Peygamberimizin kutlu doğumunun edebiyata yansıması: Mevlid

Mevlid, Peygamberimizin kutlu doğumunu anlatan eserlerin ortak adıdır. Mevlid kelimesi, 'doğum yeri ve zamanı' anlamına gelir. 📌Mevlid, Türklerin İslam'ı kabul etmesinden bir edebi tür olarak sonra ortaya çıktı. Bu türün ilk örneklerine Arap edebiyatında rastlanır. Arap edebiyatında karşımıza çıkan mevlidler çok geçmeden Türk edebiyatındaki yerini de aldı. Kadir gecesinden sonra en kıymetli gece: Mevlid Kandili 📌Peygamber sevgisi kültür, tarih ve edebiyatımızda her daim ön plandaydı. Yazarlar ve şairler yüzyıllar boyunca Allah ve peygamber sevgisinin verdiği coşkunlukla nice eserler kaleme aldılar. 📌Peygamberimize hürmetin ve sevginin bir ifadesi olan naat, mevlit, siyer, miraciye, şefâatnâme, hilye, şemâyil, kırk hadis bunlardan yalnızca birkaçıydı… Mevlid Kandili'nde ne oldu? Mevlid Kandili'nin faziletleri nelerdir? 📌Bu türlerin içerisinde mevlidlerin ise ayrı bir yeri ve önemi vardı. İslam dininin yaygınlaşmasıyla bu türe olan ilgi de farklı medeniyetler tarafından artış gösterdi. Tarihte ilk mevlidler 10. yüzyılda Arap edebiyatında görülmeye başlandı. 📌Mevlidin edebiyatımızdaki konumu dini türler içerisinde her daim ön sıralarda oldu. Dini içerikler arasında sayı bakımından en zengin literatüre sahip türdü. 15. Yüzyılda Süleyman Çelebi'nin yazdığı Mevlid'in çok sevilmesi ve geniş kitlelere ulaşmasının da türün yaygınlaşmasında büyük bir rolü vardı. Peygamber Efendimizin doğumu ve çocukluğu Süleyman Çelebi'nin yazdığı Vesîletü'n-Necât adlı mesnevinin ilk mevlid olduğu görüşü yaygın bir kabuldü. 📌Fakat öncesinde Türkçe yazılmış mevlid benzeri eserlerin varlığı da söz konusuydu. 📌Bunlardan biri de Ahmed Fakihi'nin kaleme aldığı tasavvuf manzumesi olan Çarhnâme'ydi. Nitekim Süleyman Çelebi'nin eserinde de Çarhname'dekine benzer ifadeler yer alıyıordu, şairin bu eserden etkilenmiş olduğu düşünülmekteydi. 📌Erzurumlu Darîr'in yazdığı manzum-mensur eseri Tercüme-i Siyer-i Nebî de yer yer mevlidi hatırlatmaktaydı. Vesîletü'n-Necât'ın bazı yerleri de Darîr'in eseriyle ciddi benzerlikler göstermekteydi. 📌Bu sebeplerle Dari'nin eserinin Türk edebiyatındaki ilk mevlid metni olması gerektiği ileri sürülmüştü. Şairlerimizden Peygamberimize yazılan naat şiirleri 📌Melid türünün en meşhur örneği; Süleyman Çelebi'nin Vesiletü'n-Necat isimli eseridir. 📌Peygamberimize duyulan sevgi Süleyman Çelebi'nin bu eseriyle özdeşleşmiş ve asırlar boyunca dilden dile aktarılarak Türk toplumunda önemli bir yere sahip olmuştur. Vesiletü'n-Necat eserinin doğuş hikayesi 📜Süleyman Çelebi Bursa Ulucami'de imamlık yaptığı esnada bir vaizin sohbetini dinliyormuş. Vaiz, Bakara Sûresi'nin 285. âyetini açıklarken peygamberler arasında bir fark bulunmadığını, bu sebeple Hz. Muhammed'in Hz. Îsâ'dan ve diğer peygamberlerden üstün olmadığını söyleyince cemaatten bazıları vâize karşı çıkmış, tartışmalar büyümüş. 'Ölmeyip Îsâ göğe bulduğu yol 📚Süleyman Çelebi eserini sade bir Türkçe ile yazdı. Duygular ise sanatkarane bir üslupla anlatıldı. Halk arasında çok tanınan ve sevilen bir eser haline gelince, asıl ismiyle değil türün ismiyle yani Mevlid olarak anıldı. Çok sevilen bir eser olması sebebiyle de günümüze pek çok yazma nüshası ulaştı. 