Tevhidin İslam mimarisindeki yansıması: Bütünlük

💠 Dinimiz İslâm tevhid dinidir. Tevhid, Allah'ı zâtında, sıfatlarında, fiillerinde bir kabul etmek, onu yegane tapınılan varlık olarak tanımak demektir. Son hak din olan İslam'ın bütün temel umdelerinin altında yatan esas gaye tevhiddir. 💠 Ayrıca dinimizi diğer dinlerden ayıran en merkezi unsur tevhiddir. Diğer pek çok dinde Allah'ın dışında ilahlar olduğu varsayılır, bu da dinimiz İslam ile bütün bütün zıt yönde bir anlayıştır. 💠 Tevhid, İslam'ı ayakta tutan hayat suyu gibi bu yüce dinin bütün uzuvlarına sızar ve gittiği her yere mührünü basar. İslam'ın sanatını, ihtişamını gösteren her şeyde Cenab-ı Hakk'ın tevhid mührü tezahür eder. Tevhid nedir? 💠 Tevhid aynı zamanda birliği ifade eder. Dinimiz İslam tevhid dini olmasının yanı sıra birlik ve beraberliğin de dinidir. 💠 Peygamber Efendimiz (SAV) bir hadis-i şerifinde şöyle buyurur: 'Mü'minler birbirlerini sevmekte, birbirlerine acımakta ve birbirlerini korumakta bir vücuda benzerler. Vücudun bir uzvu hasta olduğu zaman, diğer uzuvlar da bu sebeple uykusuzluğa ve ateşli hastalığa tutulurlar.' (Buhârî, Edeb, 27; Müslim, Birr, 66) 💠 Al-i İmran suresinde ve Enfal suresinde geçen şu ayet-i kerimelerde Müslümanlar mabeyninde tevhidin önemini gösterir. 'Hepiniz Allah'ın ipine (dinine, kitabına) sımsıkı sarılın, parçalanıp ayrılmayın' (Âl-i İmrân 3/103) 'Allah'a ve Resulü'ne itaat edin. Birbirinizle çekişmeyin, aksi takdirde zaafa düşer, kuvvet ve devletinizi elden kaçırırsınız' (el-Enfâl 8/46) Kur'an-ı Kerim rehberliğinde şehir – kent ayrımı 💠 Peygamber Efendimiz (SAV), Yesrib'i İslam'ın şifalı suyuyla besleyerek Müslümanların nezdinde büyük bir ehemmiyete sahip olacak kutsal toprak Medine yapmıştır. Resulullah Efendimiz'in (SAV) Yesrib'i Medine'ye çevirirken gerçekleştirdiği ilk faaliyet camiyi şehrin merkezine yerleştirmek olmuştur. 💠 İslam sanatının özüne kaynak olacak bu davranış, tevhidin sanata temel teşkil edeceği bir başlangıç noktasıdır. Camiler, İslam toplumunun birlik ve beraberliğini sağladığı, birleşip yekpare bir kuvvet olarak tek bir ağızdan tevhidi ilan ettiği yerlerdir. Bilgi notu: Peygamber Efendimiz'in (SAV) Medine'nin merkezine camiyi yerleştirmesinin, şehrin cami etrafında gelişmesini hedeflemesinden kaynaklandığı söylenilebilir. Nitekim Peygamber Efendimiz (SAV) filizlendirdiği bu ilke, Müslümanların ondan sonra kuracağı neredeyse tüm şehirlerde en başat nitelik olur. Medeniyetin kökleri: Şehirler 💠 İslam'ın temelini oluşturan ahlak, erdem, fazilet, hoşgörü, mahremiyet gibi kavramlar İslam mimarisinden somutlaşarak yeryüzünü tezyin eder. Fakat İslam mimarisinin yapılarında en ön plana çıkan ilke tevhidin yansıması olan 'birlik' ilkesidir. 💠 Mimaride birlik ise farklı unsurların bütünleşmesi, mekana biçilen işlevlerin ve gösterilen hedeflerin birbiriyle ilişkilendirilmesi anlamına gelir. Turgut Cansever'e göre 'İslam'da Şehir ve Mimari' 💠 İslam şehirleri mahallelerinde ve evlerinde kendi içerisinde bir bütünlük barındırır. Şehirdeki her bir parça o bütünü oluşturan yapboz parçalarıdır. 