Rihle: İlim için yapılan seyahatler

'İlim elde etmek amacıyla evinden çıkan kimse evine dönünceye kadar geçirdiği bütün zamanını Allah yolunda harcamış sayılır.' (İbn Mâce, 'Cihâd', 13; Tirmizî, 'ʿİlim', 2) 📌İlk emri 'oku' olan ve çeşitli ayetlerle ilmin yüceltildiği İslam'ın, ilme önem verildiği aşikârdır. Bundan dolayı Müslümanlar arasında bilgiye ulaşmak oldukça önemliydi. ➡ Peygamber Efendimiz, hadis-i şeriflerinde ilim öğrenmek için seyahate çıkmayı tavsiye ederdi. Öyle ki 'İlim elde etmek için yola çıkanlara Allah cennetin yollarından birini bulmayı kolaylaştırır.' (Müsned, II, 252, 325, 407; Buhârî, 'ʿİlim', 10; Ebû Dâvûd, 'ʿİlim', 1) buyurmuştur. ➡ Bu seyahatlerden en önemlisi Peygamber Efendimizin hadislerine ulaşma arzusuyla yapılanıydı. Peygamber Efendimizin hadislerini okumak için tıklayın 📌Birçok âlim, ilim arzusuyla doğduğu yerden binlerce kilometre uzağa gidip farklı coğrafyaları bir uçtan bir uca dolaşır, gittikleri merkezlerde önemli insanlardan eğitim alırdı. ➡ Eğitim aldıktan sonra başka bölgelere giderek ömürlerini ilim seyahatiyle geçiren âlimler vardı. ➡ İlim seyahatlerinde tanınmış hocalardan eğitim görerek onlardan icazet almak oldukça önemliydi. Fikriyat podcast uygulamasında yer alan 'Dr. Hüseyin Kayapınar ile 📌Türkistan'ın Fârâb şehrinin yakınlarındaki Vesiç'te doğan Farabi, ilim öğrenmek için önce Buhara, Semerkant, Merv ve Belh gibi önemli kültür merkezlerini ziyaret ettikten sonra Bağdat'a vardı. Burada dönemin en büyük dil âlimlerinden İbnü's-Serrâc'dan Arapçanın inceliklerini öğrenmek için eğitim aldı. Bağdat'ta ise İbn Haylân'dan Kitâbü'l-Burhân'ı (II. Analitikler) okudu. Onun bu ilim seyahati, hayatı boyunca devam etti. ➡ Mağrib'deki (Cezayir) Tilimsân'da doğan Ahmed bin Muhammed el-Makkarî de Fas, Merakeş, Tunus, İskenderiye, Kahire, Hicaz, Kudüs, Şam ve Gazze gibi merkezlere ilim seyahatleri yaptı. O, bu yolcuğu sayesinde 280'den fazla âlimi Nefhu't-tîb adlı eserinde tanıttı. ➡ Gazzali'nin en önemli eseri İhyâʾü ʿulûmi'd-dîn on yıllık yolculuğunun, İbnü'l-Arabi'nin el-Fütûhâtü'l-Mekkiyye'si ise Mekke seyahatinin ürünüydü. *Farabi kimdir? Bilinen lakabıyla 'İkinci Aristo' ya da Farabi, İslam felsefesini metot, terminoloji ve problemler açısından temellendiren ünlü bir filozoftur. O, maddi servete değer vermeyen, şöhret ve gösterişten nefret eden, ruh ve ahlak temizliğini her şeyin üstünde tutan bir zahid idi. Gazzali kimdir? Kelam ve ahlak alimi Gazali, yaşadığı dönemde girdiği ilmi tartışmalarda, nazik ve nezih bir üslup kullandı; yüksek ilmi, hitabeti, izah etme kabiliyeti ve zekasıyla dikkat çekti. İslam dünyasında unvanı Hüccetü'l-İslam'dı. 📌İlim için yapılan seyahatlerin en önemlisi, Peygamber Efendimizin (sav) hadis-i şeriflerini en doğru şekilde öğrenmek için yapılanıdır. Bu yolculuk rihle olarak da adlandırılır. ➡ Rihle 'yola koyulmak; bir şeyin sırtına binmek' anlamına gelir. Bu yolculuğa çıkan kimseye rahil, bu maksatla çok yolculuk yapanlara rahhâle, cevvâle, tavvâfü'l-ekalîm denir. Fikriyat e-kitap uygulamasında yer alan kitaplara ulaşmak için tıklayın 📌Hadis, Peygamber Efendimizin (sav) Kur'an-ı Kerim dışındaki söz ve davranışlarıdır. Fakat bunlar yazıya geçirilmemiştir. Hem dönemin şartları bu duruma müsait değildi hem de Allah Resulü hoş karşılamamıştı. Ebû Saîd el-Hudrî vasıtasıyla nakledildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir: 'Benden bir şey yazmayın. Her kim benden Kur'an'dan başka bir şey yazmışsa onu hemen yok etsin. Benden hadis rivayet edin; bunun bir sakıncası yok. Ama her kim benim üzerimden kasten yalan söylerse cehennemdeki yerini hazırlasın.' (Müslim, Zühd, 72; İbn Hanbel, III, 56; Dârimî, Mukaddime) ➡ Fakat hadis yazma konusunda net bir yasak yoktu. Çünkü Peygamber Efendimiz (sav) bazı sahabelere bu konuda özel izin verdi. *Ebû Saîd el-Hudrî kimdir? Ebbu Said el Hudri, en çok hadis rivayet eden yedi sahabiden biriydi. İslam tarihine genç sahabilerin en fakihi olarak geçen Ebu Said, 'imam' ve 'Medine müftüsü' lakaplarıyla anıldı; pek çok içtihadı ve fetvası kaynaklarda yer aldı. 