Osmanlı'da Kurban Bayramı gelenekleri

TEMBİHNAMELER 🔸 Tarih sahnesinin önemli medeniyetlerinden biri olan Osmanlı İmparatorluğu'nda Kurban Bayramı ayrı bir coşku ile kutlanırdı. Bayramdan önce padişah, tembihnameler yayınlatırdı. 🔸 Osmanlı bayram geleneklerinden biri olan Tembihname, kelime olarak Arapça'da 'uyarmak' anlamına gelir. Bayram öncesi halka ahlaki ve dini uyarılarda bulunmak amacıyla hazırlanırdı. 🔸 Tembihnamelerin yayınlanmasının ardından halk, evlerini, konaklarını temizler, sarayda ummalı bir bayram hazırlığı başlardı. Türk lehçelerinde 'bayram' kelimesinin karşılığı AREFE GÜNÜ HAZIRLIKLARI 🔸 Kurban Bayramı, Arife günü top atışlarıyla başlar, son günün ikindi namazında atılan top ile sona ererdi. Padişah adına Arefe günü Topkapı Sarayı'nda iki, bayram sabahı ise sarayda binek taşının önünde törenlerle yedi tane kurbanlık kesilirdi. 🔸 Özellikle Arife gecesi sabaha karşı mahalle bekçileri, davul çalıp mani söyler ve böylece bayramın gelişini coşkuyla sokaklarda duyururdu. 🔸 Büyük bir heyecan ile bayram gününü bekleyemeyen çocuklar, arife zamanı bayramlıklarını giyip dışarı çıkarlardı. Hevesli minikler, 'arife çiçeği' olarak adlandırılırdı. SARAYDA KURBAN BAYRAMI 🔸 Padişah, bayramın ilk günü öğle namazından ikindiye kadar olan süre içerisinde annesinin elini öper, ardından hanımı ve çocukları padişahın elini öperdi. 🔸 Sabah namazını Hırka-ı Saadet Dairesi'nde kılan padişah, bayram namazı için camiye bayram alayı eşliğinde giderdi. Kurban Bayramı namazı Osmanlı'da bir gelenek olarak her daim Sultanahmet Camii'nde kılınırdı. Osmanlı bayram merasimlerinin temeli: Arife tahtı KURBAN KESİMİ 🔸 Saray'daki kurbanlık ihtiyacı Saya Ocağı denilen bir teşkilat tarafından karşılanırdı. Bu ocağın yetiştirdiği koçlar, öncesinde Topkapı Sarayı, sonrasında ise Dolmabahçe ve Yıldız Sarayı avlusuna getirilir ve padişah kesim sırasında bizzat hazır bulunurdu. 🔸 Hırka-i Saadet Dairesi'nin kapısında, tüyleri temizlenen ve boynuzları yaldızlarla süslenen yaklaşık 40 kurbanlık hazır bulunurdu. Silahdarağa tarafından kurban duası okunur, sonra padişahın elbisesine kan sıçramaması için yeniler ile sarılır, 'Futa' denilen bir peştamal bağlanırdı. 🔸 Bıçakçıbaşı, halis demirden ve altın işlemeli bıçakların bulunduğu tabyayla padişahın huzuruna gelirdi. Padişah, bıçağı alır ve kendi kurbanını kendisi keserdi. Diğer kurbanların kesilmesi için darüssade ağası olmak üzere diğer yardımcılara vekalet verirdi. 🔸 Osmanlı padişahları, Ayasofya Camii'nin önünde ve medrese bahçesinde bayram boyunca 600 kurban keserdi. Bu kurbanlar, İstanbul'da bulunan imarathane, darüzziyafe, darüleytamlar, yetimlere ve fukaralara dağıtılırdı. Osmanlı'da Ramazan Bayramı SULTAN II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE BAYRAM 🔸 Bayram tebrik merasimleri 19. yüzyılın ortalarına kadar Topkapı Sarayı'nda, 1867'li yıllarda itibaren Dolmabahçe Sarayı'nda, Sultan II. Abdülhamid Han devrinde ise Yıldız Sarayı'nda gerçekleştirilirdi. 🔸 Sultan II. Abdülhamid döneminde medrese, cami, tekke gibi kurumlara kurbanlık koyun gönderilirdi. Bunlardan biri II. Abdülhamid döneminde kurulan günümüze kadar varlığını sürdüren Darülaceze idi. 🔸 Padişahın kendi kesesinden ödeyerek aldırdığı kurbanlıklar, yoksullara dağıtılırdı. Ayrıca askerler için kestirdiği kurban etlerinden kavurmalı pilav yaptırır ve asker evlatlarına ulaştırırdı. KURBAN PAZARLARI 🔸 Osmanlı'da kurbanlıklar, şehrin muhtelif yerlerindeki pazarlarda satılırdı. Bunlardan en önemlisi Beyazıt Meydanı'nda kurulan pazardı. 🔸 O dönemde kurbanlık hayvan olarak koç tercih edilirdi. Özellikle sakız koçu, etinin lezzeti ve gösterişli yapısı ile daha ön plandaydı. Padişahların asırlık geleneği: Bayram alayı ŞÜKÜR NAMAZI 🔸 Osmanlı kurban bayramı geleneklerinden bir diğeri ise kurban kesildikten sonra iki rekat şükür namazı kılınmasıydı. 🔸 'Kurban alacak kadar param, kurbanı görecek kadar ömrüm, kurbanı kesecek kadar gücüm, kurbanı dağıtacak kadar imanım var' diyerek kılınan şükür namazı, günümüze ulaşmamış güzel gelenekler arasındadır. 🔸 Şükür namazı eda edildikten sonra dört gün boyunca akraba-i taallukat ziyaret edilirdi. KURBAN GELENEKLERİ 🔸 Kesilen hayvanın eti yenir, derisi seccade olarak kullanılır ve yününden de kazak yapılırdı. Böylece kurbanlık hayvan en güzel şekliyle kullanılırmış olurdu. 🔸 Kurbanın bir parçası ev halkı için ayrılır, diğer parçaları yakınlara, komşulara, tanımadığı fakirlere dağıtılırdı. Üç ayrı parçaya bölünen et ile üç farklı hayra vesile olunurdu. Osmanlı'da bayram coşkusu nasıl yaşanırdı? 🔸 Subay ve memurlara bayram hediyesi olarak birer maaş ikramiye verilirken, İstanbul'un büyük camilerindeki cemaate iftariye adı verilen hediyeler, şeker, helva ve lokumlar dağıtılırdı. 🔸 Kurban Bayramı'nda et tüketimi diğer zamanlara nazaran daha fazla olurdu. Bu da sindirim sisteminin bozulmasına neden olabilmekteydi. Her hanede tedbir amacıyla, vücudu dengelediği için 'Turunç Reçeli' bulundurulurdu.