15 maddede dünyanın en büyük çarşısı: Kapalıçarşı

◾ Kapalıçarşı olarak bilinen ve geçmişte Büyük Çarşı, Çârşû-yı Kebîr olarak da adlandırılan çarşı, tek seferde inşa edilmedi. 📌 İki bedestenin etrafında bulunan han sayılarının artmasıyla ve sokakların üstlerinin zaman içinde tonozlarla örtülmesiyle oluştu. ◾ Birçok Osmanlı şehrinde olduğu gibi Fetih'ten sonra İstanbul'da da bedesten denilen çok kubbeli bir mekân inşa edildi ve ticaretin burada yoğunlaşması sağlandı. 📌 Çarşının çekirdeği Fatih Sultan Mehmet tarafından, Fetih'in hemen ardından oluşturuldu. ◾ Vakıflara gelir sağlamak amacıyla inşa ettirilen bedesten Bezzâzistan, Bedestân-ı Atîk, Büyük Bedesten, Cevâhir Bedesteni veya İç Bedesten olarak anılıyordu. 📌 Bu tarihi yer, bugün Kapalıçarşı'nın ortasında kalan 15 kubbeli yapıdır. 🔶🔸 Esnafın bereket için toplandığı dua kubbesi hakkında 10 bilgi ◾ Büyük Bedesten'in ilerisinde Nuruosmaniye Camii tarafında olan Sandal Bedesteni'nin tarihi bilinmese de Fatih dönemine ait olduğu kabul edilir. 📌 Kemer ve payelere oturtulan bu bedesten, 20 kubbeli bir yapıdır. ◾ Kapalıçarşı'nın Bizans'tan kalma bir yapı olduğu iddiaları ise gerçeği yansıtmaz. Bu iddiaların dayanağı bedestenin bir kapısı üstündeki Bizans işi kartal kabartmasıdır. 📌 Ancak Bizans döneminde, İstanbul esnafının mesleklerine göre ayrı topluluklar oluşturdukları bilinse de bunların Kapalıçarşı'nın bulunduğu yerde olduğuna dair herhangi bir ipucu yoktur. 📌 Kanuni Sultan Süleyman devrinde, Matrakçı Nasuh'un 1537'de kaleme aldığı eserinde bulunan bir minyatürde Kapalıçarşı'nın bedestenlerin etrafında, üstleri henüz kapanmamış sokakların iki tarafına sıralanmış dükkânlar halinde olduğu görülür. 🔶🔸 Türkiye'nin tarihi çarşıları hakkında 15 bilgi 📌 Kâgir yapılı bedestenler, yangın tehlikelerine karşı daha dayanıklı olsalar da sokakların üstleri ve dükkânların tamamen ahşap olması nedeniyle Kapalıçarşı'nın yangınlardan kurtulması pek mümkün değildi. ◾ Öyle ki 1515'te gerçekleşen yangın, Eski Saray duvarına kadar dayanmış ve Bezzâzistan ile çevresi tamamen yanmıştı. 1539 yangınında Zindan Kapısı yakınından çıkan ateş Haliç kıyısı ile yukarılarına kadar uzanmış, bu sırada çarşı yine yangından zarar görmüştü. 📌 1546 yılındaki büyük yangında çarşı tekrar harabeye dönmüş, hatta bazı kaynakların bildirdiğine göre yangın 10 bin dükkânı mahvetmişti. ◾ İstanbul'da yangınlara karşı ciddi bir tedbir olarak dükkân ve evlerin ahşap yerine kâgir olarak yapılmaları, Sultan II. Mustafa döneminde gerçekleşti. 📌 Böylece yangınlar seyrekleşti ve verdikleri zarar azaldı. 🔶🔸 Osmanlı'daki sahaflığa dair 10 bilgi ◾ 1894'te gerçekleşen depremde, şehrin birçok yerinde olduğu gibi Kapalıçarşı da büyük hasar gördü. Bitpazarı, Yağlıkçılar, Çadırcılar sokakları ve bunlara açılan dükkânlar enkaz haline geldiler. 📌 Sultan II. Abdülhamid'in emri üzerine başlayan 18 aylık tamirde çarşı yeniden ihya edildi. ◾ Günümüzde Kapalıçarşı'ya doğrudan bağlanan, yani sadece içeriden girilebilen ve dışarıya kapısı olmayan hanlar şöyle sıralanabilir: 📌 Astarcı, Büyük ve Küçük Safran, Evliya, Sarraf, Mercanağa, Zincirli, Varakçı, Rabia, Kuyumcular ve Yarımtaş. ◾ Kapalıçarşı içinde birkaç tane de mescid bulunur. Bodrum Hanı Mescidi, bânisi ve yapıldığı tarih bilinmeyen küçük bir ibadet yeridir. 📌 İç Bedesten Mescidi, Çakır Ağa Mescidi, Nerdübanlı (Merdivenli) Mescid, Esirci Mescid Kapalıçarşı içinde yer alan diğer mescitlerdendir. 🔶🔸 Selimiye'nin gelir kapısı 'Arasta Çarşısı' ◾ Kapalıçarşı içindeki çeşmelerden 1835-36 tarihli olanı, klasik üslûpta bir ayna taşı üstüne konulmuş uzun bir kitâbeden ibarettir; belirli bir mimarisi yoktur. 📌 Kalpakçılar caddesi ile Sipahi sokağı köşesini süsleyen üç cepheli, barok üslûptaki mermer çeşme ise şehrin güzel sanat eserlerinden biridir. ◾ Evliya Çelebi seyahatnamesinde burayı muazzam güçlü bir kale gibi tanımlamıştı. 1640'lı yıllarda Kapalıçarşı esnafını ise şöyle anlatmıştı: 📌 '…İstanbul'un kalabalık ve seçme yerinde, Osmanoğulları'nın büyük hazinesidir ki gûya kahkaha kalesidir. Bütün sefere gidenlerin, vezirlerin ve âyânın malları buradadır ki yeraltında nice yüz demir kapılı mahzenleri vardır… Doğuya açılan kuyumcular kapısı vardır ki bu kapı üzerinde kanatlarını açmış korkunç bir kuş sureti vardır… Bu sureti kapıya nakşetmekteki amaç şuydu: Kazanç denilen şey havaya uçan vahşi bir kuştur. Eğer bu kuşu nezaketle avlayabilirsen bu bezistanda kâr edebilirsin!' ◾ Kapalıçarşı, günümüzde 110 bin 868 metrekarelik bir alana yayılmıştır. 45 bin metrekare kapalı alana, 65 sokak üzerinde 3600 dükkân ve 14 hana sahiptir. 📌 Pek çok değişikliğe uğrasa da Kapalıçarşı'nın sokakları ve hanlarının taşıdığı adlar ile eskiden orada ne yapıldığını ne satıldığını anlamak mümkündür.

15 maddede dünyanın en büyük çarşısı: Kapalıçarşı

KAPALIÇARŞI TEK SEFERDE İNŞA EDİLMEDİ