Üsame bin Zeyd; İslam ordularının genç komutanı

Mekke'de doğan Üsâme bin Zeyd'in babası Peygamber Efendimizin azatlısı ve ilk Müslümanlardan Zeyd bin Harise, annesi de Hz. Peygamberin dadısı Ümmü Eymen idi. Peygamber Efendimizin terbiyesiyle yetişen Üsâme, ömrünün 20 yılının onun çok yakınında geçirerek ailenin bir ferdi oldu. Efendimizin baktıkça 'Bu, benim ev halkımdan sağ kalanıdır!' buyurduğu annesi Ümmü Eymen ve babasının hizmetleri nedeniyle Hz. Peygamberin evine teklifsiz girebilen az sayıda sahabelerden biriydi. Hz. Peygamber, Üsâme'yi küçüklüğünden beri çok sever, bir dizine onu, diğer dizine de torunu Hasan'ı oturtur; 'Allah'ım, ben bunları seviyorum, sen de sev!' diye dua ederdi. (Buhârî, 'Fezâʾilü's-sahâbe', 18) Mekke müşriklerinden Hakîm b. Hizâm, Peygamber Efendimize Yemen hükümdarlarına ait bir elbiseyi hediye etmek istedi. Fakat Hz. Peygamber, müşriklerden hediye kabul edemeyeceğini söyleyerek elbiseyi 50 dinara satın aldı. Bu elbiseyi sadece bir cuma günü giydikten sonra Üsâme'ye giydirdi. Hz. Peygamber, Üsâme ile ilgili olarak şöyle buyurdu: 'Şüphesiz Üsâme b. Zeyd bana, insanların en sevimlisidir. Onun, sizin iyilerinizden olmasını umuyorum. Sizler de onun hakkında iyilik tavsiyesinde bulununuz.' Bu olaydan sonra Üsâme, 'hibbü Resûlillâh' (Resûlullah'ın sevdiği kişi) veya babasından dolayı hibbü'bni'l-hib (Resûlullah'ın sevdiği kişinin sevgili oğlu) olarak anıldı. Peygamber Efendimizin hicretten sonra Zeyd b. Hârise ile Ebû Râfi'i görevlendirip Mekke'den Medine'ye getirttiği ailesi ve yakınları arasında Üsâme ve annesi Ümmü Eymen de vardı. Hz. Aişe, Peygamber Efendimizin Üsame'ye olan sevgisini şöyle anlattı: 'Üsame çocuktu. Düşmüş yüzü kanamıştı. Resûlullah (sav) onu bu halde görünce bana, 'Üsame'nin yüzünü yıka' buyurdu. Ben toparlanıncaya kadar Resûlullah (sav) Üsame'yi kucakladı, yüzünü gözünü yıkadı ve kanını temizledi. Onu öptü, sevdi ve teselli etti.' Hz. Üsame, henüz on beş yaşından küçükken, Allah yolundaki savaşa katılmak istese de yaşının küçük olması nedeniyle Peygamberimiz ona ve arkadaşlarına bu konuda izin vermedi. Bu durum neticesinde çok üzülüp gözyaşı döken Üsame, Hendek Gazvesi öncesinde, boyunu biraz daha uzun göstermeye çalışarak savaşa katılmak istedi. Peygamber Efendimiz de ona şefkat göstererek izin verdi. Sonraki Allah yolunda yapılan savaşların tamamında ve tertip edilen seriyyelere aktif bir şekilde katılan Üsâme, bazı seriyyelerde komutan olarak da görev yaptı. Üsâme, Mûte Savaşı'nda babası Zeyd b. Hârise'nin sancağı altında savaştı. Bu sırada daha on sekiz yaşını doldurmamıştı. Babasının şehit olduğunu bizzat gördü; ardından Ca'fer b. Ebû Tâlib, Abdullah b. Revâha ve Hâlid b. Velîd kumandasında savaşmaya devam etti. *Seriyye: Hz. Peygamber'in