Direklerarası'nda Ramazan eğlenceleri

◼ Rahmet ve mağfiret ayı Ramazan deyince akıllara Eyüpsultan ve Sultanahmet Meydanı gelmekte. Osmanlı'da ise Ramazan eğlencelerinin merkezi Direklerarası idi. ◼ Bahsi geçen bu yer, Vezneciler ile Şehzadebaşı'nın bulunduğu konumda, 16 Mart Şehitleri ile Dedeefendi Caddelerinin birleştiği noktadır. Ramazan şiirleri ◼ Direklerarası ismi, her iki yanda yer alan kâgir dükkânların önündeki alçak mermer sütunlar üzerine oturtulmuş revaklardan dolayı verilmiştir. ◼ Yaya kaldırımı bu sütunlar arasından geçtiği için benimsenen bu ad, daha sonraları cadde ile birlikte çevrenin de ismi haline gelmiş ve Direklerarası olarak nam salmıştır. ◼ Araba Sevdası eserinde Recaizade Mahmut Ekrem, 1826 senesinden itibaren Tarihî Yarımada'nın gezinti ve eğlence mekânı olan Direklerası'nı şöyle tasvir etmektedir: 'O gün artık Direklerarası'nın kalabalığı harikulâde idi. Gelici ve gidici olmak üzere ikişer sıra arabalardan müteşekkil çifte zincîr-i müteharrikin bir ucu Şehzade Karakolu'na, diğer ucu Beyazıd Meydanı'na müntehî idi.' Kadim Türkistan'da 'Ya Ramazan' geleneği ◼ Aslen bu dükkanlar, Damad İbrâhim Paşa, Şehzade Camii'nin üst yanındaki kendi adını yani Damad İbrâhim Paşa ismini verdiği külliyeye gelir sağlamak amacıyla inşa ettirmiştir. ◼ Ana caddenin iki tarafında konumlanan, önü revaklı toplam seksen iki adet dükkanın bugün sadece külliye tarafında aslı bozulmuş birkaçı mevcut. ◼ 1899 yılında, Sabah Gazetesi'nde yer alan bir haberde Direklerarası şöyle geçmekte: 'Havanın pek müsait olmamasına rağmen bu akşam teravihten sonra Direklerarası'nda büyük bir kalabalık birikmiş 'bin bir ayak bir ayak üstüne' sözünü doğrularcasına bütün çayhaneler dolmuş, Ramazan gecelerinin neşe ve sevinci bütün yüzlere aksetmişti. Çocuklar da tiyatroların önünde toplanmıştı. İnce saz takımları sanatlarını icra etmiş, kimi çok kimi az alkış almıştı.' Ramazan'da Osmanlı saray sofralarını süsleyen tatlı ◼ Burası, 19. yüzyıla kadar daha çok yeniçerilerin eğlence ve gezinti yeridir. 1826 senesinde Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasının ardından bilhassa Ramazan aylarında şehrin en aktif eğlence mahalli hüviyetini almıştır. ◼ Direklerarası o dönemler, bugünkü İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi binasının bulunduğu yerden başlayarak Şehzade Camii'nin önünden Saraçhanebaşı'na, hatta Fatih Parkı'na dek uzanmaktaydı. ◼ Direklerarası, Osmanlı döneminde, Ramazan eğlencelerinin devam ettiği tek yer olma özelliğini taşımaktaydı. Bu bölge aynı zamanda kültür, edebiyat ve sanat muhiti olarak da önemli bir yere sahipti. ◼ Kültür, edebiyat ve sanatın yanı sıra yerli tiyatro toplulukları da bu dönemde ortaya çıkmıştır. 1880'li senelerde Direklerarası'ndaki büyük kahvehanelerde orta oyunu, meddah ve karagöz gibi eski temaşa sanatları icra edilirken basit de olsa birçok tiyatro yine burada sahnelerini halka açmaya başlamıştır. Ramazan ikliminin çocuklara aktarımı ◼ Malik Aksel, Ramazan hilalinin görünmesine yakın artan hazırlıkları şu cümleleriyle anlatıyor: 'Direklerarası'nı içine alan Şehzadebaşı'nın bir bölümü olan bu yolun en parlak devri 1908'den öncesine rastlar. Her ne kadar o zamanlar istibdaddan söz ediliyorsa da Abdürrezzak ile başlayan tuluat oyunları Türk temaşa sanatına her çeşit yeniliği getirdi. Bu arada İbiş tipinin de unutulmaması lazım. İlk zamanlarda kökü Ortaoyunu'na dayanan bu sanat tarzı, Kavuklu Hamdi'den pek çok şeyler almıştı. Bu devir, büyük üstatların son devriydi. Yalnız tiyatroda değil, sanatın diğer dallarında da yenilikler yapılmıştır. Sadece Türkler değil Ermeni, Rum sanatkârlar da Türk sanatını benimseyip ramazan ayını iple çekerlerdi. Çünkü bu sanatçılar bir senelik kazançlarını bu ayda toplarlardı. Müslümanlar için ramazan ibadet ayı, Hristiyanlar için bolluk, neşe ayı…' ◼ Direklerarası'nda bulunan bütün bu kahvehanelerde Ramazan'a on gün kala umumi bir temizlik yapılmaktaymış, bu ise zamanla bir gelenek haline gelmiş. ◼ kahvehanelerde sodalı sularla tavandan peykelere kadar yıkanır, icabında boyanır, sonra tavan, ocak ve çalgıların bulunacakları yerler, kâğıttan çiçeklerle süslenirmiş. Ramazan'da izlenebilecek filmler ◼ Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemleriyle Cumhuriyet'in ilk yıllarında gittikçe artan Batılılaşma etkisiyle değişen ve alafrangalaşan hayat tarzı sebebiyle Beyoğlu yeni bir eğlence merkezi hüviyeti kazanmıştır. ◼ Yerli ve millî özelliklere sahip olan Direklerarası, eski önemini kaybederek yavaş yavaş unutulmuştur. Günümüzde ise bahsi geçen bölgedeki yapılar büyük bir tahribata uğrasa da halen ayakta olan birkaç dükkan mevcut.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Direklerarası'nda Ramazan eğlenceleri