Endülüs'ün incisi: El Hamra Sarayı

İslam medeniyetinin ulaştığı en üst seviyeyi temsil eden yapılardan biri olan El Hamra, dünyada insan eliyle yapılmış en büyük eserlerden. İspanya'nın Grana'da şehrinin merkezinde yer alan sarayın temelleri, Endülüs Emevilerinin devamı olan Beni Ahmer Sultanlığı döneminde atıldı. Arapça'da 'Kırmızı Saray' anlamına gelen El Hamra, Granada, İspanya'da bulunur. El Hamra, ismini ise duvarlarının kırmızılığından dolayı alır. Bu saray, tüm şehri ayakları altına alabilecek stratejik bir noktada konuşlandırıldı. Nasriler Devleti'nin kurucusu Muhammed Bin Ahmer'in isteğiyle, 1232 yılında temeli atıldı. Nasrililerin bölgedeki hâkimiyeti süresince ise El Hamra Sarayı daha da büyütüldü. Şehirler Hristiyan işgaliyle ve katledilen Müslümanlarla doluyken bile sarayın yapımının durmadı. El Hamra Sarayı, önceden tespit edilmiş bir plana göre yapılmayıp çeşitli ihtiyaçlar, emirlerin şahsi zevkleri gibi çeşitli hususlar sarayın değişik biçimde gelişmesine sebep oldu. Rivayete göre, yapımı 250 yılda tamamlanan sarayın girişinde askerler, saray inşaatına girecek olanları durdurur: 'Buraya İslam'ın beş şartı bilinmeden girilmez' derlerdi. El Hamra, birbirine bağlı sayısız odalardan, geniş avlulardan oluşur. Fakat El Hamra'yı benzersiz kılan mimarideki kusursuz ahenktir. Sayısız yapıların hepsi, uyum içerisindedir. Bu saray, İslam mimarisinin o dönemde geldiği en üst noktalardan biri olarak gösterilir. Âlimler, El Hamra Sarayı'nın kubbesindeki bu minik yapıların, Hira Mağarası'ndan esinlenilerek yapıldığını düşünüyorlar. Hz. Peygamber'e atıfla kubbelerdeki her bir küçük girinti bu mağarayı andırır. Saraya giren konuklar, güneşin geliş açısına göre hazırlanan sultan makamında, sultanı hemen görmezdi. Arkadaki güneş gözlerini kamaştırmasından dolayı, sultan sadece bir siluet olarak görüyordu. Gelen konuğun gözleri güneş ışığına alışmaya başladıktan sonra, yavaş yavaş sultanı görmeye başlardı. Dünyanın yedi harikasından birisi olarak nitelenen El Hamra, Binbir Gece Masalları'nda betimlenen gerçeküstü saraylara da benzetiliyor. Yahya Kemal Beyatlı İspanya'da elçilik yaptığı dönemlerde 1929'da El Hamra ile kaleme aldığı yazısında şunu demiştir. 'Dünyanın hiçbir yerinde Allah adını bu kadar çok zikreden sütun, kemer, kubbe, tavan, kapı ve duvara sahip başka bir saray bulmak mümkün değildir.' El Hamra Sarayı'nın en önemli bölümlerinden biri olan Cennet'ül Arif, nakış gibi santim santim işlenmiş işlemeleri ve harika bahçeleriyle göz doldurur. El Hamra'daki havuz için denilir ki, suyunun çıktığı yerden itibaren Emevi sultanlarına doğumu, aktığı yerde hayatı ve döküldüğü yerde ölümü hatırlatır. Sarayın sütunlarına maun ağacı karıştırıldı. Böylece deprem esnasında sarayın sütunlarının esnemesi bu şekilde sağlandı. Sarayın avlusunda yer alan 12 aslan figürü bir rivayete göre 12 imamı, diğer bir rivayete göre ise 12 burcu temsil eder. Sarayın arkasında Cennetül Arif (Cennet Bahçesi) var. Bu bahçe yapıldığı zamanlarda dünyanın dört bir tarafından renkli olan ne varsa buraya gönderildi. Rivayetlere göre, methi o kadar çok yayılmış ki bahçesinde uçsun diye kuşlar, büyüsün diye envai çeşit çiçekler ve ağaçlar gönderilmiş. O dönemin gezginlerinden olan Washington Irving, Amerika'ya Endülüs'ü anlatan ve duyuran tek kişi tarihte. Zamanla genişletilen ve uzun yıllar hükümdarlık sarayı olarak kullanılan El Hamra, 1492'de Müslümanların elinden çıktı.