Edebiyatımızın önemli yazar ve şairlerinin müzeye dönüştürülen evleri

Milli şairimiz Mehmet Akif Ersoy, İstiklal Savaşımız sırasında T.B.M.M. Birinci Burdur Mebusu iken, kendisine büyük hayranlık duyan Tacettin Şeyhi tarafından selamlık bölümü kendisine tahsis edilen bu evde yaşamış ve İstiklâl Marşı'mızı bu evde yazmıştır. Safahat'ı ve İstiklal Marşı ile Türk edebiyatına damgasını vuran Ersoy'un evi, şimdilerde müze olarak ziyaretçilerine kapılarını açıyor. Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bu ev, Mehmet Akif Ersoy'un İstanbul'un işgali sonrasında geldiği, Kurtuluş Savaşı yıllarında Ankara'da ikamet ettiği evdir. Ayrıca, İstiklal Marşı başta olmak üzere çok sayıda şiirini de burada kaleme almıştır. Müzeye dönüştürülmüş bu ev günümüzde Hacettepe Üniversitesi Merkez Kampüsü'nün sınırları içinde bulunuyor. 30 Ekim 1949 tarihinde Şehir Meclisi kararı ile Mehmet Akif Ersoy Evi adını alan ve müzeye dönüştürülen ev, bakımsız kalmış ve zamanla harap olmuştur. 1982'de yapının yıpranan kısımları yeniden onarılıp 27 Aralık 1984 günü yapılan bir törenle yeniden ziyarete açılmıştır. Müze evde Mehmet Akif Ersoy'a ait cep saati, gözlük, tesbihi, tüfek ve büyük şairin yüzünün kalıbı teşhir edilen eserler arasında. Cahit Sıtkı Tarancı'nın 35 yaş şiirini kaleme aldığı, yöresel mimarinin tipik bir örneği olan Diyarbakır evi, aynı zamanda Cahit Sıtkı'nın doğup büyüdüğü ve hayatını sürdürdüğü evdir. Tarancı'nın kişisel eşyaları, el yazması eserleri ve mektupları bu evde sergileniyor. Diyarbakır merkezinde bulunan ev, 1733 tarihinde inşa edildi. Tarihi ev, 1973 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından satın alınarak restore edildikten sonra, 1973 tarihinde Cahit Sıtkı Tarancı'nın anısını yaşatmak ve ismini ebedileştirmek amacı ile müze olarak hizmete açıldı. Diyarbakır'ın geleneksel konut mimarisinin tüm özelliklerini taşıyan ev, merkezi bir avlu etrafında sıralanmış dört kanattan oluşan ev, zemin ve bir katlı olarak tamamen bazalt taş kullanılarak yapıldı. Bina iklim şartlarına uygun olarak yazlık (Kuzeyde), kışlık (Güneyde), ilkbahar (Doğuda) ve sonbaharlık bölümden (Batıda) oluşur. Binada büyüklü küçüklü toplam 14 oda, mutfak, kiler ve tuvalet mevcut. 'Güçlü bir hafıza, ağır Kemal bir cezadır. Sait Faik, hem geleneksel Türk hikâyesini modernist bir çizgiye taşıması hem de kendinden sonraki yazarları etkilemesi açısından Cumhuriyet dönemi Türk hikâyeciliğinin önemli isimlerinden biri. 1939 yılında babasının ölümü üzerine, kışları Şişli'de, yazları Burgazada'da yaşamaya başlayan Sait Faik Abasıyanık, yaşamının özellikle son 10 yılını adada geçirir ve ada günlerinden geriye ölümsüz eserlerden oluşan paha biçilmez bir miras bırakır. Sait Faik'in anılarına tanık olunan müze, kendisinin vasiyeti sayesinde ücretsiz olarak gezilebiliyor. Müze, ilk olarak 22 Ağustos 1959 tarihinde açıldı. 1964 yılından bu yana Darüşşafaka Cemiyeti'nin sorumluğunda olan müzede, yazarın bugüne kadar tam olarak elden geçirilmeyen ve büyük bir kısmı eski yazı olan çok sayıda el yazması, mektubu, notu, defteri, kişisel eşyaları sergilenmektedir. Rıfat Ilgaz'ın 1911 yılında Cide'de doğduğu ve çocukluğunun bir dönemini geçirdiği ev, Cide Belediyesi'nin de katkılarıyla 2008 yılında Rıfat Ilgaz Kültür, Sanatevi ve Müzesi oldu. Cide aşığı Rıfat Ilgaz'ın evi, oğlu Aydın Ilgaz'ın emekleriyle müze ev olarak ziyaretçilerine kapılarını açtı. Evde, Rıfat Ilgaz'ın çalışma masası, kitapları, kalemi, kıyafetleri ve yatağı sergilenen özel eşyalarından sadece birkaçı. Necati Cumalı'nın çocukluğunun geçtiği İzmir'in Urla ilçesindeki