Geçmişten günümüze kültürümüzde aşure

AŞURE GÜNÜ 🔸 Arapça bir kelime olan aşure, kaynaklarda 'aşura' şeklinde yer alır. On sayısı ile ilgili olan 'aşr' ve 'aşir' veya develerin güdülmesiyle ilgili 'ışr' kökünden türemiştir. Müslümanlar için büyük bir öneme sahip olan Aşure günü ise Hicri yılın ilk ayı olan Muharrem'in onuncu gününe denk gelir. 🔸 Aşure günü, Hz. Musa'nın (AS) Kızıldeniz'i yararak Firavun ile ordusunu sulara gömdüğü, Hz. Nuh'un (AS) gemisini Cûdi Dağı'nın üzerine demirlediği, Hz. Adem'in (AS) tövbesinin kabul edildiği ve İslam tarihi açısından önemli daha nice hadiselerin gerçekleştiği rivayet edilen zamandır. Ayrıca, Peygamber Efendimizin (SAV) torunu Hz. Hüseyin'in ve Ehl-i Beyt mensubu onlarca insanın şehid edildiği Kerbela olayının gerçekleştiği gündür. Aşure gününde gerçekleşen önemli olaylar AŞURE TATLISI 🔸 Muharrem ayının onuncu günü yapılan aşure, buğday, nohut gibi en az on gıda ürününün bir araya getirilerek şeker ile kaynatılmasıyla yapılan bir tatlı türüdür. Yapılan aşure, akraba, dost ve komşulara dağıtılır. ↪ Kültürümüzde oldukça büyük bir önemi olan aşure, paylaşma, dayanışma, bolluk ve bereketin simgesi olarak görülür. 🔸 Peygamber Efendimiz (SAV), müminlere özellikle aşure gününde her zamankinden daha çok ikram ve ihsanda bulunmasını tavsiye eder. Hatta bir hadisinde şöyle buyurmuştur: 'Her kim Aşure gününde ailesine ve ev halkına ikramda bulunursa, Cenab-ı Hak da senenin tamamında onun rızkına bereket ve genişlik ihsan eder' (Et:Terğib ve't Terhib. 2.116). 🔸 Aşure günü yapılan tatlının malzemeleri zaman ve coğrafyaya göre farklılıklar gösterse de değişmeyen birincil malzemeleri buğday, nohut ve kuru fasulyedir. 🔸 Besleyici özelliği yüksek ve zengin vitamin içeriğine sahip olan aşurede mısır, yeşil mercimek, pirinç, bulgur, ayva, elma, baharat, ceviz, çörek otu, badem, fındık, fıstık, fesleğen, kuru üzüm, tarçın, zemzem suyu ve şerbet gibi malzemeler kullanılır. Aşure yerken dikkat! TÜRKLERDE AŞURE KÜLTÜRÜ 🔸 Türklerin geçmişten bugüne süregelen geleneklerinden biri birlik ve beraberliğin simgesi aşuredir. İslamiyetten önceki Türk kültüründe aşure geleneğine benzer bir adetin olup olmadığı bilinmez. Ancak Türk İslam devletlerinde her Müslüman kavim gibi aşure günü benimsenmiştir. 🔸 Aşure geleneği, Osmanlı döneminde varlığını açıkça gösterir. Öyle ki Sefer ve Muharrem olmak üzere iki çeşidi bulunur. Muharrem aşuresi, Kerbela olayının sene-i devriyesi münasebetiyle, Sefer aşuresi ise Hz. Zeynelabidin'in Kerbela'dan sağ kurtulması ve Peygamber Efendimizin (SAV) neslinin devamının kutlanması amacıyla pişirilir. OSMANLI'DA AŞURE KÜLTÜRÜ 🔸 Aşure tatlısı, Osmanlı döneminde Muharrem ayının onuncu günü pişirilir. Saray mutfağında yapılan tatlı, tüm hanedan üyelerine testilerle dağıtılır. Ayrıca sarayda çalışan görevliler, konak veya dairelerde pişirilen aşurelerden birbirlerine ikram ederler. Hatta bazıları nezaketen aşurenin kabul edilmesi meyanında mektup bile yazar. 