Denizin derinliklerinden çıkan altın koza

5000 yıl önce Mezopotamyalı kadınlar deniz ipeğini kralların kaftanlarını işlemek için kullanıyordu. Hz. Süleyman'ın pelerinleri, Mısır kraliçesi Nefertiti'nin bilezikleri, firavunların ve din adamlarının giysileri deniz ipeğinden yapılan nakışlarla süslenirdi. Ayrıca, Rosetta Taşı'nda ve Eski Ahit'te de deniz ipeğinden söz edilmiş. Deniz ipeği, denizin derinliklerinden topladıktan sonra onları tuzdan arındırmak için 25 gün suda bekletiliyor. Bu suyu üç saatte bir değiştirmek gerekiyor. Onlar kurutulduktan sonra diğer tortulardan arındırılmak için özel bir fırçayla fırçalanıyor. Sonrasında sıra en zor aşamaya geliyor: Püskülleri tek tek tel halinde ayırmak. Her telin kalınlığı saç telinin üçte biri kadar ince olduğu için onları büyüteç altında cımbızla ayrılması gerekiyor. Sonra bu teller, bir iğde eğiriliyor. Bunlar iplik haline getirildiğinde kavanozdaki sarı bir sıvının içine batırılıyor. Bu sıvının tarifi gizli, ama limon, baharat ve 15 farklı yosun türünden oluştuğu söyleniyor. Birkaç saniye içinde deniz ipeği ipliği elastik bir hal alıyor ve güneş ışığına tutulduğunda altın gibi parlıyor. Birkaç santimetrelik bir nakış işlemeye yetecek deniz ipeği ipliği elde etmek için 15 gün uğraşmak gerekiyor. Yarım metrelik deniz ipeği kumaşı dokuması altı yıl sürüyor, ağırlığı ise sadece 2 gram. Dini motifli nakışlı dokumalar çok daha uzun sürebiliyor. 62 yaşında İtalyan bir kadın her bahar, gece karanlığında, Deniz Güvenlik ekipleri eşliğinde Sardunya adasının güney batısındaki Sant'Antioco adası kıyılarında duasını okuyup denize dalıyor. 15 metre derinlikteki mağaralara ulaştığında, bir Akdeniz midye türü olan deniztarağının (pinna nobilis) kabuğunda çıkan ince püskülleri bıçağıyla dikkatlice kazıyor. Bu püsküller deniz ipeği olarak biliniyor. 30 gramlık kullanılabilir deniz ipeği elde etmek için Chiara Vigo 'nun 100 kez dalması gerekiyor. 'Bu işin sırları benimle birlikte mezara gidebilir. Ama deniz ipeği var olmaya devam edecek.' Chiara Vigo, deniz ipeğini kullanan son insan olarak kabul ediliyor. Tek odalı atölyesinde katılaşmış midye tükürüğünü altına dönüştürüyor. Atölyesi, 2 yüz yıllık bir dokuma tezgahıyla ve boyalarla dolu cam kavanozlardan oluşuyor. Küçük ekmek teknesine gelen misafirlerine, 'Benim dünyama girmek istiyorsan sana gösterebilirim. Ama bunu anlamak için bir ömür gerek.' diyerek mesleğini anlatıyor. 'Bu şimdi size kolay görünebilir ama parmaklarım bu işi 50 yıldır yaptığı içindir' diye açıklıyor Vigo. Vigo'nun ailesindeki kadınların nasıl bu işe başladığı bilinmiyor. Ama deniz ipeği toplama ve nakış teknikleri konusundaki sırları 1000 yıldır kuşaktan kuşağa aktarılmış. Chiara Vigo'nun daldığı bu mağaralar, anne tarafındaki kadınlar tarafından 24 kuşak boyunca gizli tutulmuş. Deniz ipeği dokumayı ona anneannesi öğretmiş. O günden beri hayatını denize ve bu işe adamış ve ustası olmuş. Vigo meyve, çiçek ve deniz kabuklarından 124 çeşit doğal boya yapmayı biliyor. 