evi, aslına bağlı kalarak onarıldı. Müze evde, Necati Cumalı'nın kişisel eşyaları, yazı ve satranç takımı gibi özel eşyaları sergilenmeye devam ediyor. Türk Edebiyatı'na damga vurmuş önemli isimlerinden biri olan Necati Cumalı'nın doğduğu ve daha sonra eşiyle yaşadığı ev, Necati Cumalı Anı ve Kültür Evi olarak Urla Belediyesi'nin de katkılarıyla aslına bağlı kalınarak onarılıp 2004'te müzeye çevrildi. Evin zemin katındaki bir odası ilçe kütüphanesi olarak hizmet vermekte. Tevfik Fikret Aşiyan'daki evin yapımına 1905'te başlar. Tevfik Fikret'in kendisi tarafından projesi çizilmiş evin inşaatı, 1906'da tamamlanır. Fikret, Aşiyan'da eşi Nazime Fikret ile 1915'e kadar yaşar. Bu ev onun edebiyat tarihimize damga vuran eserlerinin birçoğunu ortaya koyduğu yerdir. Evin içinde Fikret'e ait çok az eşyanın bulunmasından dolayı ev, 1945 yılında Edebiyat-ı Cedide Müzesi olarak açılmış. Bunun üzerine belediye tarafından oluşturulan bir komisyon, Tevfik Fikret'in evinin Edebiyat Müzesi olarak açılması kararını almıştır. Komisyonun çalışmalarıyla birlikte zamanla Fikret'in kullanmış olduğu eşyalar bulunarak müze koleksiyonuna eklenmeye başlanmış. Ayrıca, Eyüp mezarlığında bulunan Tevfik Fikret'in naaşı, 1961 yılında doğal görünümü ile çok sevdiği kendi evinin bahçesine nakledilmiş. Bu tarihten sonra da bu ev artık, 'Aşiyan Müzesi' adı ile anılmaya başlanmış. 1945'te Edebiyat-ı Cedide Müzesi olarak açılan Aşiyan, Recaizade Mahmud Ekrem, Ali Ekrem Bolayır, Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan, Nigâr Hanım'a ait fotoğraf ve kitapları da bünyesinde barındırır. Ayrıca Tevfik Fikret'in natürmortları ve Abdülmecid Efendi'nin Fikret'in Sis şiirinden etkilenerek yaptığı tablo müzenin önemli eserlerinden. Fikret'in kendi vasiyeti üzerine 1961'de Aşiyan'ın bahçesine taşınan mezarını da ziyaret etmek mümkün. Ünlü sosyolog, şair ve yazar Ziya Gökalp'ın doğduğu ve çocukluk yıllarını geçirdiği ev, 19. yüzyılda inşa edildi. 23 Mart 1956 tarihinde evin harem bölümü İl Özel İdaresince, selamlık bölümü ise Belediye tarafından kamulaştırıldı, harem bölümü Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Ziya Gökalp Müzesi olarak düzenlenerek ziyarete açıldı. Müzede Ziya Gökalp'e ait özel eşyaların yanı sıra etnografik malzemeler de sergileniyor. 1 Kasım 1958 tarihinde vefatı üzerine, İstanbul Fetih Cemiyeti'nin 7.XI.1959 günkü toplantısında Nihad Sami Banarlı'nın teklifiyle bir Yahya Kemal Enstitüsü kurulmasına karar verilir. Enstitü, alınan kararla Yahya Kemal'in hayatı, şahsiyeti, fikirleri, sanatı, eser ve tesirleri üzerinde çalışmalar yapacak, bir Yahya Kemal monoğrafisi hazırlayacak, Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası neşredecektir. Hattâ bazı yazı ve şiirleri, el yazısı notlar halindeydi. Şairimizin süreli yayınlarda neşredilmiş bulunan şiirleri ve nesir yazıları, notları toplanacak, kitaplaştırılacak ve el yazıları ile özel eşyaları toplanarak bir Yahya Kemal Müzesi kurulacaktır. Yahya Kemal Enstitüsü bu düşündüklerini gerçekleştirmiş ve kıymetli şairimizin şiir, yazı ve notlarını 12 kitap hâlinde yayımlamıştır. Ayrıca bugüne kadar dört sayı çıkan Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası'nı yayımlamış, Yahya Kemal hakkında Nihad Sami Banarlı'nın yazılarından oluşan iki kitabı neşretmiş, Yahya Kemal monoğrafisini ve hakkında yazılanların büyük bir kısmını kitaplaştırmıştır. Aynı tarihte Yahya Kemal müzesi kurularak şairin özel eşyaları, el yazısı notları, kitapları, çeşitli hatıra resimleri ziyaretçilere açılmıştır. Yahya Kemal o eşsiz şiirlerini yazdığı Beyazıt'taki evi bugün