Dünyanın derin ve gizemli yer altı şehirleri

Kars'ın Ocaklı köyü yakınlarındaki Ani Harabeleri çevresinde yer alan Ani Mağaraları'nda 823 yapı ve mağara var. Bostan Deresi'nin iki yakasındaki tüf kayalıklara oyulan bu mağaralar, mezar, depo ve ev gibi çok çeşitli amaçlarla kullanıldı. Aksaray'a 25 kilometre uzaklıkta kurulan üç katlı bir yerleşim yeri olan Saratlı Yer altı Şehri, ahır, mutfak, su kuyuları, tandır, ocak, ambar damları gibi alanlara sahip. Bu şehir, 2000 yılında temizlenip, bakımları tamamlandıktan sonra ziyarete açıldı. Aksaray'ın Gülağaç ilçesinde Aziz Mercurius Yeraltı Şehri görenleri şaşırtıyor. Özellikle yeraltı şehri, içten sürgülü, dışarıdan gelenlerin anlayamayacakları şekilde yontulmuş değirmen taşlarından yapılmış emniyet kapılarıyla dikkat çekiyor. Aziz Mercurius Yeraltı Şehri, kilisesi, toplu mezarı ve sürgü taşlarıyla turistlerin ilgisini çekiyor. Yedi katlı yeraltı şehrinin ilk üç katı turizme açık. En önemli ise özelliği içindeki mezarlarla bir gizem taşıması... Dünyanın ve Kapadokya'nın tek yer altı kervansarayı olduğu tahmin edilen Gaziemir Yer altı Kervansarayı ile aynı meydanda bulunan Gaziemir Yer altı Şehri'ni görmek isteyenler, Aksaray'ın Gaziemir köyüne uğramalı. Çankırı'da şehir merkezine 55 kilometre uzaklıkta bulunan Hüyük Yer altı Şehri, 2005 yılında keşfedilerek tescillendi. Bu şehrin Hristiyanlığın yenin yayıldığı dönemlerde gizlice ibadet yapmak isteyen kişiler tarafından yapıldığı düşünülüyor. Nevşehir'deki Acıgöl beldesinin 10 kilometre kuzeyinde, Tatlarin kasabasının Kale tepesinde bulunan Acıgöl Yer altı Şehri, 1975 yılında keşfedildi. Üç girişi olduğu bilinen bu şehir, bölgeye gelen turistlerin uğrak adreslerinden. Kapadokya'nın en önemli ve popüler yeraltı şehirlerinden biri olan Mazı Yer altı Şehri'ni barındıran Mazı köyü, Ürgüp'e 18 kilometre uzaklıkta. Köyde bulunan ve dört farklı girişi olduğu tespit edilen bu şehirde, odalar, kilise ve ahır gibi alanlar var. Özkonak Yer altı Şehri, Kapadokya bölgesinde yer alan ve sayısı yaklaşık 200'e yakın yer altı şehrinden biri. Şehir, etrafını çevreleyen dağların meydana getirdiği vadi içerisinde kurulmuş büyük bir kasaba olan Özkonak'ta yer alıyor. 1972'de bulunan Özkonak Yer altı Şehri'nin yapılış tarihinin MÖ 400 yıllarına dek uzandığı biliniyor. Diğer yer altı şehirlerinden farklı olarak Özkonak'ta katlar arası haberleşmeyi sağlayacak çok dar ve uzun delikler var. Düzgün oyulmuş odaların girişleri kapatıldığında, havalandırması da beş santimetrelik bu dar ve uzun deliklerle sağlanmış. Dört kattan oluşan yer altı şehri, henüz tam olarak temizlenemese de temizlendiği kadarıyla geniş alanlara yayılan galeriler birbirlerine tünellerle bağlanmış. En alttaki dördüncü katın sonuna, sadece tek bir kişinin hareket edebileceği kadar dar bir koridordan geçilerek ulaşılıyor. Bu en son bölümün ise, yer altı şehrinin cezaevi bölümü olduğu tahmin ediliyor. Katlar arasında ve bazı odaların girişinde kapı görevi gören ve ancak çok sayıda insan gücüyle hareket ettirilebilen, değirmen taşından daha büyük, tonlarca ağırlığı olan üç 'Tığraz Taşı' var. Yozgat şehir merkezine üç kilometre uzaklıktaki Çeşka Kalesi Yeraltı Şehri, Bizans döneminden kalma izler ve eserlere sahip. Üç ayrı girişi olan bu şehri gezerken nişleri, galerileriler birbirine bağlanan odaları ve büyüklü küçüklü kaya mezarlarını görebilirsiniz. Erken Hristiyanlık döneminde sığınma alanı olarak kullanılan Dulkadirli İnlimurat Yer altı Şehri, Kırşehir şehir merkezinin 50 kilometre kuzeyinde yer alıyor. 