Anadolu irfan geleneği nedir? Edebiyatımızdan örnekler...

İrfan sözlükte; bilme, anlama ve kültür olarak tanımlanır. Manevi ve ilahî hakikatleri tadarak elde edilen bilginin adı olan irfan, müminlerin 'maddi' ve 'manevi', 'zahir' ve 'bâtın' hayatında basamaklarını tırmandığı bir ilerleme, yükselme ve arınma yolu, kemale açılan kapısıdır. Yüce dinimiz İslam, aynı zamanda bir 'irfan' medeniyetidir. Kur'an-ı Kerim'in bilgiyi ifade etmede bizlere sunduğu en temel iki kavram olan 'ilim' ve 'irfan' anlamına gelen 'marifet', birbirinden ayrı ve bağımsız olarak düşünülemez. A Haber kanalında yayınlanan Sahur Vakti programında Ekrem Demirli irfanı şöyle tanımlıyor: 'İrfan son zamanlarda daha sık kullanılmaya başlandı. Bir tür bilgeliktir. İnsanların yaşadığı ahlaki hayatla, evreni ve varlığı, varoluşu anlama ile ilgili bir kavramdır. Kelimenin manası bilmek demek ama herhangi bir bilmek değil. Öncesinde cehalet olan bir bilmek demek; dolayısıyla öğrenmek anlamındadır. Peki, nasıl bir öğrenmek dersek: daha çok yaşayarak, tecrübe ederek ve mevzuya katılarak öğrenmek demek. Çünkü çağdaş dünyada yapmakla, yaşamakla, öğrenmek arasındaki irtibat biraz koptu. Bu aslında geçmiş dönemlerde de kısmen kopuktu; bunu tekrar inşa etmek gerekiyor. Yani yaşamak dediğimiz şey bir öğrenme yoludur. Yaşadığımız şey aslında tepkilerimizle reflekslerimizle bizde ahlakı ortaya çıkarıyor. Bu süreç içerisinde sevmeyi, sabretmeyi öğreniyoruz; bazen de yaşadıklarımızı yanlış yorumluyoruz ve kaybediyoruz, öğrenemiyoruz. Burada irfan-marifet değimiz şey, hayat hangi sıkıntılardan, güçlülüklerden geçerse geçsin neticede insanda bir bilgelik bırakması gerekiyor. Ayeti Kerimede 'Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu!' buyrulur. (Zümer Suresi - 9. ayet) Yani yaşamış olan yaşamamış olan gibi değildir. Bir baba olan kişi baba olmamış gibi birisi değildir. Bütün bunlar bizim yapıp ettiklerimizdir ve geride bir şey bırakır. Buna irfan- marifet diyoruz. Dini öğretilerden bakarsak, yeryüzüne geliş gayemiz de biraz bu. Çektiğimiz sıkıntıların nedeni bu. Dövülmek için değil öğrenmek için buraya geldik. Dolayısıyla irfan, üzerimize gelen hayata karşı pozitif değerlerle karşılık vermek demektir.' Programın tamamını izlemek için tıklayın İrfan türküleri Anadolu topraklarında bizzat harmanlanıp oluşturulan eserlerdir. Gönül erlerinin temsil ettiği irfan geleneği; dinî hayatın görünen kısmını değil metafizik tarafını; yani görünmeyen kalbî ve ruhi boyutunu ifade eder. Nitekim zahiri olarak namaz, secde, rükû, kıyam ve kıraatten ibarettir. Ama irfan geleneğinde namaz ayrıca miraçtır, vuslattır, kavuşmadır. Oruç, bütün organları her türlü kötülükten imsak etmek, yalan söylememek, dedikodu yapmamak, iftira atmamaktır. Hac kalbe ve mahşere yolculuktur. Aşk ve irfan adamı: 'Bizim Yunus' Arifler ilk dönemlerden itibaren âlimlerin ulaştıkları bilgilerden farklı ve kendilerine has bir bilgiye sahip olduklarına inanmışlar ve bu bilgiyi 'marifet', 'irfan', 'yakin' gibi yine kendilerine has terimlerle ifade etmişlerdir. Marifet ve irfanın başlangıcı ilimdir. Nitekim arifler, 'ilimsiz marifet muhal, marifetsiz ilim vebaldir' demişlerdir. Farklılıkları, ayırıcı ve parçalayıcı bir etken olarak değil, bir zenginlik kabul eden Anadolu irfanı, değişik ırk, dil, din, mezhep ve görüşlere sahip insanlarla karşılıklı hoşgörü içerisinde yaşamayı, sosyal ilişkilerde başkalarını kendinden önce düşünmeyi ve şefkat ve merhameti esas alır. Anadolu irfanı bilgi, hikmet ve ahlakı bir bütünlük içinde ele almıştır. Selçuklu ve Osmanlı entelektüel kaynakları, menkıbeler ve şifahi kültür, Mevlana, Yunus Emre, Hacıbektaş, Ahi Evran ve Nasrettin Hoca gibi sembol şahsiyetlerin kendi alanlarına göre sergiledikleri davranışlar ve kullandıkları hikmet dili, fütüvvet ve ahilik kültürü bu irfanı beslemiş ve günümüze taşımıştır. Mehmet Akif'in ilim ve irfan hocası: Arap Hoca İrfan geleneğinin esas kaynağı kelâm-ı İlahîdir. Yûsuf Has Hacib, Kutadgu Bilig'e 'Bayat atı birle sözüg başladım' diyerek sözüne başlar. Dede Korkut Oğuznamesinin başlangıcında 'Allah Allah demeyince işler onmaz' denilerek o mâşerî irfanın temeli gösterilir. Süleyman Çelebi 'Allah adın zikredelim evvelâ Anadolu irfanının kaynakları pek çoktur; baktığı her şeyde Allah'ı gören vahdet-i vücud, 'bir kez gönül yıktın ise bu kıldığın namaz değil' diyen Yunus Emre, aynı zamanda gönüller yaparken İslam'ın emir ve yasaklarını harfiyen yerine getirmeyi net olarak ifade eder. İrfan sahibi olmak için illâ mektep medrese eğitimi almak gerekmez; çünkü irfan kitabî bilginin ötesinde bir hasiyettir. Nedîm 'Murâdın anlarız ol gamzenin iz'ânımız vardır Pir Sultan Abdal Pir Sultan'ım söyler bu hikâyeti Bu geceki Sahur Vakti programının konuğu sanatçı Yavuz Bingöl, 'Ne feryat edersin divane bülbül' türküsünü seslendirdi. Erzurumlu Emrah Ne feryat edersin divane bülbül

Anadolu irfan geleneği nedir? Edebiyatımızdan örnekler...

İrfan nedir?