bizzat katılmayıp görevlendirdiği kumandanlarla sevk ve idare ettiği sefer. Mekke fethedildiğinde Peygamber Efendimiz ile birlikte Beytullah'a giren Üsâme, Huneyn Gazvesi'nde, ilk başlarda uğranılan yenilgi üzerine kaçmayıp Peygamber Efendimizin yanında kalan çok az sayıdaki sahabe arasında yer aldı. Üsâme Veda haccı sırasında da Bilâl-i Habeşî ile Hz. Peygamberin yanında yer aldı. Biri Allah Resul'ünün devesinin yularını tutuyor, diğeri elbisesiyle gölge yaparak onu güneşten koruyordu. Hz. Peygamber'in birçok seferde Üsame'yi devesinin terkisine aldığı rivayet edilir. Bu durum Allah Resul'ünün ona gösterdiği bir sevginin yansıması olarak yorumlandı. Üsâme b. Zeyd, Hz. Peygamber tarafından görevlendirildiği bir seriyyede düşman safında Müslümanlara karşı savaşan bir kişiyi öldürmek üzere iken muhatabı yüksek sesle kelime-i şehadet getirdi. Fakat Üsâme yine de bu adamı öldürdü. Medine'ye dönüldükten sonra durum Hz. Peygamber'e iletildiğinde, Üsâme'yi çağırdı. Kendisine niçin böyle davrandığını sordu. Üsâme ise; 'Ey Allah'ın Rasûlü! O, gerçekten iman etmemişti, ölümden kurtulmak için böyle söylemişti' dediğinde Allah Rasûlü ona 'Kalbini yarıp baktın mı?' cevabını vererek yapılan davranışı onaylamadığını bildirdi. Bu hadiseden dolayı çok pişmanlık duyan Üsâme bundan sonra kelime-i şehadet getiren hiç kimseyi öldürmeyeceğine dair söz verdi. Üsâme böyle bir hata yaptığı ve Resulullah'ı üzdüğü için kendini affedemeyerek 'Keşke daha önce değil de bugün Müslüman olsaydım' dedi. Hz. Peygamber, vefatına yakın bir dönemde Suriye bölgesine göndermek üzere bir ordu hazırlattı. Üsame; Ebu Bekir, Ömer, Ebu Ubeyde, Sa'd b. Ebî Vakkas ve Saîd b. Zeyd gibi sahabenin önde gelen isimlerinin bulunduğu orduda Peygamber Efendimiz tarafından komutan tayin edildi. Bu arada Üsâme, 18 veya 20 yaşındaydı. Müslümanlardan bir kısmı, Ebu Bekir, Ömer gibi sahibelerin bulunduğu orduya 'Peygamber, ilk muhacirlere bir çocuğu komutan tayin etti!' diyerek onun hakkında konuşmaya ve eleştirmeye başladı. Bunları duyan Hz. Peygamber mescide gitti; Zeyd bin Hârise'yi Mûte Savaşı için kumandan tayin ettiği günleri hatırlatarak, 'Daha önce onun babasını kumandan tayin etmeme de karşı çıkmıştınız. Babası kumandanlığa nasıl lâyıksa oğlu da lâyıktır' diyerek itirazların yersizliğini belirtti (İbn Sa'd, II, 190). Resûl-i Ekrem'in Mûte Savaşı'nda şehit olanların intikamının alınması için hazırladığı bu ordu onun rahatsızlığı ve vefatı dolayısıyla yola çıkamadı. Peygamber Efendimiz vefat ettiğinde Üsâme, Hz. Ali ile birlikte onun yıkanıp kefenlenmesiyle ilgilendi. Hz. Peygamber'in bedenini kabre indirenler arasında yer aldı. Hz. Peygamber'in vefatının ardından halife seçilen Hz. Ebu Bekir'in ilk icraati, Peygamber Efendimizin hazırladığı orduyu