Orucun farzları nelerdir?

🔸 'Farz', kesin ve bağlayıcı dinî bir delil ile yapılması istenen iş (fiil, amel) demektir. Farz oluş, bir fiilin / amelin bizzat yerine getirilme yükümlüğünü ifade ettiği gibi, yerine getirilen fiilin / amelin kendi içinde gözetilmesi gereken yapısal zorunlulukları da ifade eder. 🔸 Mesela farz olan bir ibadetin, Allah'ın iradesine uygun olarak yerine getirilebilmiş olması için Allah'ın yapılmasını zorunlu kıldığı işlemlere o ibadetin farzları denir. 🔸 Farzlar, şartlar ve rükünler olmak üzere iki kısma ayrılır: 'Şart', hükmün varlığı kendinse dayanan şeydir. Şart bulunmazsa hüküm de bulunmaz, ancak şartın bulunması hükmün bulunmasını gerektirmez. 🔸 Mesela, abdest almak namazın şartıdır. Abdest alınmadan kılınan namaz geçerli olmaz. Ancak abdest almak, namazın kılınmış olduğu anlamına gelmez. Abdest alınarak namaz kılmakla namaz yükümlülüğü yerine getirilmiş olur 🔸 'Rükün' ise ibadetleri ya da akitleri meydana getiren aslî unsurları ifade eder. Mesela, namaz ibadetinde kıyam, kıraat, rükû ve secde rükündür. Yine hac ibadeti için Arafat'ta vakfe ve ziyaret tavafı birer rükündür. 🔸 Şartlar rükünlerden önce yerine getirilir. Şartlar yerine getirilmedikçe rükünlerin yerine getirilmesi bir anlam ifade etmez. İşte oruç ibadetinin de böyle bir takım şartları ve rüknü vardır. Aşağıda önce orucun şartlarını, sonra da rüknünü açıklayacağız. 🔸 Yükümlülük ve yerine getirilmesi açısından oruç; vücubunun (farz olmasının), edasının ve sıhhatinin (geçerli olmasının) şartları olmak üzere üç ana başlık altında incelenebilir ORUCUN FARZ OLMASININ ŞARTLARI 🔸 Orucun bir kimseye farz olması için Müslüman, akıllı ve ergenlik çağına gelmiş olması gerekir: Müslüman olmayanlara diğer bütün ibadetlerde olduğu gibi oruç ibadeti de farz değildir. İslâm dininin gerekli kıldığı ibadetler ancak bu dine inanmakla anlam kazanır. 🔸 Gayr-i Müslim bir kimsenin Müslüman olması halinde, daha önce tutmadığı oruçları -ve diğer ibadetleri- kaza etmesi gerekmez. Çünkü Müslüman olmakla geçmiş günahlar tamamen silinir, yepyeni bir hayata başlanmış olunur. Kur'ân-ı Kerim'de şöyle buyrulur: 'Ey Muhammed! İnkâr edenlere söyle: Eğer vazgeçerlerse, geçmiş günahları bağışlanır.' (Enfâl, 8/38) 🔸 Aklî melekesi yerinde olmayan insan hiçbir ibadet ile sorumlu değildir. Çünkü dinî görevler ile ancak aklî melekesi yerinde olanlar sorumludur. Ergenlik çağına gelmeyen çocuklar da oruç tutmakla yükümlü değildir. 🔸 Çünkü dinî görevler ergenlik çağından itibaren başlar. Namaz ibadetinde de olduğu gibi henüz ergenlik çağına ulaşmamış fakat gücü yeten çocuklara oruç tutturulması uygun olur. 🔸 Şafiî mezhebine göre bir kimseye orucun farz olması için; Müslüman, akıllı, bülûğa ermiş ve mukim olmak, hayız ve nifas halinde olmamak, oruç tutmaya gücü yetmek gerekir. (Şirâzî, II, 586) ORUCUN EDASININ ŞARTLARI 🔸 Akıllı ve bülûğa ermiş her Müslüman, oruç tutmakla yükümlüdür. Ancak böyle bir kişinin fiilen oruç tutmasının farz olması için hasta, yolcu, ileri düzeyde yaşlı, hamile, emzikli olma ve çok ağır işlerde çalışma gibi bir mazeretin bulunmaması gerekir. ORUCUN GEÇERLİ OLMASININ ŞARTLARI 🔸 Orucun geçerli olması için şu şartların bulunması gerekir. a) Niyet Etmek 🔸 Niyet, insanın yapacağı işin bilincinde olması demektir. Niyet bütün ibadetlerde temel şarttır. Niyet edilmeden yapılan hiçbir ibadet geçerli değildir. Çünkü ibadet, kulun Allah'ın emri ile sırf O'nun rızasını kazanmak için kendi irade ve bilinci ile yaptığı ameldir. İrade ve bilinç ise niyetsiz gerçekleşmez. Orucun esasını oluşturan, 'günün belli süresince yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durmak' işini âdet ya da perhizden ayıran şey niyettir. Hz. Peygamber Efendimiz, Ameller niyetlere göre değerlendirilir. Herkes için ancak niyet ettiği şey vardır' buyurmuştur. (Buhârî, 'Bed'ül-Vahy', 1) 🔸 Ramazan ayında ve diğer zamanlarda tutulan her oruç için ayrı ayrı niyet etmek gerekir. Çünkü her gün tutulan oruç müstakil bir ibadettir. 'Niyet', yapılması arzu edilen işin zihnen ve kalben bilinmesidir. Buna mutlak niyet denir. Oruç için sahura kalkmak da niyet yerine geçer. Niyetin dil ile ifade edilmesi şart değildir. Fakat dil ile ifadesi menduptur. 