Osmanlı'nın Kıbrıs'taki mührü: Büyük Han

◾ Açmak ve güzelleştirmek manasına gelen fetih, İslam ordularının ehl-i salib yürüyüş sebebidir. Müslümanlar 'ila-yi kelimetullah' anlayışı ile hareket ederek fetihler gerçekleştirdiler. ◾ Buradaki maksad; beldeleri, insanları özgürleştirmek ve tebliğ faaliyetini zirve noktasına taşımaktır. Tarih boyunca Akdeniz'in en önemli adası olan Kıbrıs da fetih hareketlerinden nasiplenen mümtaz bir adadır. Yıl dönümünde Kıbrıs Barış Harekatı ◾ Akdeniz için stratejik ve kültürel bir merkez olan Kıbrıs, Hz. Osman'ın (RA) halifeliği döneminde Müslümanlık ile tanıştı. Müslümanların da yerleşmesi ile beraber ada, kozmopolit bir hüviyete büründü. ◾ Lakin ilerleyen yüzyıllar boyunca Ada'nın daimi olarak el değiştirmesi ortaya politik ve sosyal anlamda bozuk bir düzenin çıkmasına vesile oldu. Osmanlı Kıbrıs'ı nasıl fethetti? ◾ Osmanlı Devleti 1571 senesinde Kıbrıs'ı fethettikten sonra büyük bir imar hareketine girişti. Bu anlayış aynı zamanda toplumsal bütünleşme, ticaret ve hoşgörüyü de besleyen bir hareketi temsil eder. ◾ Çünkü imar hareketleri bir şehirde huzurun tesis edilmesi için gereken ilk adımdır. Kıbrıs'a inşa edilen meşhur 'Büyük Han' da bu mümtaz anlayışın bir tezahürüdür. Kıbrıs bizim neyimiz olur? ◾ Bir 16. yüzyıl eseri olan Büyük Han, 'Han-ı Cedid' ve 'Alaiyeliler Hanı' olarak da bilinir. Yüzyıllar boyunca ticaret erbabının merkezi olan Han, bazı zamanlar kimsesizlere de hizmet vermiştir. ◾ Bilhassa Kıbrıs İç Savaşı döneminde pek çok amaca matuf olarak kullanılan yapı aynı zamanda tarihe tanıklık etmesi bakımından da mühimdir. Kıbrıs'ı 70 bin şehit ve bir donanma kaybederek fethetmiştik ◾ Lefkoşa'nın merkezinde yer alan Han, Osmanlı sosyal düzenine göre Kıbrıs'ın tam merkezinde bulunur. Lakin bunca özelliğe rağmen Han'ın bir kitabesi bulunmamaktadır. ◾ Kitabe'nin bulunmaması Büyük Han'ın tam olarak hangi tarihte yapıldığını muğlak bırakıyor. Bir süre sonra aynı muhitte inşa edilen Kumarcılar Hanı sebebiyle yapı Büyük Han olarak anılmaya başlanır. İslam mimarisinin halifeleri payidar kılan mekanı: Maksure ◾ Klasik kare planlı ve iki katlı bir yapı olan Büyük Han'ın üstü açık kare bir avlu çevresine sıralanırken, Han içerisinde çapraz tonozla örtülü revaklı galerilere açılan 68 oda ve ön cephesinde ise sokağa açılan 10 dükkan yer alıyor. ◾ Kıbrıs'ın en büyük hanı olan Büyük Han, Osmanlı han mimarisinin genel özelliklerini yansıtırken, sivri kemerli revaklar tarafından desteklenen yapı, avluyu da çevreliyor. İslam mimarisinin çekirdek kavramı: Mekan ◾ İki giriş kapısı bulunan Han'ın içindeki avlunun ortasında mermer sütunlar üzerine inşa edilmiş, sekizgen planlı ve altında şadırvanı bulunan bir köşk mescidi yer alıyor. Köşk Mescidi ne demek? Bilhassa Selçuklu ve Osmanlı mimarilerinde rastlanan bu mescid türü, kervansaray ve hanların ortasında bulunur. ◾ Büyük Han, 1878'de Ada'nın İngilizlere kiralanmasının ardından 1878-1895 arasında Lefkoşa Merkez Hapishanesi olarak kullanılırken, 1901'de onarıldı ve 1925'e kadar Han fonksiyonunu sürdürdü. Tevhidin İslam mimarisindeki yansıması: Bütünlük ◾ 1963 başlarında dönemin 'Kıbrıs Cumhuriyeti' Eski Eserler Dairesi tarafından Büyük Han için restorasyon çalışmaları başlarken, bu onarım sırasında 4 sütun arasındaki üç kemer orijinaline uygun olmadan ve Osmanlı karakterini ortadan kaldıracak şekilde yeniden inşa edildi. ◾ Bu restorasyon 1963'te başlayan ve katliama dönüşen çatışmalardan dolayı yarım kaldı. Bu şekilde orijinalden uzak olan restorasyon çalışmaları durmuş oldu. Selçukluların tarihten miras kalan rengi: Turkuaz ◾ 1963-1975 arasında ambar olarak kullanılan Büyük Han'ın yeniden restorasyon çalışmalarına KKTC Eski Eserler ve Müzeler Dairesi'nin hazırladığı projeye uygun olarak, 1982'de Kıbrıs Vakıflar İdaresi ile hazırlanan bir anlaşma sonucu başlandı. ◾ Büyük Han'ın restorasyon çalışmalarına mali kaynak yetersizliği nedeniyle zaman zaman ara verilirken, 1995'te Türkiye Cumhuriyeti Yatırım Projesi olarak yeniden hız kazandırıldı. Restorasyonu tamamlanan iç bölümler Ekim 2000'de resmi törenle ziyarete açıldı. Gönül coğrafyamız ◾ Devletler yönetim biçimleri, uygulamaları ile tarih sahnesine kazındıkları gibi mimari eserler ile yönettikleri topraklarda hatıralar bırakırlar. ◾ Osmanlılar da hükmettikleri topraklara birbirinden güzel eserler inşa ederek İslam medeniyetini nakış nakış gönül coğrafyamıza işlemiş ve ortaya büyük bir anlayışın nüvelerini bırakmışlardır. İslam mimarisinin kıblesi: Kabe