💠 İslam sanatında olduğu gibi mimaride de ahenk ve sükun her bir eserin vazgeçilmez unsurudur. Yapılar ruha dinginliği ihtişamın esrarengiz ahenginde kimi zaman bir renk cümbüşü kimi zaman ise sadece yalın bir dille aktarır. Müslüman coğrafyalardan dünyaya yayılan İslam mimarisi 💠 Tevhidin şehre yansıdığı yerlerde her bir sokak, aynı kitabın farklı manalar ve mütenevvi başlıklardaki mısrası gibidir. Bu yönüyle bir bütünlüğü ifade ederken her bir sokağında yaşama açılacak yeni bir deneyimi ziyaretçisine sunar. 💠 Bütünlük ilkesi doğrultusunda İslam mimarisindeki yapılar sadece yeryüzündeki bir imar faaliyeti ile sınırlı kalmaz. Yapılar toprağın üzerinde inşa edilirken toprağın altındakine de saygı duyar. 💠 Bütünlüğün bir diğer açıklaması şehirde geçmiş ve gelecek arasındaki iletişimi sağlarken ortaya çıkar. İslam şehrinin geçmişten kopmaması ancak geleceğin modern yöntemlerinden de vazgeçmemesi tevhidin mimarideki yansımasıdır. İslam uygarlığı ile mükemmel forma ulaşan kubbe mimarisi 💠 Turgut Cansever İslam şehrinde tevhidi ifade ederken eserlerinde şu mısraları kaydeder: 'Yapıların, evlerin yan yana gelip oluşturduğu yapı gruplarında, 'parça-bütün ilişkisinin değişmeye imkân veren özellikleri', bu çevrede yaşayan nesillerin, yeni şartlara göre zaruri olan değişmeleri, çevrenin temel vasıflarını bozmadan, çevreyi daha da güzelleştirerek gerçekleştirmesine de imkân verir.' 💠 Örneğin İslam şehirlerinin en karakteristik özelliklerini gösteren Osmanlı şehirlerinde yapılar gerek kat sayıları gerek malzeme özellikleriyle bir birlik oluşturur. Farklılaşmalar daha özel detaylarda ortaya çıkar. https://www.instagram.com/p/CdARCdcjPNo/ Kubbeyi yere koymayan mimar: Turgut Cansever 💠 Şehirde, mahallelerde, yapılarda bütünlüğü sağlamak zor bir anlayış olduğu gibi bütünlüğün içerisinde özgünlüğü ve yalınlığı sağlamak da bir o kadar zordur. Zaman zaman malzeme ve biçim özellikleri ile mimariye yansıyan bütünlük, planda ve cephede yapılan değişikliklerle özgün bir niteliğe doğru evrilir. 💠 Mimar Sinan'ın eserlerinde kullandığı dil de bunun bir göstergesidir. Sinan, tasarladığı her eserde birbirine benzer yöntemleri kullanır fakat farklı özellik ve detaylarla özgünlüğü yakalamayı başarır. Mimar Sinan'ın eserleri hakkında 33 ilginç bilgi 'İslam sanatı'nın özelliklerinden 'birlik'in mimarideki yansımasının doğal sonucu olarak İslami üslubun 'kutbi karakteri' ortaya çıkar. Turgut Cansever 💠 Turgut Cansever, İslam mimarisinde 'kutbi karakter' kavramı ile diğer kültür ve medeniyetlerden farklı olarak en öne çıkan özelliğin tevhid olduğunu ifade eder. İslam sanatları kimden etkilendi? 💠 Netice olarak, İslam girdiği her yere, ayak bastığı her toprağa kendi ritmini, kendi hususi zevkini ve bakış açısını götürür. İslam'ın en temel kavramı tevhid toprağın sinesine bağlanılarak her yapısına bütünlük olarak siner. 💠 Camilerle, çeşmelerle, medreseler ve hamamlarla bütünlüğü yapıların bünyesinden insanların hayatına ve ruhuna aktarır. Böylece İslam şehrinde insanından, taşına, yapılarından, sokaklarına kadar her şey tevhidi gösterir. Bir medeniyetin kökü olarak Türk evi