'Ailemden bana geçen toplam 140 desen var. Bunların sekizi yazılı değil, kuşaklar boyunca kulaktan kulağa aktarılmış.' Vigo'dan önce bu işi yapanlar gibi o da deniz ipeği nakışlarından tek kuruş kazanmış değil. Sebebi ise, bu ürünlerin parayla alınıp satılmaması konusunda ettiği 'Deniz Yemini' gereğiymiş. 1930'lara dek Sant'Antioco'nun dışında deniz ipeğini işleyen diğer bölge, İtalya'nın çizme topuğundaki Taranto şehriymiş. Bu konuda kitap yazan Malgorzata Biniecka ,'Oradaki bir kadın Deniz Yemini'ni çiğneyerek bu işten para kazanmaya çalıştı ve bir yıl sonra iflas edip esrarengiz bir şekilde ölmüş.' diye açıklıyor. Vigo, 'Deniz ipeği nakışları sadece bana değil, herkese ait. Onları satmak güneşten ve denizdeki gelgitlerden kâr etmeye çalışmak gibi olur' diyor. Deniz ipeği dokuması ancak hediye edilebiliyor. Papa 16. Benedictus'a, Danimarka Kraliçesi'ne yaptığı nakışlardan hediye etmiş. Vigo bu nakışlardan, yeni evlilere, çocukların vaftiz törenlerine, çocuğu olsun diye kendisine gelen kadınlara da veriyormuş. Vigo'nun eserleri Paris'te Louvre Müzesi'nde, Londra'daki British Museum'da ve Vatikan'da sergileniyor. Ama evinde bir tane bile yok. Kocasıyla birlikte mütevazı bir dairede yaşıyor, onun emeklilik maaşı ve atölyeye gelen ziyaretçilerin yaptığı bağışlarla geçiniyor. Bir süre önce Japon bir işadamı Vigo'ya 2,5 milyon Euro teklif ederek 'Kadınların Aslanı' adını verdiği bir eserini satın almak istemiş. İşlemesi dört yıl süren bu eseri Vigo kadınlara adadığını söylüyor. 'Ona 'kesinlikle hayır', dünyanın kadınları satılık değil cevabını verdim.' diyor Vigo. 1000 yıl boyunca anneden kızına bu şekilde aktarılmış bu gelenek Vigo'dan sonra ortadan kalkabilir. Vigo, küçük yaştan itibaren kızı Maddalena'ya dalmayı ve nakış işlemeyi öğretmiş. Vigo kızının öğrenmesi gereken tek şeyin boyaların formülü olduğunu ifade ediyor. Kızının ise bu konudaki düşüncesi annesiyle oldukça zıt düşmüş durumda. Birkaç yıldır, Dublin'de yaşayan Maddalena ,'Annemle ben çok farklıyız.' diye açıklamıştı düşünce farklılıklarını. 'Bu zanaatın son bulmasının çok yazık olacağını söylüyor herkes. İki arada bir derede kaldım. Ama ben kendi hayatımı yaşamak istiyorum' dedi. Üstelik Sant'Antioco belediyesi dünyanın tek deniz ipeği müzesini, binanın elektrik güvenlik kurallarına uymadığı gerekçesiyle 2005'te kapatmış. Fakat Vigo asıl nedeni, belediyenin müzeye girişi paralı yapmak istemesi ve tüm nakış desenlerini ve formülleri yazmasını istemesine bağlıyor. Ama o kararlı. 'Bu kutsal yemini nefes aldığım sürece tırnaklarımla koruyacağım.' İnternet üzerinden bir kampanya başlatılıp 20 bin imza toplanmış, ama belediye kararı geri almamış. Bunun üzerine iki genç sanatçı kitlesel fonlama kampanyası başlatıp Vigo'nun şimdi çalıştığı atölyeyi kiralamasına yardımcı olmuş. Gelecek yıl kasım ayına kadar 85 bin Euro toplanıp Vigo'nun burayı ömür boyu kiralaması sağlanamazsa eğer, dünyanın tek deniz ipeği nakışçısının çalışacak yeri olmayacak.

Denizin derinliklerinden çıkan altın koza

DENİZ İPEĞİ 5 BİN YIL ÖNCE DE BİLİNİYORDU