere olan hürmetini gösterir niteliktedir. Fatih Sultan Mehmet'in Anadolu ve Rumeli fetihleri