Tehzibü'l Ahlak'tan ahlaka dair önemli cümleler

💠 İnsanın kendisi için seçtiği, bu konuda sonuna ulaşmadan vazgeçmediği ve nihai noktasına erişmeden daha azına razı olmadığı en güzel şey, kendi yetkinliği ve olgunluğudur. Yahya bin Adi 💠 Şehvanî nefs, insana hâkim olup onu yönetmeye başlayınca ve insan ona bağlanınca, insandan çok hayvanlara benzemeye başlar. Yahya bin Adi 💠 Kim bu sıfatlarla vasıflanırsa onun utanması azalır, ahmaklığı artar ve faziletli kişilerden hoşlanmaz. Aynı zamanda o, yalnızlığa yönelir ve insanların bir araya geldiği meclislerden uzaklaşır. Hem de ilim ehli insanları sevmez, dindar ve takva sahibi kişilerden nefret eder. Yahya bin Adi 💠 İyilik ve bağışta bulunmak, bu yönde kaygısı olmayan ve sadece kendini düşünen birisi için kolay değildir. Çünkü kötü düşünce ve nefsin zafiyeti, kişiyi iyilik ve ihsandan alıkoyar. Yahya bin Adi 💠 Yetkinliği seven bir kişi kendini tüm insanları sevmeye, onlara karşı muhabbet, şefkat, merhamet ve bağışlama hissi duymaya alıştırmalıdır. Yahya bin Adi 💠 Nefse en çok şeref kazandıran durum, şeylerin hakikatlerini ve varlıkların hallerini idrak etmesidir. İnsan asil bir nefse sahip olur ve yüce gayeli olursa, faziletli kimselerin mertebelerine yükselir. Yahya bin Adi 💠 Şehvânî nefsini kontrol etmek isteyen kişi zahitler, rahipler, münzeviler, takva sahipleri ve vaizlerin meclislerinde çokça bulunmalı; liderlerin ve ilim ehli kimselerin meclislerine de devamlı katılmalıdır. Yahya bin Adi 💠 Öfkeli insan, bilgisiz ve düşüncesizce fiilini işleyen hayvanların ve yırtıcıların seviyesindedir. Yahya bin Adi 💠 Huylarını yönetmek isteyen birisi, bütün faziletlerin en üst ve en son noktasına ulaşmayı amaç edinmeli, bu konuda en üst noktadan daha azıyla yetinmemeli ve yalnızca en üst mertebeye razı olmalıdır. Yahya bin Adi 💠 Kendini tam olarak yönetmek isteyen kimse malı (zenginliği) basit ve önemsiz bir şey olarak görmeli ve ona hak ettiği kadar değer vermelidir. Yahya bin Adi 💠 Yetkin insan ve yine yetkinliği talep eden herhangi bir kimse, arzularını ve hazlarını düzenleyen, kendisiyle itidale yöneleceği bir kural belirlemeli; bu konuda aşırılıktan ve ifrattan kaçınmalı; razı olunan, güzel şeylerden mutedil haz ve arzulara yönelmelidir. Yahya bin Adi 💠 Zira insan gazabî nefs tarafından yönetilince çok öfkelenir ve bozgunculuğu ortaya çıkar; kini şiddetlenir, yumuşak huyluluğu ve ağır başlılığı yok olur. Aynı şekilde böyle kişilerin cüretkârlığı güçlenir, öfkelendiği zaman, öfke duyduğu kişilere saldırma ve onlardan intikam alma hisleri çabuk ortaya çıkar. Yahya bin Adi 💠 İlahî kudretin süsü, bütün insanlarda mevcuttur ve tek tek her birinde bulunmaktadır. İşte bu süs, 'akleden nefstir'. İnsan, bu nefsle insan olur. Yahya bin Adi 💠 Kötü ahlâklı olmaktan kaynaklanan yeme arzusu ve iştahı, şehvetin en hafifi ve basitidir. Yahya bin Adi 💠 Yetkin insan, herhangi bir faziletin elinden kaçmadığı ve herhangi bir reziletle kirlenmemiş olan kişidir. Yahya bin Adi 💠 Gazabî ve şehvânî güçlere boyun eğdirmek isteyen birisi, bütün fiillerinde düşünme gücünü kullanmalı, düşünmeksizin hiç bir işe girişmemeli, düşünmeyi ve bir görüşe tabi olmayı huy ve alışkanlık haline getirmelidir. Yahya bin Adi 💠 Hazları seven kişi için bir malı başka yollardan elde etmek imkânsızlaşırsa arzusu onu bu malı gayri- meşru yollardan elde etmek için cesaretlendirir. Yahya bin Adi 💠 Gazabî nefsine boyun eğdirmek isteyen bir kimsenin silah taşımaktan, savaş alanlarında, kötülüklerin olduğu meclislerde ve fitne yerlerinde bulunmaktan, saldırgan kimselerle ilişki kurmaktan ve savaşan kişiler arasına karışmaktan kaçınması gerekir. Çünkü bu tür yerler kalbe katılık ve soğukluk verir, insanın merhamet ve bağışlayıcılığını yok eder. Yahya bin Adi 💠 İnsan, aklî ilimleri araştırır, inceler, ahlâk ve siyaset kitaplarını okursa ve bunları sürekli yaparsa, şuuru artar ve arzularına karşı dikkatli olmaya başlar. Yahya bin Adi 💠 İnsanı yetkinliğe ulaştıran ve yetkinliği onda sürekli kılan yönteme gelince bu yöntem; insanın hakiki ilimleri araştırması, varlıktaki şeylerin mahiyetlerini kuşatmayı, onların neden ve sebeplerini keşfetmeyi, netice ve sonuçlarını araştırmayı amaç edinmesi ve daha üst bir mertebenin olmadığı son noktaya gelinceye kadar bildikleriyle yetinmemesidir. Yahya bin Adi