sefere yollamak oldu. Fakat ashaptan bazı kimseler Hz. Ömer aracılığıyla Hz. Ebu Bekir'den, Üsâme'nin genç olmasından dolayı, yerinde daha tecrübeli birini tayin etmesini istedi. Fakat Hz. Ebu Bekir, Üsame'nin Allah Resulü tarafından komutan tayin edildiğini bu yüzden de herhangi bir değişiklik yapmayacağını bildirdi. Öyle ki kararlılığını göstermek adına bizzat orduyu uğurlamaya gitti. Yaya olarak gittiği alanda, Üsame ve diğer komutanlar at üzerindeydi. Halife onların atından inmesine izin vermediği gibi kendisine getirilen ata da binmedi. Böylece askerler, Hz. Ebu Bekir'in kararlılığını gördü. Hz. Ebu Bekir, aynı zamanda daha önceden alışılmayan bir uygulamaya imza attı. Ordunun komutanı olan Üsame'den, Hz. Ömer'in Medine'de kendisine yardımcı olarak kalması için izin istedi. Bu durumla Hz. Ebu Bekir komutanları hakkında tereddüt içinde olan askerlere bir mesaj verdi. Hz. Ebu Bekir, Üsâme'yi ve askerlerini uğurlarken İslam fetihlerinin ruhunu yansıtan önemli bir konuşma yaptı. Onlara Allah yolunda kâfirlerle savaşmayı, hainlik etmemeyi, sözünde durmayı, ganimet malına zarar vermemeyi, korkup çekinmemeyi, fesat çıkarmamayı, emirlere karşı gelmemeyi, çocukları, kadınları ve yaşlı insanları öldürmemeyi, meyve ağaçlarını kesmemeyi, yemek ihtiyaçları dışında koyun, sığır ve develeri boğazlamamayı, manastırlara çekilmiş kimselere dokunmamayı emretti ve kendilerine ikram edilen yemekleri Allah'ın ismini anarak yemelerini tavsiye etti. Böyle bir kritik dönemde zaferle geri dönen Hz. Üsame'nin komutanlığındaki ordu sayesinde İslam'a cephe almış kabileler Müslümanların gücünü gördü. Aynı zamanda bu sefer, Müslümanların Suriye bölgesine yaptığı akınların ilkidir. Ordu Medine'ye geldikten sonra, dinden dönenlere karşı savaşmak için Hâlid b. Velîd'in arkasından Yemâme'ye gönderilen Üsâme zafer elde edilinceye kadar onunla birlikte savaştı. Bu hadiseden sonra Hz. Ömer, Üsame'ye 'komutanım' olarak hitap etti. Hz. Ömer, halifeliği döneminde İslam medeniyetinin ilk divan teşkilatını oluşturdu. Divan teşkilatında Rasûlullah (sav)'a yakınlık derecelerine ve İslam'daki kriterlerine göre Müslümanlara maaş bağlandı. Üsâme b. Zeyd'e 4000 dirhem, kendi oğlu Abdullah'a ise 3000 dirhem tahsis edince Abdullah itiraz edip Üsâme'ye niçin kendisinden daha fazla atıyye verdiğini sordu. Hz. Ömer, 'Resûlullah Üsâme'nin babasını senin babandan, Üsâme'yi de senden daha çok sevmişti.' dedi. Üsâme siyah tenli, zeki, iffetli, takva sahibi, mütevazi, ihlaslı, insanları seven, kendisi de sevilen, hak bildiği şeyi hiç çekinmeden söyleyen biriydi. Resûlullah'ın Üsâme'yi çok sevdiğini bilen bazı sahabeler bir kısım istekleri için onu aracı olarak gönderirlerdi.

Üsame bin Zeyd; İslam ordularının genç komutanı

ÜSÂME BİN ZEYD KİMDİR?