22 metre uzunluğunda bir tüneli geçerek ulaşabileceğiniz bu şehirde, 20 metre yüksekliğinde açık bir avlu da var. Erzak depoları, oturma odaları ve hücre tipi odalarıyla oldukça ilgi gören Özlüce Yer altı Şehri, Nevşehir – Derinkuyu karayolu üzerindeki Kaymaklı kasabasına altı kilometre mesafede, Özlüce köy merkezinde yer alıyor. Kırşehir'in en önemli turistik adreslerinden biri olan Mucur Yer altı Şehri, tüf kayaların oyulmasıyla inşa edildi. Bazı bölümleri üç kata kadar inen bu şehrin, Erken Hiristiyanlık Dönemine rastlayan MS 4 ya da 5. yüzyılda sığınma amaçlı yapıldığı düşünülüyor. Bir inşaat çalışması esnasında tamamen tesadüf eseri bulunan Aydıntepe Yer altı Şehri'nin, sığınak, zindan ya da sert iklim şartlarından korunma amaçlı kullanıldığı tahmin edilse de, gerçek kullanım amacı tam olarak bilinmiyor. Kayseri şehir merkezinden yaklaşık 35-40 dakikada ulaşılabilen Ağırnas Yer altı Şehri, Mimar Sinan'ın doğum yeri olan tarihi Ağırnas kasabasında kurulu. Yakın zamanda restore edilerek turizme kazandırılan bu şehir, Kayseri'nin en önemli ziyaret noktalarından. Kaymaklı Yer altı Şehri, Kapadokya bölgesinde bulunan yaklaşık iki yüze yakın yer altı şehrinin en önemlilerinden biri. Nevşehir'e yirmi kilometre mesafede yer alan Kaymaklı Kasabası'nda bulunan şehrin tarihi MÖ 3000 yılına dek uzanıyor.Kapadokya bölgesinde gezilebilen 36 adet yer altı şehrinin beş bin kişilik kapasitesiyle en büyüklerinden olan Kaymaklı Yer altı Şehri, 1984'ten bu yana UNESCO Dünya Kültür Mirasları Listesinde yer alıyor. Sekiz katlı olup günümüzde ilk dört katı ziyarete açık olan şehrin dar koridorlarla birbirlerine bağlanan oda ve salonları, mahzenler, su depoları, mutfak ve erzak depoları, havalandırma bacaları, kilise, su kuyuları, oluşacak dış tehditlere karşı kapılarda büyük sürgü taşları bulunuyor.Tüf kayalıkların oyulması ile Hititler Dönemi'nde yapılan, Roma ve Bizans dönemlerinde genişletilerek yer altı şehrine dönüştürülen Kaymaklı'nın ilk katı diğer yer altı şehirlerinde de olduğu gibi ahırlara ayrılmış. Derinkuyu Yer altı Şehri, Kapadokya bölgesinde sayıları 200'ü aşan yer altı şehrinin en büyüğü. 85 metre derinliğe sahip olan ve oldukça geniş bir alana yayılan Derinkuyu, Kapadokya'nın eşsiz jeolojik oluşumu içerisinde korunma amacıyla meydana getirilen bir yer. Derinkuyu'nun günümüzde sekiz katı temizlenmiş durumda. Ancak devasa şehrin 10 ile 12 kata kadar indiği düşünülüyor. Derinkuyu Yer altı Şehri, büyük bir topluluğu içinde barındıracak ve ihtiyaçlarını karşılayacak bölümlerden oluşuyor. Aynı zamanda da kendisiyle oldukça benzerlik gösteren Kaymaklı Yer altı Şehri'nden farklı