📚Eser, yazıldığı dönemden itibaren Osmanlı coğrafyasının hemen her yerinde özellikle Hz. Peygamber'in doğum günlerinde okundu, bestelendi, çeşitli dillere çevrilerek nazireleri yazıldı. Ayrıca başta Balkanlar olmak üzere çeşitli İslâm ülkelerinde bir ibadet anlayışı içinde mübarek gün ve geceler yanında doğum, ölüm, sünnet, evlenme, askere gönderme gibi pek çok vesile ile okutuldu. 'Amine hatun Muhammed annesi Süleyman Çelebi'nin Mevlid'inden sonra bu türde pek çok eser kaleme alındı. 15. yüzyılda: Ahmed, Kerîmî, Ârif, Sinânoğlu, Hacı Mustafazâde, Ebu'l-Hayr, Hocaoğlu, Halil, Yahyâ b. Bahşî, Ahmed, Kerîmî, Ârif, Sinânoğlu, Hacı Mustafazâde, Ebu'l-Hayr, Hocaoğlu, Halil, Yahyâ b. Bahşî, Hamdullah Hamdî ve Emîri 16. yüzyılda: Muhibbî, Zâtî, Şemsî, Hasan Bahrî, Abdî, Behiştî, Mehmed Hevâî, Şehîdî, Visâlî Ali Çelebi, Nihânî ve Dervîş 17. yüzyılda: Murâdî, Abdurrahman Ankaravî, Kuloğlu Mustafa, Aklî ve Cismî; 18. yüzyılda: Nahîfî, Salâhî, Bekâî, Ahmed Mürşidî, Selami Mustafa Efendi, Necîb ve Teşrifatçı Edîb Efendi Hasan İlmî, Râgıb Efendi, Kâmî, Keşfî, Nihânî, Rif'at ve Hasan Nâdir Efendi Son devir mevlit şairlerimiz içerisinde de Mehmed Fevzî Efendi, Mehmed Şemseddin, Ahmet Fehmi Sivâsî, İhramcızâde İsmail Hakkı, Çizmecizâde Vehbî, Tahir Nadi, Muhammed Lütfi yer almaktadır. Divan edebiyatında Regaibiyye 📌Mevlidler edebiyatımızda çoğunlukla manzum olarak mesnevi tarzında kaleme alındı. 📌Ortalama 600-1400 beyitten oluşan mevlidlerde genellikle Hz. Peygamber'in doğumu üzerinde duruluyor, ardından Mi'racı ele alınıyor, çeşitli mûcizeleri anlatıldıktan sonra da vefatından bahsediliyordu. 📌Türkçede kaleme alınan mevlidlerin sayısı 200 civarındaydı. Bu mevlidlerin çoğu Süleyman Çelebi'nin eserine çok yakındı. 📌Bu eserlerin hemen hepsinde ehl-i sünnet inancı doğrultusunda kaleme alınmış ayet ve hadislerden örneklerle desteklenmiştir. 📌Mevlidler ilk olarak tevhid, münâcât ve na't ile başlamaktadır. Bunlardan sonra Peygamberimizin doğumuna geçilmekte, miracı ve diğer mucizelerinin anlatılmasından sonra vefatına yer verilmektedir. Mevlidlerin en sonunda da Resûl-i Ekrem ve ashabı başta olmak üzere eseri yazan, okuyan ve dinleyenler için bir dua bulunur. 📌Mevlidlerin hemen her faslın bitiminde içinde Hz. Peygambere salâtın da bulunduğu tekrar beyitleri yer almaktadır. Bu beyitler Süleyman Çelebi'nin Vesîletü'n-Necât'ında şöyledir: 'Haşre dek ger denilirse bu kelâm 📌Süleyman Çelebi'nin mesnevisinden sonra en fazla tanınan mevlit ise Şemseddin Sivâsî'ye aittir. Halvetiyye tarikatının Şemsiyye kolunun kurucusu olmasının da tesiriyle tasavvufi özellikler taşıyan Mevlid de geniş kitlelere ulaşmıştır. 📌Şemseddin Sivâsî'nin mevlidinde ise tekrar beyitleri şu şekildedir: 'Olmak istersen habîbe âşinâ 'Arturub îzâyı ol kavm-i fuzûl Ola bed' ü hatmi her hayrü'l-kelâm 'Ben ol nâlende bir dil-suhteyim envâr-ı aşkınla

Peygamberimizin kutlu doğumunun edebiyata yansıması: Mevlid

PEYGAMBERİMİZİN KUTLU DOĞUMUNUN EDEBİYATA YANSIMASI