📌 Hayatlarını ilme adayan alimler, mevcut hadisleri dinlemek ve rivayet edebilmek için icazet almak üzere uzun yolculuklara çıktı. ➡ Kur'an-ı Kerim'de anlatılan Hz. Musa'nın yol arkadaşı gençle birlikte ilim uğrunda yolculuk etmesi de rihlenin dinen uygunluğuna delil olarak gösterilir. ➡ İlim yolunda ziyaret etmenin meşrutiyetine bir diğer delil, bir bedevinin Allah Resulü'ne gelerek elçisinin söylediği sözleri tahkik etmesi gösterilir. ➡ Peygamber Efendimizin (sav) döneminde rihlenin ilk uygulamaları görülür. Allah Resulü ile taşınmak ve dinin esaslarını öğrenmek için insanlar O'nun (sav) yanına gelirdi. Aslında İslam'ı öğrenmek için yapılan bu seyahatler vesilesiyle hadis de öğrenir ve kabilelerinin yanına döndüklerinde ise bilgilerini oradakilere aktarırdı. ➡ Hac ve umre için yola çıkan kimseler de Hicaz'da hadis ehlinden ilim öğrenirlerdi. #Müslümanlar arasında bilgiye ulaşmak için seyahate çıkardı. Bu yolculukların en önemlisi Peygamber Efendimizin (sav) hadislerine ulaşma arzusuyla yapılanıydı. https://t.co/ggyqjYBYE9— Fikriyat (@fikriyatcom) February 9, 2021 Bilinen anlamıyla hadis yolculuğu, tabiin denilen Peygamber Efendimiz'den (sav) sonra gelen ikinci nesil döneminde başladı. ➡ Sahabenin hadis ilmine gösterdiği bu ehemmiyet, ikinci nesil olarak adlandırılan tabiin neslini de etkiledi. Bu uygulama 12. yüzyılın başlarına kadar devam etti. ➡ Hadisler 8. ve 9. yüzyıllarda büyük ölçüde külliyat halinde derlendi. Fakat bu yıllardan sonra rivayetin geçerli olabilmesi için bizzat alimlerden alınması şartı arandığı için rihle devam etti. ➡ 11. yüzyıllarda medreselerin, 12. yüzyılda da hadis eğitimi veren darülhadislerin kurulmasıyla ilim yolcuğuna çıkma geleneği son buldu. Darülhadisler yaygınlaşınca rihle, kitapların rivayet icazeti alınması için yapıldı. İslam tarihinin önemli ihtisas kurumu darülhadis hakkında 10 bilgi ➡ Rihle, birçok yüce hadisi öğrenmenin yanı sıra meşhur hafızlar ile tanışıp onlardan faydalanmayı da sağladı. Bu da bilgilerin sağlam şekilde bir sonraki nesillere aktarılmasını sağladı. ➡ Gaza amacıyla dünyanın dört bir yanına dağılan sahabelerin bildiği hadisler, rihleler sayesinde yok olmaktan kurtuldu. ➡ Sahabelerin gittiği Basra, Kûfe, Mısır gibi şehirler, hadis merkezleri haline geldi. ➡ Rihleler sayesinde bilinmeyen hadisler ortaya çıkarılarak, güvenirlik derecesi kontrol edildi. ➡ İlim seyahatleri, İslam beldeleri arasındaki bağların kuvvetlenmesi ve aralarında birlik oluşmasını sağladı. ➡ Hadis yolcuğu birçok sahabe ile tanışma imkanı bulmak, üstün edep, dini yaşama kabiliyetini görerek onları örnek almak için de yapılırdı. ➡ Hadis yolculuğuna çıkmanın da kuralları vardı. İlk önce kişinin kendi beldesindeki hocaları ile hangi bölgeye gideceği ve kimlerle görüşeceğini istişare etmesi gerekirdi. Ardından perşembe günü yola çıkardı. ➡ İstenilen yere ulaşıldığında ise alim ile görüşülüp gerekli hadislerin bir an önce öğrenilmesi gerekirdi. ➡ Yolculuğa çıkan kimse, kendisinin bilmediği rivayetlerin peşine gitmeliydi. ➡ Her hocanın kendine has rivayetlerini öncelikle almalıydı. ➡ Kişinin rihlesinin çokluğu ile böbürlenmesi ise hoş karşılanmazdı. ➡ İlim yolculuğu sırasında yolda oyalanmamalı, amacına ulaştıktan sonra hemen geri dönüp rivayetleri tasnif etmeliydi. Bu sürecin sonunda elde ettiği bilgiyi başkalarına aktarmak için vakit ayırmalıydı. ➡ Rihleye çıkacak kişi ailesinin nafakasını temin etmek zorundaydı. ➡ Bir şehirde ilim tahsil edecek, mutlaka bilinmesi gerekenleri öğretecek kimse bulunmaması halinde ailesi izin vermese dahi rihle yapması gerekirdi.