olarak burada bir misyonerler okulu, günah çıkartma yeri, vaftiz havuzu ve ilgi çekici bir kuyu da bulunuyor. Derinkuyu Yer altı Şehri, 1963'te tesadüfen keşfedilip 1967'de turizme açılmış. Derinkuyu'nun tarihi Asur kolonilerine dek uzanıyor. MS 2'inci yüzyılda Roma İmparatorluğu'ndan kaçarak Antakya ve Kayseri üzerinden Kapadokya'ya gelen ilk Hristiyanların buraya yerleşerek, önce Romalı askerlerin daha sonra da Arap akıncıların saldırılarından korunduğu biliniyor. Girişleri kolayca fark edilemeyecek şekilde yapılan ve çeşitli tuzaklarla korunan yer altı şehirlerinde, insanların buradan uzun süre dışarı çıkmadan yaşamak zorunda kalabilecekleri bölümler yer alıyor. İstanbul'un en görkemli hazinelerinden biri olan Yerebatan Sarnıcı, aynı zamanda dünyanın en değerli yer altı yapıları arasında yer alıyor. Görebilmek için 52 basamaklı bir merdiven aracılığıyla yerin derinliğine inilmeyi gerektiren sarnıçta her biri sanat eseri olan 336 sütun bulunuyor. Dönem koşullarında 100 bin tona kadar su depolayabilmek için inşa edilen yer altı sarnıcı 527 – 565 yılları arasında Bizans İmparatoru I. Justinianus'un talimatıyla yapılmış. Sarnıcın içinde bulunan 2 adet Medusa Başı heykeli, yapının en değerli iki eseri olma özelliği taşır. Portland'da, Şangay Tünelleri veya daha az bilinen 'Portland Yeraltı' adıyla kendi yer altı şehrine sahip yerlerden biridir. Bu karmaşık tünel ağının, Çin Mahallesi olarak da bilinen Portland'ın tarihi semtini bir zamanlar şehrin merkezine bağladığı söyleniyor. Ne yazık ki toprak altındaki bu alanların pek çoğu çeşitli kamu çalışmaları sırasında doldurulmuş ama birkaç tanesi hala yerinde duruyor ve keşfedilmeye de hazırlar. İskoç başkentinin sokaklarının altında, geçmişi 18. yüzyıla uzanan karanlık ve rutubetli bir dünya yatıyor. South Bridge Mahzenleri olarak da bilinen Edinburg Mahzenleri, South Bridge'in 19 kemeri içerisine açılmış odalardan oluşuyor. Büyük bir genişleme ve büyüme dönemi olan 1788'de açılan mahzenler, Edinburg'un batıl inançların etkisinin altında olduğu bir zamana denk gelmiştir. Mahzenler, çevresine kasvetli ve ürkütücü bir hava yaymaya günümüzde de devam ediyor. Aslında hanlar, ayakkabı tamircileri, bıçakçılar, demir dökümcüleri ve diğer zanaatkârlara yer sağlaması ve yasadışı malzemelerin depolanması için inşa edilmiş bir yer. Daha sonraları, zanaatkârların burayı terk etmesiyle, mahzenler şehrin en fakirleri tarafından işgal edilmiş. Pekin'in yer altı şehri Dixia Cheng, 1970'lerde istilalar, bombalamalar ve nükleer saldırılar sırasında sığınak olarak hizmet vermesi için inşa edilmiştir. Yer altı Çin Seddi olarak da anılan uzun tünel ağları neredeyse 100 gizli girişe sahiptir ve söylenene göre, vatandaşların uzun süreli sığınma ihtiyacı duyma ihtimali yüzünden okul, hastane ve uyuma alanları gibi hizmetleri de içerecek şekilde tasarlanmıştır. Neyse ki, bu devasa yer altı sığınağının yapılış amacına uygun bir istila hiç yaşanmadı ve 2000'de tesis halka açıldı. Krakow'un 15 kilometre dışındaki Wieliczka kasabasında bulunan Wieliczka Tuz Madeni 13. yüzyılda inşa edildi