Prof. Dr. Turan Koç'un dilinden İslam Estetiği

🔶 Güzel olan bir şey sevilmeyi hak eder. Kur'an'ın birçok yerinde Allah'ın ihsana sahip olanları, yani 'muhsinleri' sevdiği ifade edilir. Turan Koç 🔶 Gazzâlî ve İbn Sînâ'ya göre, güzelliğin özü mükemmelliğin kabul ve teslimidir ve her şeyin kendine göre bir mükemmellik şekli ya da tarzı vardır. Turan Koç 🔶 Sevgi idrak ve mârifetten sonra gelen bir şeydir ve bilgisiz bir muhabbetten söz etmek mümkün değildir. İnsan ancak bildiğini sever. Turan Koç 🔶 İslâm ne yapmamız gerektiğini söylerken, iman bunları yapmanın niçin gerekli olduğu konusunda bize bir anlayış sağlar. Turan Koç 🔶 Az kelimeyle hakikatin çeşitli düzeylerini aydınlatan anlam katlarıyla karşılaşırız Kur'an'da... Turan Koç 🔶 Başka ifadeyle, varlık salt iyiliktir... Turan Koç 🔶 Varlıkta çirkinlik ya da kötülük değil, mutlak anlamda güzellik vardır. Hatta çirkin görülen şeyler bile, İlâhî güzelliğin bir 'medâ'sı (tecelli ettiği ve ışıdığı yer) olmaları dolayısıyla güzeldirler. Turan Koç 🔶 İslâmî estetik anlayışta güzellik salt duyusal düzlemde, çıplak bir olgu olarak değil, hakikatle ilgili ve ötesini işaret eden nesnel bir değer olarak telakki edilmektedir. Turan Koç 🔶 İslâmî sanat nesneleri değil, fakat fikirleri temsile yönelir. Turan Koç 🔶 Bir şey bizde ne ölçüde geniş hayal, haz duygusu, kemal idraki, derin düşünce ve yüksek heyecan uyandırıyorsa o ölçüde güzeldir. Turan Koç 🔶 Elbette din sanat değildir, ama duyarak, düşünerek ve zevk alarak yaşamak bir sanattır. Turan Koç 🔶 İslâm sanatı insanı bölmez, onu maddî ve mânevi dünyasıyla mükemmel olanla tanıştırmayı gaye edinir ve ona bunun yollarını telkin eder. Turan Koç 🔶 Her bir şeyin kendisiyle ilgili bir yetkinlik ya da mükemmellik durumu vardır. Dolayısıyla, her şeyin güzelliği kendisiyle ilgili bu yetkinliğindedir. Turan Koç 🔶 Gerçek sanat hakikat ve hikmetle canlı bir alışveriş içinde olan sanattır. Turan Koç 🔶 Yapılan işler yalnız Allah rızası için yapılmalıdır. Bu da fiiliyata dökülmüş tevhid anlamına gelir. Turan Koç 🔶 Geleneksel ve İslâmî anlamda, bir sanatı önemli ve hatta kutlu kılan şey sanatçının kişisel tasavvur ya da tasarımı değil, söz konusu sanatın muhtevası, temsilî gücü ve üslûbu gibi nesnel unsurlardır. Turan Koç 🔶 Bilgi, akıl, iffet, şecaat, takvâ, kerem, ihsan ve mürüvvet (insanlık) gibi iyi hasletler de beş duyu ile değil basiret nuru ile bilinen değer ve güzelliklerdir. Turan Koç 🔶 Bütün müslümanlar, başta ibadetlerde olmak üzere, aynı metni aynı dilden dile getirirler. Sûre ya da âyetleri bu ezbere okuyuş İlâhî kelâma katılmanın aslî bir yolunu oluşturur ve Kur'an'ın, kendisine aslî diliyle yaklaşanları dönüştürme konusunda muazzam bir gücü vardır. Turan Koç 🔶 Zaten iman bir yerde bir sevgi işidir. Turan Koç 🔶 Kısaca Kur'an'da dil ve fikir öyle hayret verici bir terkibe ulaşır ki ortaya çıkan bu zenginlikten hem estetik bir zevk alırız, hem de Kur'an'ın ima ettiği derin fikirlere vâkıf olma konusunda uyarılmış oluruz. Turan Koç