🔸 Saray dışında ise aşure, özellikle Hamidiye Camii'nin avlusunda kazanlarla fakir fukaraya dağıtılır. Talimhane Meydanı'nda askerlere dağıtılan aşureler bütün kışlalara gönderilir. Aşure geleneğinin Osmanlı şiirine yansımaları 🔸 Her sene Muharremin onunda aşure tatlısı, Topkapı Sarayı'nda pişirilir. Birkaç gün önceden hazırlıklarına başlanan tatlıyı helvacıbaşılar pişirir. 🔸 Osmanlı döneminde aşure, yalnızca Muharrem ayının onuncu günü dağıtılan bir tatlı değildir. Şölen şeklinde verilen yemek davetlerinde ve vefat eden sultanların defin işlemlerinin ardından da dağıtılır. SARAY AŞURESİNİN ÖZELLİKLERİ 🔸 Tüm aşure tariflerinde olduğu gibi saray mutfağında da kullanılan başlıca malzemeler buğday, nohut ve kuru fasulyedir. Ayrıca yine mısır, yeşil mercimek, az pişmiş pirinç, çiğ bulgur da katılabilir. Meyve olarak ayva, elma, baharat, çerezlerden ise çöreotu, badem, fındık, fıstık, fesleğen, karabiber, karanfil, kuru incir, kuru kayısı, kuru üzüm, zemzem suyu ve şerbet kullanılır. 🔸 Geleneksel aşurede buğday, baklagil, şeker ve bol kuru üzüm vardır. Beş yüz yıllık bir geçmişe sahip olan tarifin en gözdesi Topkapı Sarayı'nda yapılanıdır. Ramazan'da Osmanlı saray sofralarını süsleyen tatlı AŞURE ÇEŞİTLERİ 🔸 Topkapı Sarayı'nda pişirilen aşureler üç çeşittir ve törenler eşliğinde ulemaya ve fukaraya dağıtılır. Bunlardan ilki büyük mutfakta pişirilen ballı aşuredir. Bu tatlı kozbekçilere, zülüflü baltacılara, teberdara, bostancılara ve saray kapısına gelen herkese yaklaşık 10 gün boyunca dağıtılır. 🔸 Diğer aşure türü ise helvahanede pişirilen şekerli aşuredir. Enderun-u Hümayun'un zülüflü ağalarına ve saray iç oğlanlarına dağıtılır. 🔸 Son çeşit kuşhane mutfağında yapılan süzme miskli aşuredir. Bu aşure, padişah ve Harem-i Hümayun için yapılır. Kendi saraylarında oturan sultanlara, şeyhülislama, sadrazam ve bütün Divan-ı Hümayun erkanına, Enderun-u Hümayun'da bulunan silahtar ağa başta olmak üzere ileri gelen ağalarına, tüfekçibaşı, berberbaşı, kahvecibaşı gibi sarayın önde gelen isimlerine gönderilir. AŞURENİN DAĞITILMA ŞEKLİ 🔸 Osmanlı Devleti, ihtişamın göstergesi olarak aşure dağıtımında tür olarak Göksü çömleklerini kullanır. Saray dairelerine ve halka birkaç gün süreyle dağıtılan tatlı, aşure testisi adı verilen porselenden, ağzının bir kenarı yalaklı ve kapalı, tek kulplu özel kaplarda ikram edilir. 🔸 Helvacıbaşılar nezaretinde hazırlanan aşure, yüksek dereceli devlet görevlileri ile din büyüklerinin evlerine değerli kase ve testilerle gönderilir. Bu kişiler, ertesi gün ikramın gönderildiği değerli kaplara şekerleme ve badem ezmesi gibi yiyecekler koyarak iade ederler. 🔸 Hanedan mensupları, paşalar ve vezirler aşureleri birbirlerine kapaklı, ağzı geniş, altında tepsisi olan ve armağan olarak saklanan değerli porselen veya madeni aşurelik adı verilen küçük testilerle gönderir. Kutsal toprakları yeşerten devlet: Osmanlı AŞURENİN PADİŞAHA SUNULMASI 🔸 Saray mutfağında büyük kazanlarda hazırlanan aşure, ilk olarak özel bir törenle padişaha, harem halkına sunulur. Ardından devletin ileri gelenlerine, imaretlere ve halka dağıtılır. 🔸 Aşurenin padişaha takdiminde aşçıbaşı, süslemeli elbise giyer. Umera, zabıtan ve öğrencilere bahşişler dağıtılır. Babıali'de yapılan aşure takdimi nedeniyle aşcıbaşı ağası ve hassa aşcıbaşısına samur kürk giydirme töreni düzenlenir.