ve sofra tuzu imal etmeye 2007'ye kadar aralıksız devam etti. Polonya'nın en büyük turistik yerlerinden biri olan bu yer altı tuz şehri, günümüzde karanlık mağaralardan evrim geçirerek, 300 kilometreyi aşkın etkileyici galerilere, yaklaşık 3000 odaya ve ilk üç katı halka açık olan dokuz kata sahip olan karmaşık bir labirent halini aldı. Fransızca'da ağ anlamına gelen réseau kökünden gelen RÉSO, Montreal'in mihenk taşlarından biridir. Bu dev labirent, Montreal şehir merkezi çevresindeki caddelerin altında uzanır ve çok çeşitli mağazaları, restoranları, otelleri, galerileri, yedi metro durağını, sinemaları, bir kütüphaneyi ve hatta apartman binalarını bünyesinde barındırır. Güney İspanya'daki Setenil de las Bodegas adlı pueblo (küçük kasaba) tam olarak bir yer altı şehri değildir, sadece dışa doğru çıkıntı yapan devasa bir kayanın altında yer alır. Rio Trejo nehri tarafından aşındırılmış dar bir kanyon boyunca uzanan evler, kanyon duvarlarının içine ve altına doğru inşa edilmiştir. Buraya yerleşen halkın oldukça pratik nedenleri bulunuyordu: evin arkasının doğa tarafından korunduğu ve sadece ön cephesinin inşa edildiği, yaz sıcağını ve kış soğuğunu uzak tutmaya yarayacak evler inşa etmek. Çek Cumhuriyeti'nin batısında bulunan Pilsen şehri, 14. yüzyılda şehrin caddelerinin altına inşa edilen geçitler, mahzenler ve kuyulardan oluşan 20 km uzunluğunda bir geçit labirenti olan Pilsen Tarihi Yer altı Tünelleri'ne ev sahipliği yapar. Bu mahzenler, bir zamanlar yiyecek ve içecek varillerini depolamak için kullanılıyordu ve söylentiye göre, saldırı durumlarında da kaçış yolu olarak düşünülüyordu. Mahzen duvarlarının arasında hazinelerin gömülü olduğu da burayla ilgili efsanelerin arasında yer alıyor. Bu dâhice yer altı sisteminin gezilebilen bölümleri; buz mahzeni, su kulesi ve ortaçağ kitap ciltçiliği sergisi ziyaretidir. Güney Kanada'nın Moose Jaw kasabasında Saskatchewan sokakları altında dükkanlar, fabrikalar, evler, ve kafeleri barındıran tüneller bulunuyor. Yerel bilgilere göre bu tüneller 1900'lerin başında İtalyan asıllı mafya lideri Al Capone tarafından kullanılmış. Aynı zamanda 20. yüzyılın başlarında, Kanada hükümeti yerel halkın işlerini ellerinden alacakları endişesiyle Çinli göçmenlere utanç verici bir 'kelle vergisi' politikası uygulamaya başlamıştı. Vergiyi ödeyemeyen ve korkan yasadışı Çinli göçmenler yeraltına çekilmek zorunda kaldı. Çinliler, 1920'lere kadar ailece burada yaşadılar ve yiyecek ve diğer çeşitli ihtiyaçları için yerin üstündeki yerel işletmelerde çalışmaya devam ettiler. Hor Dağı'nın eteklerinde bulunan Petra Yer Altı Şehri, Ürdün'ün en önemli turizm merkezlerinden biridir. MÖ 6. yüzyılda inşa edilmiş olan Petra Yer Altı Şehri, dev bir şehir meydanını, büyükçe bir tiyatroyu ve yine dev bir kaleyi bünyesinde barındırır. UNESCO Dünya Mirasları Listesi'nde bulunan bu yer altı şehri aynı zamanda Petra Antik Kenti'nin en önemli parçasını oluşturur. Dünyanın en önemli 5 mimari yapısı arasında bulunan Giza Piramidi, insan eliyle inşa edilmiş en komplike yapı olmasının yanı sıra sahip olduğu