müze olarak ziyaret edilebilir. Müze evde Yahya Kemal'in kişisel eşyaları, albümleri, radyosu ve ilginç bir şekilde sevgilisinin saçı ve kişisel eşyaları görülebilir. Cemil Meriç 12 Aralık 1916 yılında Reyhanlı'da doğdu. Yazar, çevirmen ve düşünür olan Cemil Meriç başta dil, tarih, edebiyat, felsefe ve sosyoloji olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alanında araştırma yapmış ve yazılar kaleme almış bir düşünce adamıdır. Telif ettiği 12 eseri ve tercümeleriyle Türk edebiyatında önemli bir yeri olduğu kabul edilir. Cemil Meriç'in Reyhanlı'da doğduğu ev restore edilerek müzeye dönüştürülmüştür. İlk kat tamamen Cemil Meriç ve ailesinin kronolojik hayat hikâyesinin ve eserlerinin yer aldığı bir alan olarak tasarlandı. Diğer kat ise Meriç'in yaşadığı şartları anlatıyor. Cemil Meriç Müzesi ilçe merkezinde yer almaktadır. Namık Kemal'in 1840 yılında Tekirdağ'da doğduğu evin yakın çevresinde eski Tekirdağ evleri örnek alınarak, Namık Kemal'in hatırasına Tekirdağ Namık Kemal Derneği tarafından 1993 yılında yaptırılır ve 1994 yılında hizmete girer. Namık Kemal Evi; Tekirdağ mutfağı, başodası ve yatak odasını tanıtan etnografik eşya ile süslenmiş, ayrıca Namık Kemal ve onun hakkında yazılmış eserler evde teşhir edilmektedir. 19. yüzyıl Osmanlı evlerinin mimarisine uygun olarak yapılan bu ev geniş bir bahçe içerisindedir. Evin bodrum katı sergi salonu olarak düzenlenmiştir. Ayrıca oldukça geniş tutulan evin bahçesinde seyirlik alan ve açık hava sahnesi yer almaktadır. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı'nın önemli romancılarından Kemal Tahir'in eşi Semiha Tahir tarafından kurulan vakıf sayesinde müze haline getirilen Şaşkınbakkal'daki ev, yazarın son 10 yılını yansıtır. Tahir'in son çalışmalarını yaptığı ve hayata gözlerini yumduğu bu evde, ünlü yazara ait yaklaşık dokuz bin kitap, el yazmaları, kullandığı daktilosu, çalışma masası, çeşitli zamanlarda çekilmiş fotoğrafları, ödülleri yer alıyor. Edebiyat-ı Cedide dönemi önemli bağımsız yazarlarından, roman ve öykü yazarı olmasının yanında natüralizmin de en önemli temsilcilerinden olan Hüseyin Rahmi, Heybeliada'daki evinde 1912-1944 yılları arasında 32 yıl boyunca yaşar ve hayatının son dönemini burada geçirir. Ev, 2000 yılında müzeye dönüştürülür. Müze evde; Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın kendi yaptığı el işlerinin (dantel) de bulunduğu eşyalar, kitaplar, gazete arşivi, tablolar, fotoğraflar mevcut. Türkiye'de herkesin adını bildiği Aşık Veysel'in Sivas'ta, herkesin bilmediği bir müzesi var. Bu müze, âşığın gözlerini çiçek hastalığına kurban verdiği, sonra bir ağaç-adam, bir kuş-adam gibi tabiat makamında çalıp söylemeyi öğrendiği Şarkışla İlçesine bağlı Sivrialan Köyünde 1982'de kuruldu. Aşık Veysel sağlığında ismi duyulup kırk vilayeti, köy enstitülerini gezdikten sonra 'ben zaten gözlerimden mahrumum... bütün hislerim kulaklarımda... şehirde o gürültüler kulağımı kapatıyor...' deyip yine aynı köye dönmüş, şimdi müze olan bu evde ölmüştü. 1982 yılından beri zorluklarla da olsa ayakta kalmayı başaran Aşık Veysel Müzesi2012 yılında nihayet hak ettiği ilgiye kavuşarak uluslararası bir projeyle yeniden düzenlendi.Avrupa Birliği-Türkiye Kültürlerarası Diyalog-Müzeler Hibe Programı kapsamında Sivas Müze Müdürlüğü tarafından yürütülen Müzeler Arası Kültür İttifakı Projesi'yle Aşık Veysel Müzesi'nin binası yenilendi ve sergi alanı yeni bir anlayışla, çevreye zarar vermeyen malzemelerle tekrar tasarlandı.

Edebiyatımızın önemli yazar ve şairlerinin müzeye dönüştürülen evleri

MEHMET AKİF ERSOY (1873 – 1936), ANKARA