Tolunoğulları'nın Mısır'daki nişanesi

◾ Mısır'daki 'ilk Türk devleti' olarak bilinen Tolunoğulları devletinin kurucusu Ahmet bin Tolun tarafından yaptırılan cami, başkent Kahire'deki Fustat'ın (eski şehir) kuzeydoğusunda yer alıyor. ◾ Milletimizin Mısır'a bıraktığı en önemli kültürel miraslardan biri olan Tolunoğlu Ahmet Camisi, Türklerin Orta Asya mimarisinin bir yansıması olarak ele alınıyor. Yeryüzünü kaplayan afet: Betonarme ◾ Tamamen tuğladan inşa edilen külliye, cami, hastane, eczane ve iki hamamdan oluşuyor. Esasında cami öne çıkmakla beraber yapının bir külliye olduğunu belirtmek gerekiyor. Tunus'ta Osmanlı mührü: Bey Sarayları ◾ Güzelliği ile göz kamaştıran yapıya ait önemli bir kitabe bulunuyor. Söz konusu kitabede yapının hicri takvime göre 265 yılında yani miladi olarak 879'da tamamlandığı bildiriliyor. ◾ Memlük Sultanı Laçin döneminde restorasyon geçiren külliye bu tadilat, tamirat hareketleri sayesinde bugün tüm ihtişamıyla varlığını sürdürüyor. Yıkıcı Batı kurucu Doğu ◾ Memlük Sultanı Laçin döneminde aslına uygun olarak restore edilen Tolunoğlu Ahmet Camii, mimari yapısı ve ziynetleriyle Abbasi geleneğini, özellikle Samarra üslubunu devam ettiren bir eser olarak tebarüz ediyor. Memlük Sultanı Laçin kimdir? Memlüklerin on birinci hükümdarı olan Sultanm Laçin, 1296 - 1299 yılları arasında hüküm sürdü. Orta Asya'nın kalbi: Buhara ◾ Kûfe planlı cami, ortada kare formlu üç kenarı revaklarla çevrili bir avlu ve bu avluyu kuşatan sahınlardan oluşuyor. Dış avluya 19 kapıdan girilen külliyenin iç avlusuna da başka 19 kapıdan geçiliyor ve buradan harime giriş sağlanıyor. Harim ne demek? Mahrem olan yer manasına gelir? Modern çağdan çıkış mümkün mü? ◾ Cami, ziyaretçi gözü ile izlendiğinde birbirini tamamlayan, muntazam olduğu kadar estetik bir görüntüyü de içerisinde ve üstünde barındırır. Dünyadaki ilk gıda standardı: Kanunname-i İhtisab-ı Bursa ◾ Camiyi Mısır'da bulunan diğer İslami eserlerden ayıran ve müstesna bir mevkiye taşıyan en önemli özelliği minaresi. 1296'da Memlük Sultanı Laçin'in talimatıyla yapılan onarım sırasında düzgün kesme taşla orijinal şekline yakın bir formda yenilenmiş. ◾ Caminin kuzeybatı köşesinde yer alan minare, orijinalde tuğla malzemeden ve spiral şekilde inşa edilmiş. İran'ın bugüne kalan ilk bahçesi: Fin ◾ Sultan Laçin, orijinalinde çeşme bulunan avlunun ortasına ise restore zamanında kubbeli bir şadırvan yaptırmış. Onarımlarda yapıya silindirik formlu yüksek bir kasnak üzerine oturan kubbe de eklenmiş. Ölüleriyle yaşayan medeniyet: Osmanlı ◾ Mimari açıdan Abbasilerin geleneğini devam ettiren Cami, mimari bakımdan büyük oranda Samarra Camisi'ni andırıyor. Kahire'de bol miktarda taş bulunmasına rağmen caminin tuğla malzemeyle yapılması dahi Samarra üslubunun devamının işareti olarak görülmekte. ◾ Minarenin sarmal bir formda inşa edilmesi de Samarra Camisi'nden esinlenildiğini gösteriyor. Tolunoğlu Ahmet Camisi'nin süslemelerinde ise Abbasi, Samarra ve Bizans dönemi etkileri görülüyor. Süslemeler daha çok harimde yoğunlaşıyor. Tarihin en büyük camisi Samerra ◾ Cami'nin minberi ahşap malzemeden yapılmış ve Sultan Laçin döneminde yenilenmiş. Geometrik ve bitkisel çıkarımların beraber kullanıldığı mihrap da devrinin en güzel örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Kudüs'te Hakkari izleri ◾ Cami'nin benzerlerinden en büyük farklarından biri ise bir hikayesinin olması. Rivayete göre caminin yapılışı ilginç bir hikâyeye dayanıyor. Hikâye şöyle: ◾ Ahmet bin Tolun, çölde giderken yanındaki çalışanlardan birinin atının ayağının takılması sonucu düştüğünü görür. Durarak atın ayağının takıldığı yere bakan Tolunoğlu, orada bol miktarda altın olduğunu fark eder ve bunları çıkarttırır. Sa'd bin Ebu Vakkas'ın kurduğu ilim şehri: Kufe ◾ Söz konusu altınları hayırlı bir işte kullanmak için Bağdat'ta bulunan zamanın halifesi Ebul Abbas el-Mutemed'e bir mektup gönderen Tolunoğlu, Halife'nin onayının ardından bu parayla bir şifahane (Beymaristan) inşa etmeye karar verir. ◾ Şifahaneyi inşa ederken daha büyük bir define bulunmasının ardından buraya külliye yapılmasına karar verilir. Külliyeyi bu define ile yaptıran Tolunoğulları devletinin kurucusu Ahmet bin Tolun, inşaattan arta kalan parayı ise vakfeder. Çöldeki inci: Burku Sarayı ◾ Ahmet bin Tolun, Ramazan ayında caminin inşaatını kontrol için gittiğinde işçilerin gün batımına kadar çalıştığını görür. ◾ Oradaki sorumlulara, 'Bu garibanlar ne zaman iftarlık alarak evlerine götürecek?' diyerek, ikindi vaktinde paydos edilmesini emreder. Bundan sonra bütün Mısır'da Ramazan ayındaki işler ikindi namazında paydos edilir. Bu gelenek hala sürmektedir. Medeniyet membaı şehir: Herat ◾ Camiyle ilgili bir rivayet daha mevcut. Buna göre, Ahmet bin Tolun, caminin sarp kayaların bulunduğu yüksek bir yere yapılmasını ister. ◾ Bunun sebebi sorulduğunda ise Tolunoğlu, 'Öyle bir yere inşa etmeliyim ki Mısır'ı sel alsa da cami kuru kalsın, bütün Mısır yansa da ateş camiye dokunmasın.' der. *Bu içerikte Anadolu Ajansı'ndan veriler ve cümleler kullanılmıştır. Batı'nın yeni AVM'si: Retro pazarı