yer altı labirentleri ile de hayli dikkat çekici. Araştırmalar sırasında piramidin hemen altında devasa büyüklükte bir yer altı şehri olduğunu keşfeden araştırmacılar durumu hemen rapor etse de yer altı şehrinin keşfi uzun yıllar sürmüş. Günümüzde hala tam olarak keşfedilememiş olan Giza yer altı labirentlerinin belirli noktalarında zehirli gazların olduğu ve labirentlerin doğru şekilde tamamlandığında ulaşılan yerin Firavun mezarı olduğu biliniyor. İtalya'nın şirin kasabalarından biri olan Orvieto, tabloları andıran mimarisiyle öne çıkıyor. Kasabanın görünen güzelliği dışında, en gizemli güzellikleri ise yer altında saklanıyor. Volkanik kayalara inşa edilen Orvieto, ilk olarak kuyu ve sarnıç olarak oyuluyor. Yıllar içinde eklenen galeri ve tünellerle bugünkü şeklini alan şehirde, bazı odalar Etrüsk dönemine ait sığınakları ve Orta Çağ'dan bazı kalıntıları içeriyor. Güvercinler için ortak alanların da bulunduğu Ovieto da birçok Avrupa yer altı şehri gibi özellikle İkinci Dünya Savaşı sırasında önemli bir sığınak olarak faaliyet gösteriyor. Kuzey Fransa'nın ünlü yer altı şehri Naours, iki kilometre uzunluğundaki tüneller ve sayıları 300'ü aşan insan yapımı odalardan oluşuyor. Yerin 100 metre altında kalan yapının inşası MS 3. yüzyıla dayanıyor. Roma döneminde maden ocağı olarak hizmete alınan Naours, Orta Çağ savaşları ve istilaları sırasında onu bir saklanma yeri olarak kullanmaya başlayan insanlar tarafından bir yer altı köyü haline getiriliyor. 3.000 kişi kapasiteli şehrin, kendi şapelleri, ahırları, kuyuları ve fırınları bulunuyor. Las Vegas'ın coşkulu ışıklarının altında, yüzlerce yarı gizli şehir yatıyor. Kentte yer alan lüks konaklama tesisleriyle hizmet eden ve uzunluğu 200 mil civarındaki yeraltı şebekesi aynı zamanda kentin bine ulaşan gölge nüfusu için barınma alanı. Farklı nedenlerle yeraltına yerleşmiş olsalar da çoğu evsiz ve kentte barınmak onlar için imkansız. Kudüs'ün altı ise başka bir dünya, sessiz ve yakıcı Ortadoğu güneşinden uzakta bulunuyor. Toprak ve küf kokusu 2 bin yıl önce yaşamış bir kenti hatırlıyor. Müslüman Mahallesi altında bulunan yer altı tünelleri Memlük döneminde inşa edilen kemerler taşıyor. Eski şehrin güneyinde 2 bin 5 yüz yıl önce kayadan yontulan tünele girip Silwan'ın Arap mahallesinde altında diz boyu suda yürüyerek gezilebiliyor. Kentin altında yer alan tüneller Romalılardan saklanabilmek için inşa edilmiş. Kentin altından birbiri ile iç içe geçmiş bin 500 metre civarında tünel bulunuyor. Kudüs'ün politik atmosferi kentte yaşayanlarca farklı tarih anlatımlarını ortaya çıkarsa da tüneller kenti ziyaret edenler için en ilgi çekici güzergahlardan biri. Paris'te hemen her metropolde olduğu gibi yer altı daha derin ve yabancı bağlantısı vardır ve bu yer altı zenginliği olarak görülmeli. Paris, arterler ve bağlantı yollarının altında dünyanın en eski ve en yoğun metro ve kanalizasyon şebekeleri, bazı geçici tüneller ve yüzlerce, giriş çıkış vardır. Bugün bunlardan bazıları sanat galerilerine dönüşmüş.

Dünyanın derin ve gizemli yer altı şehirleri

ANİ MAĞARALARI - KARS