🔸 'Vaktinde tutulan Ramazan orucu' ve 'günü belirlenmiş nezir orucu' ile 'mutlak nafile oruçlar' için, bunların ne orucu olduğunu belirtmeksizin mutlak olarak oruca niyet etmek yeterlidir. Mesela, Ramazan orucu tutacak olan bir kimse, 'Allah için oruç tutmaya niyet ettim' demekle veya içinden geçirmekle niyet etmiş olur. Diğer oruçlar da böyledir. 🔸 Şafiî mezhebine göre, böyle niyet ancak, nafile oruçlar için geçerli olur. Farz (ve vacip) oruçlara niyet ederken, orucun hangi oruç olduğunu belirlemek gerekir. 🔸 Mesela Ramazan orucuna niyet ettim' yahut 'kazaya kalan falan orucuma niyet ettim', 'adadığım orucu tutmaya niyet ettim', 'kefaret orucumu tutmaya niyet ettim' şeklinde, tutulacak orucu açıkça belirtmek gerekir. (Şirâzî, II, 600-601) Ramazan orucuna yahut muayyen bir adak orucuna, nafile oruç niyeti ile başlansa bile, tutulan oruç Ramazan orucu yahut adak orucu olarak tutulmuş olur. 🔸 Ramazan ayında yolcu olan bir kimse 'Ramazan orucuna' şeklinde değil de sadece 'Oruç tutmaya niyet ettim' diye niyet ederse tuttuğu oruç yine Ramazan orucu olarak tutulmuş olur. 🔸 Aynı kimse, Ramazan orucuna değil de kefaret ve Ramazan orucunun kazasına veya adak orucuna niyet ederse Ebû Hanife'ye göre niyetlendiği oruç geçerli olur. İmam Muhammed, İmam Ebû Yusuf ve İmam Şafiî'ye göre, bu oruçlar geçerli olmaz. (Şirâzî, II, 600-601) 'Niyetin vakti' güneşin batışı ile başlar imsak vaktine kadar devam eder. 🔸 Genel kural bu olmakla birlikte vaktinde tutulacak Ramazan orucu ile günü belirlenmiş adak oruçları ve mutlak nafile oruçlar için niyetin son zamanı daha da geniştir. Bu oruçlara imsak vaktinden sonra, oruca aykırı bir şey yapmamış olmak kaydıyla o gün zeval vakti öncesine yani öğle ezanına on dakika kalana kadar niyet edilebilir. 🔸 Kaza ve kefaret oruçları ile günü belirlenmemiş adak oruçları için niyetin son vakti, imsaktan hemen önceki vakittir. Niyet imsaktan sonraya bırakılırsa bu oruçlar geçerli olmaz. Bu konuda Peygamberimiz (s.a.s.), 'İmsaktan önce niyet etmeyen kimse oruç tutmamış demektir' buyurmuştur. (Nesaî, 'Sıyam', 68) Niyet ile imsak arasında bir şey yemek içmek oruca zarar verme b) Orucu Bozan Şeylerden Sakınmak 🔸 Başlanan bir orucun geçerli olması için, imsaktan güneşin batışına kadar yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durmak gerekir. Orucun anlamına aykırı bu işlerden herhangi birini, güneşin batımından önce yapmakla oruç bozulur. c) Hayız veya Nifas Halinde Olmamak Hayız veya nifas (loğusalık) halinde bulunan kadınların oruç tutması caiz değildir. Kadınlar Ramazan ayında hayız nedeniyle tutamadıkları oruçlarını daha sonra kaza ederler. Hz. Aişe validemiz şöyle demiştir: 'Biz Rasûlullah'ın zamanında hayız olur, sonra temizlenirdik. Hz. Peygamber bize tutmadığımız oruçları kaza etmemizi emreder, kılmadığımız namazlarımızı kaza etmemizi emretmezdi.' (Tirmizî, 'Savm', 67) 🔸 Cünüp bulunmak orucun geçerliliğine zarar vermez. Mesela, geceleyin cinsel ilişki veya ihtilam sebebi ile cünüp olan ve sahurdan önce gusletme imkânı bulamayan kimse cünüp olarak oruca niyet eder. Sonra ilk fırsatta gusleder. Hz. Aişe (r.a.) şöyle demiştir: 🔸 'Rasûlullah, eşi ile birlikte olması sebebi ile cünüp iken tan yeri ağarır, sonra gusledip oruç tutardı.' (Buhârî, 'Savm', 22) d) Orucu Vaktinde Tutmak 🔸 Oruç gün (yirmi dört saatlik zaman dilimi) içinde gündüz vaktinde tutulur. Bu şart, farz, vacip ya da nafile bütün oruçlar için geçerlidir. Gündüz, sabahleyin tan yerinin ağarmasından (fecr-i sadıktan yani takvimlerdeki imsak vaktinden) itibaren akşamleyin güneşin batmasına kadar geçen süredir 🔸 Geceleyin tutulan oruç geçerli olmaz. Çünkü Yüce Allah oruca aykırı olan işleri geceleyin yapmayı mubah kılmıştır. Ayette; 'Şafağın aydınlığı gecenin karanlığından ayırt edilinceye (tan yeri ağarıncaya) kadar yiyin, için. Sonra da akşama kadar orucu tam tutun' (Bakara, 2/187) buyurularak bu gerçek ortaya konmuştur. 🔸 Ayrıca, orucun farz kılınmasının temel hikmeti olan nefis terbiyesi ve takva, uyku ve dinlenme vakti olan gece vaktinde tutulacak oruçla gerçekleşmez. KAYNAK: DİB ORUÇ İLMİHALİ

Orucun farzları nelerdir?

FARZ NE DEMEK?